Marcin Rzeczkowski - Nieprzekładalny Queer.pdf

(636 KB) Pobierz
435955594 UNPDF
Marcin Rzeczkowski
WydiałPychologii
WyżaSkołaFinanówiarądaniawWarawie
NieprzetłumaczalnyQueer
Relacjemidzyrodzajemgramatycznymatożamociąpłciowąnaprzykładzie
Stone Butch Blues Leslie/go Feinberg/a 1
Tekst referatu wygłozonego podcza konerencji naukowej „Przekład(ka) nad wyrazami”
zorganizowanejprzezUniwerytetJagiellookiw2010roku.
Chciałbym aproponowad predtawienie problemów tłumaca podejmującego i
prełożenianajykpolkipowieci,wktórejtożamodbohateramogłaiuktałtowad
dikiodmiennejtrukturegramatycnejjykaoryginałuJakoprykładwybrałemkultową
powiednurtu gender studies : Stone Butch Blues Leslie/go Feinberg/a.
Wwoimreeracieamieramkoncentrowadinarelacjipomidyniejednonacną
tożamociąpłciowąprotagonityinarratorapowieci,arodajemgramatycnym,którego
potadtamiałabyużywadwpolkimprekładie
O BUTCH I O FEMME
Stone Butch Blues jetkronikądowiadceoooby,którejpłedwymykaietywnego
podiałunakobietyimżcyn – butch Podiałna butch i femme wwiąkachlebijkich
igacaów,gdykobietybyłycałkowicieależne odmżcynWówcajedynymwyjciem
dladwóchakochanymwobiediewcątbyłoprywdianiemkiegokotiumuprejedną
z nich. Z czasem wyłoniłaikultura butch/femme , rądąca iwoimiaadami. Warto
nadmienid,żew powieciFeinberg/atoowanyjetpodiałna Saturday night butch (albo
soft butch ) oraz stone butch – najkrócejmówiąc,tepierwewybieraływojąrol,tedrugie
aprychodiłynawiatjako butch iniebyłybywtanieżydinacej,nieależnieod
1 Wybórtakiejormywynikaaktu,żewnotce About the Author tyłupowiecitoowaneątw gender-
neutral pronounces (zob. dalej).
1
okolicnociPodwielomawgldamiprypominałytranekualitów– niechddo ciała,
mkitrój,achowanie,nieujawnianieemocji– jednakidentyikowałyiewojąpłcią
biologicną.
W latach 50. i 60. XX wieku w Stanach Zjednoczonych życie stone butch byłoektremalnie
trudne: chlebpowednitanowiły pogardliwe spojrzenia, obrzucanie epitetami (których
najpopularniejymbyło he-she ), wyzwiska. Stone butch mogłybydobąniemalwyłącniew
barachdlaoób nieheteronormatywnych. Jednak i tam nie najdowałybepieceotwa,
bowiem bary regularnie stawałyiobiektemnapaciulicnychbandoranalotówpolicji.
Wartoanacyd,żewtamtejejrecywitocitaocenieoobątejamejpłci,atakże
noeniemniejniżtrechccigarderobyprypianych do płcibiologicnej,były łamaniem
prawa. Policjancibylibewgldninietylkopiywaliooby łamiącetoprawo,aletakże
bezkarnie ncaliinadnimi Femme byłydodybkopucanewolno, butch natomiast
gwałcono, bito, cto również torturowano fizycznie i psychicznie cito, prypalano
papierosami, poniżanopublicnie. Niektórenichpoktórymatakówniewytrymywały
ogromu traumy i popełniały amobójtwo lub traciły myły Podobnie traktowano
tranwetytów
JednymtakichbarówbyłStonewallpodcarutynowego nalotu w noc z 27 na 28
czerwca 1969 r., klienci baru tawili opór policji, inicjując rewolucj, która mieniła
unkcjonowanie oób homoekualnych w połeceotwie amerykaokim Okaało i
jednak,żewnowymwieciepoStonewallniemajużwogólemiejsca dla butch – jednym z
głównychcelówatakunurtueminitycnegolat70 tałi bowiem atak na relacje
butch/femme jako powielenie znienawidzonego patriarchalnego wzorca. Nowe
homoekualne kobiety, popierające idee eminitycne, uważały butch za „mskie
ownitycnewinie”, a femme za nazbyt kobiece i „ypiającewrogiem”.
POWIEĆOPOZUKIWNIUIEBIE– STRESZCZENIE UTWORU
Jess Goldberg dojrzewa wwiecietużpredStonewallOdnajwceniejegodieciotwa
towarzyszy jej pytanie „tochłopiec czy dziewczynka?” „tokobietacymżcyna?”. Jest
stone butch ; nawetpobytwpitalupychiatrycnymichodeniedokoływdikunie
amieniająjejwtypowąkobietGdymaenacielat,padaoiarągwałtu ze strony
kolegówekoły,acootaje awieonanatydieowprawachucniaRuca wtedy
2
koł,ucieka z domu i szuka towarzystwa innych butch . Znajduje w nich wsparcie, buduje
wiąek femme imieniem Theresa, pracuje w fabryce. Jejudiałemąjednakciągłe
poniżeniainieutającytrachpredkolejnymiatakamietronypolicjiiinnychmżcyn
jednegonichledwouchodiżyciem
Jednocenie,wwynikurewolucji po Stonewall, Jess traci swoje dotychczasowe miejsce
wwiecieWnowejrecywitociodcuwajeceilnieją prej,abyjednonacnie
okrelidwojątożamodpłciowąNiemogącdotadpracy,bojąci,żeniepretrwa
pychicniekolejnegobrutalnegogwałtu,nienajdującpretrenidlaiebienawetw
barach, decyduje i na terapi hormonalną i matektomi, aby móc uchodid w
połeceotwie a mżcyn Nie jet jednak oobą tranekualną – cuje i kim
zawieszonym pomidykobiecociąamkocią idotajeodotoceniaygnały,żewwiecie
poStonewalltakiktoniemaprawaitnied.
W efekcie upodobnieniaiiycniedomżcynyżycieJemieniaidiametralnie
niepadajużoiarąagreji,jednakżepanicznie boiiujawnienia,chodbypre przypadek, jej
tożamocirywakontakty pryjaciółmi,boiinawiąadjakąkolwiekbliżąrelacj,
jeszcze bardziej zamyka w sobie. Mimo pozornej akceptacji połeceotwa,Jecuje,że
„mżcyna” to tylko maska: metoda schowania ipredcałymwiatem, aby po prostu
pretrwad Cuje begranicną amotnod W koocu życie w ukryciu taje i nie do
zniesienia: Jess rezygnuje z dalszego przyjmowania testosteronu, a z czasem poznaje ludzi,
któryakceptująjąjako butch – publicniemżcyn,dlabliskich kobiet Znajduje w sobie
ił,abypotkadidawnymipryjaciółmi,uporądkowadprawyprełoci,anawet by
wytąpidpublicniepredetkamiludiipowiedied, kimjetnaprawd
PŁEĆIJĘZYKORYGINŁU
TożamodJeGoldbergjetcilepowiąanakulturą,wktórejiuktałtowała
Jakkolwiekdlawielumożetobydakakujące,w rodowiku,któregoJeiwywodi,
oobabiologicniepłciżeokiej,nieakceptującakobiecychcechwojegociała,ubierającapo
mkuipełniącamkierolewpołeceotwieiwiąku,mogłaidentyikowadijako
kobieta.
Jedną najważniejych przyczyn takiego stanu rzeczy było nieroróżnianie płci
biologicznej ( sex )odpłcipołecno-kulturowej ( gender ),drugą– jyk. Wjykuangielkim
3
płednaywanajetwprotłowami man / woman i male / female ,okrelająjąrównieżaimki
( he / she , his , him / her )iormygrecnociowe( Mr. / Ms. , Miss, Mrs., Sir / Madame ),atakże
nielicnerecowniki,jaknaprykład boyfriend / girlfriend , husband / wife , actor / actress .
Jyktenjettakżedodelatycnyipowalananiemalpełnąucieckodpłciowych form
popre toowanie ynonimów ( partner , spouse ) i wprowadzenie tzw. gender-neutral
pronouns : ze (zamiast he/she ) i hir (zamiast his, him/her ),którymiwpółcenieokrelai
oobynieidentyikująceiżadnąpłci.
Wpowieciteaimkinieąjeszcze stosowane, niemniej jednak Jess bardzo rzadko staje
predkoniecnociąwybraniadlaiebieżeokiejlubmkiejormyRomawiającoobie,o
woichpreżyciach,planach,mareniachniemuidokonywadamookreleniaiebiejako
kobietylubmżcyny. Należytuanacyd,że zastosowanie przez Feinberg/a narracji
pierwszoosobowej miałonaceluucieck odnieutannegoodnoeniaidogłównej
potaciaimkamiwkaującymijednonacniena jejpłed 2 .
POLSKIE REALIA JĘZYKOWE
Tymcaemwjykupolkimopłciinormujenieporównaniewicejormarównote
inormujące, co dana ooba robi i co mogłaby robid (ca preły ora tryb
prypucający), jak i te opiujące daną oob (recowniki, prymiotniki, licebniki
porądkowe, zaimki),atakże ormygrecnociowe. Kolejny problem wynika z deklinacji
imioninawikWydajei,żeniemamożliwoci,bywygłaająckilkudaniowykomunikat
okim, niedradid,jakiejtaoobajetpłciNauwaipytaniecytożamodJe
Goldberg jako butch ,oobypomidykobiecociąamkocią,mogłabyuktałtowadiw
takich realiachjykowych?Cywwarunkachnieutannegoamookrelaniaijakokobieta
lub mżcyna w niemal dowolnej wypowiedi możliwe byłoby wgldnie pokojne
funkcjonowaniewwiecie?
Wydajei,żeodpowiednawytkietepytaniajettakaamanieWPolcenigdynie
było przestrzeni dla butch – itniejąalbolebijki,albooobytranpłciowe. Koniecnod
poługiwaniaijykiem,wktórymniemalkażdedanieokimnieieinormacjojego
2 org.: That is why I had to chose the first-person, even in English language, in order to avoid pronoun
constraints which call up many assumptions . ródłokorepondencjawłana
4
płci,mualudidowyboru,jakmająoobiemówidnacodieo,awkonekwencji– kimą
To istotna kwetia,ponieważprymumówieniawrodaju,któryminieidentyikuje,jet
prykrym,ctoponiżającymdowiadceniemNielicnipodejmująpróbmówieniaoobie
tak,bynieużywadżadnychorm,jednakstosowanie takich ekwilibrystykjykowychjest
bardzo trudne,aicheekttykaictonieroumieniemromówców 3 .
Wtakichwarunkachwierneprełożenie Stone Butch Blues (powiecipianejwpierwej
oobiecauprełego)tak,abynieniektałcid rażąco tożamocigłównejpotaciiinnych
butch oraz oddadwielopłacynowodichdowiadceo wroumiałydlainnychpoób,
jest bardzo trudnym, albowrc niewykonalnym zadaniem. Tłumacka jednej z powieci
Jeanette Winterson, atytułowanej Zapisane na ciele , równieżmiałaproblemnarracją,w
którejbrakrodajuodgrywałitotnąrol– pokontaktowaniuautorkądecydowałai
prypiadnarratorowirodaj żeokiNależyanacyd,żeHannaMierkanajdowała iw
innej sytuacji: decyzja o przypisaniu rodajużeokiegopobawiłaopowiedintereującej
wartwyinterpretacyjnej,jednakniewpłynła detruktywnienajejgłównywątek
MOŻLIWETRTEGIEPRZEKŁDU
Ropatrmyterakilkatrategii,któremógłbyatoowadtłumacpodejmującyi
prełożenia Stone Butch Blues na polski.
Konekwentnetoowanierodzajużeokiego pozornie wydajeinajtraniejeJe
jetwpowiecinaywana she and woman ,tąpłciąiidentyikujePryjcietakiejnarracji
amieniłobyjednakJewwykłąlebijk (podczas gdy wwejopowiecistwierdza wprost,
że stone butch ilebijkiróżniąimidyobą), co utrudniłobyarównodotreżeniejej
odmiennoci, jak i zrozumienie, czemu – piącoobiecałycawżeokimrodaju –
decydujeinaunkcjonowaniewmkiejroli
Konekwetne toowanie rodzaju mkiego jest jece wikym nadużyciem
Jakkolwiek ułatwiłoby to roumienie, jak trudne i cto aburdalne było dla Jess
ukobiecanienaił,nigdiewpowieciniepadatwierdenie„cujimżcyną”. Wrc
preciwnieJeżyjeiwyglądajakmżcyna(itegochce,itymcujeidobre),ale
najcciejidentyikujeikobietą,ewentualnie– atanawiai,kimjetPryjcietej
metodyniektałcitakżepotreganie butch jakotakich,amieniającjewtranmżcyn
3
5
Wicejnatentematw moim artykule Pozarodzajamimkimiżeokim– trzeciepłcieajzyk polski.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin