1. Nauka Prawa i jej dziedziny
(A) Nauki prawne na tle innych nauk -
charakterystyka metodologiczna
nauki społeczne (nauki PRAWNE) i przyrodnicze
nauki teoretyczne i praktyczne
nauki empiryczne i formalne
(B) prawoznawstwo jako nauka humanistyczna
Interpretacja pragmatyczna- Nauka to: uczenie sie, zdobywanie wiedzy.
Interpretacja apragmatyczna- Nauka to: rezultat procesu zdobywania wiedzy. Zespól twierdzeń spelniajacych okreslone kryteria.
Nauki prawne to te grupy nauk spolecznych ktorych
przedmiotem badawczym jest analiza
norm prawnych i szeroko rozumianych instytucji polityczno prawnych. JURYSPRUDENCJA
(C) podzial nauk prawnych
wg. Savigny i Puchta (niemiecka szkola historyczna)
- filozofii (teorii) prawa- tworzy je Pozytywizm prawniczy Austin Jellinek
trzy nurty badawcze: analityczny, metodologiczny, empiryczny
-dogmatyka prawnicza (p. cywilne, karne, etc.) Pozytywizm -interpretacja prawa, porzadkowanie i rozstrzyganie kwestii ich obowiazywania
-nauka historyczno prawna (prawo rzymskie historia Polski, historia doktryn polityczno prawnych)nauki pozasystemowe: socjologia prawa, komparystyka prawa, informatyka prawnicza, logikalogika prawnicza, kryminalistyka, kryminologia, nauki penitencjarne.
METODOLOGIA:
jezykowo-logiczne -interpretacja i porzadkowanie przepisów prawnych
socjologiczne -socjologia empiryczna
psychologiczne- analizy psychologiczne procesów, sędziów i ławy przysięgłych
2. Spór o pojęcie prawa
(B) pozytywistyczne koncepcje
Prawo jest to zbiór norm ogólnych , pochodzących od organu państwa, na których straży stoi przymus państwowy. PRAWO + PAŃSTWO + PRZYMUS
Obowiazuje we wszystkich cywilizowanych krajach, Trybunał Konstytucyjny, Konstytucja.
(C) koncepcje prawa natury
bezpośrednim źródłem jest Bóg (katolicyzm), albo właściwości natury człowieka (Grocjusz, Locke)lub zasady współżycia w społeczeństwie. Imanentnym składnikiem każdego prawa są zasady sprawiedliwości i racjonalności. Zasada równości wobec prawa, zakaz dyskryminacji etc.
3.Technika prawodawcza
(a) tekst prawny i jego budowa (pojęcie struktura tekstu prawnego)
Tekst prawny- dokument w którym zawarte są normy prawne. Składa się z części: Nieartykułowana
nagłówek- znajduje się określenie rodzaju aktu, data,
określenie podstawy prawnej-obligatoryjne , tekst zaczyna się od podania przepisu prawnego,
który stanowi podstawę wydania danego aktu.
Preambuła- występuje przy aktach uroczystych, określa cele regulacji prawnej, odwołuje się do tradycji lub kontekstu historycznego, wskazuje na podstawy polityczne czy ideologiczne danego aktu.
Określa ratio legis danej regulacj.
Artykułowana
składa się z artykułów, ustępów, paragrafów, liter i punktów.
Akty ustawowe- podstawową jednostką redakcyjna jest ARTYKUŁ
Akty wykonawcze- paragraf (dzieli się na ustępy, a ustępy na punkty i litery)
Akty kodeksowe- ustępy oznacza się paragrafami.
Przepisy dzielimy merytorycznie:
przepisy ogólne
przepisy szczegółowe- katalog podstawowych instytucji regulowanych przez dany akt.
przepisy przejściowe i dostosowujące- normuje się wpływ nowego prawa na stosunki powstałe pod działaniem prawa dotychczasowego
przepisy końcowe- przepisy uchylające, przepisy o wejściu aktu normatywnego w życie.
(c) rola tytułu i preambuły
Preambuła- występuje przy aktach uroczystych, określa cele regulacji prawnej, odwołuje się do tradycji lub kontekstu historycznego, wskazuje na podstawy polityczne czy ideologiczne danego aktu. Określa ratio legis danej regulacj.
który stanowi podstawę wydania danego aktu
(d) organy publikacyjne, pojęcie promulgacji
Promulgacja- urzędowy akt kompetentnego organu państwa, polegający na stwierdzeniu, że ustawa doszła zgodnie z prawem do skutku
Monitor Polski
Dziennik Ustaw
4.Przepisy prawne
(a) pojęcie reguły i zasady
przepis prawny- elementarna jednostka systematyzacyjna danego tekstu prawnego
przepisy prawne nie regulują i nie formułują żadnej sankcji.
(b) pojęcie przepisu, struktura
od . do . Osobny przepis
(c) rodzaje przepisów
przepisy nakazujące – nakaz jest treścią dyspozycji normy prawnej
przepisy zakazujące- zakaz
przepisy dozwalające dozwolenie
przepisy odsyłające -przepisy odsyłające do zasad współżycia społecznego. Klauzula generalna
rodzaje odesłań- systemowe- Art 604 k.c odsyła do jakichś innych przepisów
pozasystemowe- art. 2 Konstytucji odsyła do jakichś reguł czy zasad pozaprawnych
przepisy blankietowe- odsyłają do aktów normatywnych, które mają zostać wydane
ius cogens- przepisy imperatywne, bezwzględnie obowiązujące, muszą być zawsze przez strony respektowany
ius dispositivum- przepisy dyspozytywne, względnie obowiązujące,. Jest to zakres swobody czy wolności stron w regulowaniu swoich stosunków.
przepisy derogacyjne- pozbawienie przepisu mocy obowiazującej przez zastąpienie go innym.
przepisy wprowadzające
przepisy końcowe- 1. przepisy uchylajace 2. przepisy o wejściu aktu normatywnego w życie,
3. przepisy o wygaśnięciu mocy aktu normatywnego.
5. Pojęcie i rodzaje sankcji prawnych
(a) pojęcie sankcji, sankcje pozytywne i negatywne
Sankcja- ujemny skutek prawny polegający na zastosowaniu represji w postaci przymusu państwowego, jeżeli adresat nie zastosuje się do nakazu czy zakazu przepisu prawa, a więc gdy nie wypełnia swojego obowiązku. Przepisy prawa ustalają rodzaj i wymiar represji.
(b) sankcja represyjna i jej funkcje
Sankcja represyjna- zło, przykrość wyrządzona tytułem odplaty za zachowanie niezgodne z nakazami bądź zakazami przepisów prawa. Polegają na pozbawieniu danego przedmiotu określonych dóbr, takich jak: życie, wolność, dobra majątkowe itp. Kara nie może zawierać elementu odpłaty.
(c) sankcja egzekucyjna
Zmusza adresata do wykonania tego obowiązku, którego adresat nie wypełnił dobrowolnie.
Nie dotyczy skutków nieodwracalnych np. śmierć
(d) sankcja nieważności
Usunięcie prawnych skutków oświadczenia woli od momentu kiedy zostało ono złożone.
6. Norma Prawna
(a) pojęcie normy prawnej i dyrektywy
Norma- wypowiedź dyrektywna, nie ma mają wartości logicznej, (nonkognitywistyczne)
Jest zrekonstruowana z tekstu prawnego dyrektywa postępowania, która w najprostszym
przypadku musi odpowiadać wyczerpująco na pytania: “kto i w jakich okolicznościach” i “jak się powinien zachować”. Powstaje z przepisów prawnych
Dyrektywa- wskazówka działania
(b) koncepcja budowy normy prawnej: struktura jednoelementowa
dwuczłonowa, struktura trójelementowa, normy sprzężone, norma prawna jako ciąg relacji.
Hipoteza- element normy prawnej, która określa adresata normy, oraz okoliczności w których
winien się zachować w sposób przewidziany przez normę. ZAKRES ZASTOSOWANIA NORMY
Dyspozycja- nakłada na adresata normy uprawnienia lub obowiązki Określa zakres normowania normy
Sankcja- określa konsekwencje gdy adresat naruszy normę.
KONCEPCJE DWUCZłONOWE
H--- D
Art. 415 k.c. Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę H, obowiązany jest do jej naprawienia D
H--- S
Art. 165 k.k Kto pozbawia cz?owieka wolno?ci H, podlega karze od 6 miesi?cy do 5 lat S
KONCEPCJA TRÓJCZŁONOWA
H--- D/S
Adresat powinien zachowywać się tak jak mówi dyspozycja, bądź zostanie mu wymierzona sankcja.
KONCEPCJA DWUCZŁONOWA NORM SPRZĘŹONYCH
H1 --- D/H2 --- S
Reguła sankcjonowana ( H1 --- D )
Reguła sankcjonująca ( H2--- S )
Treścią hipotezy reguły sankcjonującej (H2) jest naruszenie dyspozycji reguły sankcjonowanej. Adresatem jest zawsze właściwy organ państwowy.
(c) rodzaje norm:
normy jednostkowe
normy ogólne -te które są jednocześnie generalne i abstrakcyjne
normy indywidualne -adresat jest oznaczony nazwą idywidualną np. Lech Wałęsa
normy generalne -adresat jest określony przez wskazanie jego cech np. Każdy człowiek.
normy konkretne- odnoszą się do zachowań jednorazowych
normy abstrakcyjne -odnoszą się do zachować powtarzalnych
normy kompetencyjne – odnoszą się do kompetencji
normy zachowania – odnosza się do zachowań
normy idywidualno-konkretne – to akty stosowania prawa
7. Obowiązywanie prawa
(a) etyczne aksjologiczne, socjologiczne kryteria obowiązywania
Obowiązek przestrzegania i stosowania przepisów prawnych odnosi się wyłącznie do przepisów, które mają moc obowiązująca
reguły walidacyjne- określają kryteria obowiązywania aktów normatywnych oraz zawartych w nich przepisów prawnych.
Normatywne- te normy, które zostały prawidłowo ustanowione i nie zostały uchylone.
Faktyczne- te normy, za których naruszenie organy państwowe pociągaja do odpowiedzialno
Aksjologiczne- te normy które spełniają przyjęte kryteria etyczne (słuszne sprawiedliwe)
Norma prawna obowiązuje gdy: zostaje prawidłowo ustanowiona, przez upoważniony do tego organ i zgodnie z przewidzianą procedurą, zostaje prawidłowo ogłoszona i opublikowana w oficjalnym urzędowym dzienniku promulgacyjnym.LEX RETRO NON AGIT
(b) obowiązywanie w czasie i przestrzeni
aspekt czasowy -norma wchodzi w życie
vacatio legis (wakacje ustawy) od 2 tyg do 1 roku.
Ustawy czasowe lub epizodyczne- to takie w których sam akt podaje datę z którą przestaje obowiazywać.
(c) zagadnienie derogacji i reguły kolizyjne
derogacja-pozbawienie przepisu mocy obowiazującej przez zastąpienie go innym.
Derogacja wyraźna- jest to uchylenie normy lub aktu normatywnego przez inną normę prawną
nazywaną przepisem lub klauzulą derogacyjną.
Derogacja milcząca- nowy przepis nie uchylający poprzedniego.
Reguła kolizyjna-
reguła hierarchiczna (lex superior derogat legi onferiori- ma najwyższą moc uchyla niezgodne z nią normy niższe.
reguła chronologiczna (lex posterior derogat legi priori)- akt wydany później uchyla akt wydany wcześniej, pod warunkiem, że akt późniejszy ma niższą moc prawną niż wcześniejszy.
reguła merytoryczna (lex specialis derogat legi generali)- stosuje się do norm, których zakresy zastosowania pozostają w stosunku zawierania się.
W Lex specialis zawiera się w zakresie Lex generalis.
Źródła prawa
(a) pojęcie prawa: fontes iuris cognoscendi i fontes iuris oriundi
fontes iuris cognoscendi- (źródło poznania prawa) .
Powinny posiadać: pierwotność, autentyczność wierność i autoratywność. Źródłami oficjalnymi prawa są Dziennik Ustaw i Monitor Polski. Nieoficjalnymi zaś: prasa, media
fontes iuris oriundi-(źródła powstawania prawa)nazywa się każdy akt dokument lub decyzję, która w danym systemie prawa uważa się za źródło norm prawnych. wszystkie czynniki wpływają na treść przepisów prawnych (materialnie), albo określenie organów prawotwórczych (formalnie)
(b) stanowienie prawa
Stanowienie jest współcześnie podstawowym sposobem powstawania przepisów prawnych
Jest to określone działanie ciał kolegialnych lub jednoosobowych, którym przyznano
kompetencje do wydawania nowych przepisów prawnych. Stanowienie prawa jest procesem,
który zakłada istnienie pewnych norm kompetencyjnych, określających warunki, przy których spełnieniu proces taki może zachodzić.Stanowienie dzieli się na warunki:
formalne- określają procedurę, zgodnie z którą powinno się odbywać stanowienie prawa
materialne- określają rodzaj sprawy, treść przepisu, który w danym trybie może być ustanowiony
Podstawą tworzenia prawa w państwach o systemach prawa stanowionego jest konstytucja.
(c) umowa jako źródło prawa
Umowa- jest czynnością prawną zawierającą co najmniej dwa zgodne oświadczenia
woli zmierzające do powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego
(d) prawo zwyczajowe i zwyczaj
Prawo zwyczajowe- normy prawne powstałe w wyniku uznania przez organy państwa za obowiazujące prawo pewnej i drugotrwałej i równomiernej praktyki postępowania w określonej dziedzinie stosunków społecznych.
Zwyczaj- długotrwałe praktyki postępowania. Aby stać się prawem powinny:
1) praktyka postępowania powinna mieć dość precyzyjne określone podmioty
2) przekonanie o wiążącym charakterze zwyczaju powinno być powszechne
3) wola państwa włączenia zwyczaju do systemu prawa powinna się przejawiać
w podejmowanych przez organy państwa aktach stosowaniach prawa.
(e) prawotwórcza praktyka organów państwowych- system common law
Common Law- prawo powszechne, w drodze zwyczaju świadomie nawiązujące
w orzecznictwie do wyroków sądowych, zapadłych uprzednio w analogicznych sprawach
Jest prawem precedensowym. Określa ją: zasady prymatu ustawy, brak rozdziału tworzenia
od stosowania prawa, sądy mogą tworzyć prawo, brak recepcji prawa rzymskiego
8. System prawa
(a) pionowe i poziome ujęcie systemu prawa
Normy prawne tworzą hierarchiczną strukturę (system pionowy) i są pogrupowane w kompleksy norm zbliżonych do siebie treściowo (system poziomy)
PIONOWY- hierarchia aktów normatywnych w dużym przybliżeniu odpowiada hierarchi organów państwowych w tym sensie, że organy hierarchicznie wyższe tworzą zwykle akty normatywne o wyższej mocy prawnej niż organy hierarchicznie niższe.
Hierarchia aktów normatywnych: konstytucja, ustawy, akty podustawowe, akty prawa teren.
Moc prawna: jest cecha stopniowalną może być większa bądź mniejsza.
Moc obowiazująca: jest cecha niestopniowalną, akt bowiem obowiazuje lub nie i nie może obowiazywać bardziej niż inny.
POZIOMY- prawo dzieli się na pewne działy obejmujące kompleksy norm regulujących stosunki społeczne tego samego rodzaju, które nazywamy gałęziami prawa (p.Cywilne, karne)
(b) prawo publiczne i prawo prywatne
Dwie sfery są silnie powiązane. Dzieli się na trzy kryteria:
Podmiotowe- ( E. Bierling, F. Somlo) prawo publiczne reguluje stosunki między organami państwa oraz między organami państwa i obywatelami, natomiast prawo prywatne zajmuje się stosunkami między obywatelami.
Przedmiotowe (Jellinek) prawo publiczne zajmuje się stosunkami władczymi w których jeden
...
Kotija