Zelazny Roger - Powrót kata.pdf - Opowiadania - bogaty1

Roger Zelazny

Home Is the Hangman

Powrót kata

Nie mam zbyt wiele do powiedzenia o tak długim opowiadaniu. Zresztą

przeczytaliście już moją notatkę poprzedzającą ostatnią opowieść.

Wielkie, ciężkie płatki spadają w noc, cichą noc, bezwietrzną noc. Jeśli nie ma

wiatru, nie traktuję ich jak zamieci. Znikąd westchnienia ani skowytu psa. Tylko

zimna, jednostajna biel spływająca z nieba za oknem i cisza, która staje się jeszcze

bardziej przejmująca, gdy przerywa ją daleki huk wystrzałów i jeszcze głębsza teraz,

gdy ich odgłos milknie. W dużym pokoju myśliwskiej chatki słychać tylko posykiwanie

i trzask kłód dopalających się w popiół w palenisku.

Siedziałem na krześle, odwrócony bokiem do stołu, twarzą do drzwi. Obok, po

lewej stronie, spoczywał na podłodze pojemnik z narzędziami. Hełm leżał na stole, jak

przechylony kosz ze stali, kwarcu, porcelany i szkła. Gdybym usłyszał kliknięcie

miniwłącznika, a następnie cichy szum ze środka, pod siatką, tuż przy przedniej

krawędzi pojawiłoby się słabiutkie światełko i zaczęłoby szybko migotać. Gdyby

zdarzenia te nastąpiły, istniałaby spora szansa, że niedługo zginę.

Wyciągnąłem z kieszeni czarną kulę, gdy Larry i Bert wyszli na zewnątrz, uzbrojeni

odpowiednio w miotacz ognia i w coś, co wyglądało jak strzelba na słonie. Bert wziął

też dwa granaty.

Rozwinąłem kulę w rękawicę bez szwów; od wewnętrznej strony umazana była

czymś w rodzaju mokrego kitu. Następnie naciągnąłem ją na lewą dłoń i siedziałem z

wyprostowaną ręką i łokciem na oparciu krzesła. Po prawej, na stole, obok hełmu,

leżał mały pistolet laserowy, do którego jakoś nie miałem zaufania.

Gdybym uderzył lewą ręką w metalową powierzchnię, substancja przywarłaby do

niej, odklejając się od rękawicy. Eksplodowałaby po dwóch sekundach, a siła wybuchu

skierowana byłaby przeciw powierzchni. Newton miałby tu pole do popisu, mówiąc o

prostokątnym rozkładzie reakcji, która zapewne na strzępy rozerwałaby powierzchnię

stykową. Materiał ten zwano ładunkiem tłumiącym; jego posiadanie nie było legalnie

dozwolone i należał raczej do arsenału włamywaczy. Ta zmyślna substancja, uznałem,

może być naprawdę użyteczna. Jedynie sposób, w jaki trzeba ją dostarczyć na miejsce,

pozostawiał sporo do życzenia.

Na wprost mojej dłoni, obok hełmu i pistoletu, stał mały walkie–talkie. Dzięki

niemu miałem ostrzec Berta i Larry’ego, jeśli usłyszałbym kliknięcie miniwłącznika,

następnie cichy szum, a potem światełko, które zaczęłoby szybko migotać. Wtedy

chłopcy dowiedzieliby się, że Tomowi i Clayowi, z którymi straciliśmy kontakt na

początku strzelaniny, nie udało się zniszczyć wroga, i że niewątpliwie leżą teraz

martwi na swoich pozycjach, mniej więcej o kilometr na południe stąd. Wtedy też

dowiedzieliby się, że i ich czeka najprawdopodobniej bliska śmierć.

Wywołałem ich, gdy usłyszałem kliknięcie. Chwyciłem hełm i zerwałem się na

równe nogi, gdy światełko zaczęło migotać.

Niestety, było już za późno.

Czwartym miejscem, jakie wymieniłem na bożonarodzeniowej kartce wysłanej

prawie rok temu Donowi Walshowi, była księgarnia i bar Peabody w Baltimore w

stanie Maryland. I tak, w ostatni październikowy wieczór, zająłem tam najdalszy stolik

w najbardziej oddalonym od wejścia pomieszczeniu, tuż obok wnęki, której drzwi

wychodziły na uliczkę, którą dowożono towar. Po przeciwnej stronie sali ubrana na

czarno kobieta grała na rozklekotanym fortepianie, niemiłosiernie psując tempo

każdego utworu. Po prawej stronie ogień syczał i furczał dymem na wąskim palenisku,

którego zastawione rupieciami obramowanie przysłonięte było leciwym porożem

jelenia. Sączyłem piwo, słuchając muzyki.

Miałem cichą nadzieję, że będzie to jedna z tych sytuacji, kiedy Don w ogóle się nie

pojawi. Pieniędzy starczyłoby mi do następnego lata, a do pracy jakoś się nie paliłem.

Lato spędziłem na północy; teraz zakotwiczyłem w Chesapeake i bardzo chciałem

popłynąć dalej ku Karaibom. Rosnący chłód i nieprzyjemny wiatr mówiły mi, że dość

czasu zmarudziłem już na tych szerokościach geograficznych. Niemniej jednak samo

przez się było oczywiste, że muszę posiedzieć w umówionym barze jeszcze do

północy. Zostały więc dwie godziny.

Zjadłem kanapkę i zamówiłem jeszcze jedno piwo. Upiwszy mniej więcej połowę,

dostrzegłem Dona zbliżającego się do wejścia, z płaszczem przewieszonym przez

ramię. Rozglądał się, szukając mnie. Zdołałem wyrzucić z siebie odpowiednią dawkę

zaskoczenia, gdy wreszcie przystanął przy moim stoliku:

— Don! To naprawdę ty? Wstałem i uścisnąłem mu dłoń.

— Alan! Jaki ten świat mały i tak dalej. Siadaj! Siadaj!

Usiadł naprzeciwko mnie, przewieszając płaszcz przez oparcie krzesła po lewej

stronie.

— Co tu robisz? — zagadnął.

— Jestem tylko przejazdem — odparłem. — Przy okazji wpadłem odwiedzić

starych znajomych. — Postukałem palcami w pooraną, zniszczoną, czcigodną

powierzchnię blatu. — A to mój ostatni przystanek. Wyjeżdżam za kilka godzin.

Chrząknął.

— Dlaczego tak stukasz w to drewno?

Wyszczerzyłem zęby w uśmiechu.

— Żeby wyrazić uwielbienie dla jednej z ulubionych melin Henry’ego Menckena.

— Ten bar istniał już wtedy?

Skinąłem głową.

— Zdaje mi się — powiedział — że jest w tobie jakiś osobliwy stosunek do

przeszłości, a może skierowany przeciwko teraźniejszości. Nigdy dokładnie tego nie

rozgryzłem.

— Może po trochu i jedno, i drugie — odparłem. — Szkoda, że Mencken już tu nie

wstąpi. Chętnie posłuchałbym, co ma do powiedzenia o współczesności… A jak ty

sobie z nią radzisz?

— Z czym?

— Ze współczesnością. Z tu i teraz.

— Och. — Przywołał kelnerkę i zamówił piwo. — Jestem tu w interesach —

wyjaśnił. — Chcę zatrudnić doradcę.

— Aha. A co w interesach?

— Komplikują się — odrzekł. — Bardzo się komplikują. Zapaliliśmy po papierosie

i po chwili na stole zjawiło się zamówione piwo. Paląc i popijając, słuchaliśmy muzyki.

Zaśpiewałem już tę piosenkę i odśpiewam ją znów: Świat jest jak utwór muzyczny

o nierównym tempie. Spośród wszystkich zmian, jakie nastąpiły w moim życiu,

większość miała miejsce w ostatnich latach. To zabawne, ale tak samo myślałem kilka

lat temu; i miałem przeczucie, że również i za parę lat mogę myśleć podobnie — o ile

do tego czasu interesy Dona nie uwolnią mnie z tego padołu łez i od cielesnej powłoki.

Don kieruje drugą co do wielkości na świecie agencją detektywistyczną. Czasami

uznaje, że jestem mu potrzebny, ponieważ nie istnieję. Nie istnieję teraz, ponieważ

istniałem kiedyś, gdy wspólnie próbowaliśmy napisać tę dziwaczną operę o naszych

czasach. Mam tu na myśli prace nad stworzeniem Centralnego Banku Danych i moją

znaczącą rolę w dziele zbudowania roboczego modelu prawdziwego świata, który miał

obejmować wszystko i wszystkich. To, czy nam się powiodło, i czy stworzone

podobieństwo rzeczywiście ułatwia opiekunom tego świata sprawowanie kontroli nad

jego działaniem, pozostaje do tej chwili przedmiotem dyskusji moich byłych kolegów,

zwłaszcza teraz, gdy melodia często fałszuje i coraz trudniej bywa odnaleźć igłę w

stogu siana. Wtedy podjąłem decyzję i osobiście dopilnowałem, by nie przyznano mi

obywatelstwa w nowym świecie, świecie, który być może stał się nawet ważniejszy od

poprzedniego. Jako wygnaniec przekraczam granicę tego świata jak cudzoziemiec bez

ważnej wizy. Zresztą robię to tylko wtedy, gdy muszę zarobić na życie. I wtedy

właśnie wkracza do akcji Don. Ludzie, których tożsamość mogę przybrać, bywają mu

niekiedy pomocni w różnych delikatnych kwestiach.

Niestety, wydawało się, że i teraz o to mu chodzi, podczas gdy ja miałem ochotę na

leżenie do góry brzuchem.

Dopiliśmy piwo i zapłaciliśmy rachunek.

— Tędy — powiedziałem, wskazując tylne wyjście.

Włożył płaszcz i ruszył za mną.

— Chcesz tutaj pogadać? — spytał, gdy szliśmy wąską uliczką.

— Raczej nic — odparłem. — Najpierw coś złapiemy, a potem porozmawiamy.

Skinął głową. Ruszyliśmy dalej.

Po mniej więcej trzech kwadransach byliśmy już w salonie „Proteusza”.

Przygotowywałem kawę. Czuliśmy lekkie kołysanie chłodnych wód zatoki pod

bezksiężycowym niebem. Włączyłem tylko dwa słabsze światła. Wreszcie poczułem się

wygodnie. Tu, na pokładzie „Proteusza”, przeludnienie, funkcjonowanie, tempo życia

w miastach, ulegało spowolnieniu, przytłumieniu, stawało się wręcz nierealne, dzięki

metafizycznemu dystansowi kilku metrów wody. Łatwo przychodzą nam zmiany

krajobrazów, lecz ocean zawsze wydaje się taki sam; i, idąc tym tropem, kiedykolwiek

wyruszamy w morską podróż, zapadamy na dziwne poczucie bezczasowości. Może

właśnie dlatego spędzam na wodzie tyle czasu.

— Pierwszy raz zaprosiłeś mnie na pokład — powiedział. — Wygodnie się tu

urządziłeś. Naprawdę bardzo wygodnie.

— Dzięki. Ze śmietaną czy z cukrem?

— Ze śmietaną i z cukrem.

Gdy usiedliśmy z parującymi kubkami w dłoniach, spytałem:

— Co tym razem?

— Jedna sprawa o dwóch wątkach — odparł. — Pierwszy z nich niejako mieści się

w moich kompetencjach. Drugi natomiast nie. Przekazano mi, że sytuacja jest zupełnie

wyjątkowa i wymagać będzie pomocy specjalisty o bardzo wąskiej specjalizacji.

— Nie jestem specjalistą w żadnej dziedzinie poza jedną: życiem.

Nagle podniósł wzrok i spojrzał mi prosto w oczy.

— Zawsze zakładałem, że cholernie dobrze znasz się na komputerach — stwierdził.

Odwróciłem wzrok. To był cios poniżej pasa. Nigdy wcześniej nie podawałem się

za autorytet w tej dziedzinie i jednocześnie zawsze istniało między nami niepisane

porozumienie, że moje metody manipulacji okolicznościami i tożsamością nie są

przedmiotem dyskusji. Z drugiej strony, musiało być dla niego zawsze oczywiste, że

moja wiedza z tej dziedziny jest zarówno rozległa, jak i bardzo zaawansowana na

każdym polu. Mimo to nie spodobał mi się ten temat. Przeszedłem do obrony.

— Dziewięciu ludzi na dziesięciu zna się na komputerach — powiedziałem. —

Może za twoich czasów było inaczej, ale teraz nawet pierwszoklasiści mają już zajęcia

komputerowe. Siłą rzeczy i ja wiem o nich sporo. Tak jak każdy z mojego pokolenia.

— Wiesz dobrze, że nie to mam na myśli — odparł. — Czy nie znamy się

wystarczająco długo, byś mógł mi odrobinę zaufać? To pytanie wynika wprost ze

sprawy, którą prowadzę. I to wszystko.

Skinąłem głową. Reakcje przez samą swą naturę nie zawsze bywają właściwe, ale

akurat z tą dziedziną łączył mnie dziwny stosunek emocjonalny. Rzekłem więc:

— No dobra, znam się na komputerach trochę lepiej od pierwszoklasistów.

— Dzięki. Możemy zacząć od tego miejsca. — Pociągnął łyk kawy. — Ja sam

otrzymałem wykształcenie prawnicze i księgowe, później wojskowe, jeszcze później

pracowałem w wywiadzie, by wylądować w końcu jako urzędnik państwowy. Dopiero

później zabrałem się za interesy. A o sprawach technicznych wiem tyle tylko, co udało

mi się podłapać tu i ówdzie, na różnych przypadkowych kursach. Wiem, co można

osiągnąć przy pomocy komputera, ale nie wiem, jak komputer działa. Nigdy nie udało

mi się zrozumieć wszystkich szczegółów. Chciałbym więc, żebyś spróbował mi

wyjaśnić różne rzeczy, a ja będę starał się je pojąć na tyle, na ile tylko mi się uda.

Musisz zacząć od podstaw, a jeśli przez to przebrnę, to będzie znaczyło, że jesteś

człowiekiem, jakiego mi trzeba. Najpierw mógłbyś opowiedzieć mi o zasadach

działania robotów używanych na początku badań kosmicznych — na przykład tych,

które zostały użyte na Wenus.

— To nie ma nic wspólnego z komputerami — odrzekłem — i jeśli już o tym

mowa, nie były to również roboty we właściwym sensie tego słowa. Były to

urządzenia telefaktorujące.

— Powiedz, na czym polegała różnica?

— Robot to maszyna wykonująca pewne działania zgodnie z instrukcjami

programowymi. Telefaktor zaś to urządzenie całkowicie zależne, obsługiwane przy

pomocy zdalnego sterowania. Telefaktor zawsze funkcjonuje w oparciu o polecenia

wydawane przez operatora. W zależności od stopnia skomplikowania przedsięwzięcia,

można uzyskiwać połączenia audiowizualne, kinestetyczne, dotykowe lub nawet

całościowe. Im dalej idzie się w tym kierunku, tym więcej cech antropomorficznych

nadaje się urządzeniu.

W wypadku Wenus, jeśli sobie przypominasz, operator na orbicie ubrany był w

pancerz zewnętrzny sprawujący kontrolę nad ruchami ciała i kończyn znajdującego się

na powierzchni urządzenia dzięki systemowi przetworników dyszowych. No i miał na

głowie hełm obsługujący kamerę urządzenia — znajdującą się oczywiście w głowicy

— dzięki której przez cały czas widział obraz z dołu. Miał też na uszach słuchawki

przekazujące transmisję audialną. Czytałem książkę, którą później napisał. Opowiadał

w niej, że zdarzały się dość długie chwile, gdy zapominał, że siedzi w kabinie, na

głównym miejscu przy konsolecie. Wrażenie, że kroczy chwiejnie przez ten piekielny

krajobraz, miało być zupełnie rzeczywiste. Pamiętam, że zrobiło to na mnie spore

wrażenie, choć byłem jeszcze dzieckiem, i pamiętam, że zapragnąłem sam takiego

miniurządzenia, dzięki któremu mógłbym brodzić po kałużach, wszczynając bójki z

mikroorganizmami.

— Dlaczego?

— Bo na Wenus nie było smoków. Tak czy inaczej, na tym właśnie polega zasada

działania urządzenia telefaktorującego, w odróżnieniu od robota.

— Na razie wszystko jest dla mnie jasne. Czy mógłbyś teraz powiedzieć mi, na

czym polegała różnica między wcześniejszymi a późniejszymi urządzeniami

telefaktorującymi?

Wypiłem łyk kawy.

— Podobne zadania trudniej było wykonywać w odniesieniu do bardziej odległych

planet i ich satelitów — podjąłem. — Z początku nie wysyłano na orbitę operatora.

Głównie z powodów ekonomicznych, choć istniały też pewne nie rozwiązane

problemy natury technicznej. Głównie jednak chodziło o pieniądze. W każdym razie

urządzenia lądowały same na docelowych światach, a operatorzy pozostawali tu, na

Ziemi. Z tego też powodu na pętli przesyłowej pojawiało się opóźnienie w transmisji.

Trwało to dobrą chwilę, zanim dane wsadowe docierały na Ziemię, i oczywiście

następowała kolejna przerwa w momencie odbioru przez telefaktor informacji o

sposobie działania. Próbowaliśmy zaradzić temu na dwa sposoby: pierwszy polegał na

zastosowaniu sekwencji stop–naprzód, stop–naprzód, drugi natomiast był bardziej

skomplikowany i teraz właśnie dochodzimy do punktu, gdy na scenę wkraczają

komputery w sensie ich udziału w pętli kontrolnej. Wymagało to opracowania modeli,

które znały główne czynniki środowiska i które później wzbogacały swoją wiedzę w

trakcie wstępnej sekwencji stop—naprzód. Na tej podstawie komputer miał

przewidywać najbliższe zdarzenia. Ostatecznie mógł nawet przejąć kontrolę nad pętlą i

prowadzić telefaktor dzięki kombinacjom „układów rachub” i analizie sekwencji stop–

naprzód. Nadal jednak nie mógł obyć się bez pomocy człowieka, gdy pojawiały się

nieoczekiwane zdarzenia. Tak więc, w przypadku najdalszych planet, badania na

początku nigdy nie były prowadzone całkowicie automatycznie ani całkowicie ręcznie,

ani też ich wyniki nie były w pełni zadowalające.

— No dobrze — powiedział, zapalając papierosa. — A jaki był następny krok?

— Postęp dokonał się właściwie nie dzięki technice, ale dzięki pieniądzom. Portfele

otworzyły się i mogliśmy pozwolić sobie na wysyłanie ludzi. Statki lądowały, gdzie

tylko mogły i gdzie nie mogły, wyładowywały telefaktory, a ludzie wracali na orbitę.

Jak za dawnych czasów. Problem opóźnienia rozwiązał się sam, gdyż operator

ponownie mógł nad wszystkim czuwać. Można potraktować to jako powrót do

wcześniejszych metod. Zresztą jest to nadal praktykowane, i jakoś działa.

Potrząsnął głową.

— Coś ci umknęło pomiędzy tym o komputerach a zwiększonym budżetem.

Wzruszyłem ramionami.

— Próbowano wtedy wielu rzeczy, ale żadne nie okazały się tak skuteczne, jak

wypróbowane już partnerstwo pomiędzy człowiekiem, komputerem a telefaktorem.

— Wiem, że istniał jednak projekt — powiedział — polegający na próbie obejścia

problemów związanych z opóźnieniem poprzez wysłanie za jednym zamachem

telefaktora i komputera. Tyle że komputer nie był po prostu komputerem, a telefaktor

— telefaktorem. Czy wiesz, o czym mówię?

Zapaliłem papierosa, zastanawiając się nad odpowiedzią.

— Myślę, że mówisz o Kacie — odparłem po chwili.

— Zgadza się. Właśnie tutaj zaczynam się gubić. Powiedz, na czym polega zasada

działania tego programu?

— Ostatecznie okazał się on niewypałem — stwierdziłem.

— Z początku jednak funkcjonował poprawnie.

— Tylko z pozoru. I w dodatku tylko w łatwym środowisku, na Io. Później

wszystko zaczęło się walić i musiało zostać odhaczone jako totalna klapa, choć

zamierzenia były szczytne. Z drugiej strony plany od samego początku były przesadnie

ambitne. Dla ludzi, którzy odpowiedzialni byli za wdrażanie tego programu, pojawiła

się niezwykła szansa połączenia w jedno dwóch awangardowych programów — z

których nad jednym trwały jeszcze prace badawcze, a drugi był zupełnie świeży. W

teorii wszystko pasowało do siebie jak ulał, nic więc dziwnego, że nie można było

oprzeć się pokusie i scalono zbyt wiele rzeczy. Wszystko zaczęło się dobrze, ale miłe

złego początki.

— Ale o jakich rzeczach mówisz?

— O Boże! Czego tam nie było! Komputer, który nie był po prostu komputerem…

No dobra, od tego możemy zacząć. W ubiegłym stuleciu trzech inżynierów z

Uniwersytetu w Wisconsin — Nordman, Parmentier i Scott — wynaleźli urządzenie

Zelazny Roger - Powrót kata.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: