Hammurabiego Kodeks.pdf

KODEKS

HAMMURABIEGO

MMIII ®

Uwagi do przekładu

W przekładzie tekstuz języka akadyjskiego i sume-

ryjskiego 40 kierowałem się w miarę możliwości dwiema

zasadniczymi regułami. Po pierwsze celem nadrzędnym

było jak najwierniejsze oddanie w tłumaczeniu wersji

oryginalnej zapisu, nie tylko w formie werbalnej,

lecz również składniowej i strukturalnej.

Składnia zdań akadyjskich znacznie odbiega od

polskich, toteż niejednokrotnie stawałem przed trudnym

wyborem między wiernością, a płynnością

przekładu. W większości przypadków kiero-

W tekście znajduje się bardzo duża ilość sumerogramów — słów

sumeryjskich użytych jako znaki do zapisania całych wyrazów lub

zwrotów akadyjskich. Słowa sumeryjskie zapisywane są

drukiem wytłuszczonym, natomiast akadyjskie kursywą. Z przyczyn

technicz- nych zmuszony byłem zastosować „francuski" system

zaznaczania graficznego długości samogłosek akadyjskich, polegający

na stosowa- niu tego samego znaku ^ zarówno dla zwykłych

wzdłużeń (winno być

-), jak i kontrakcji (^). Podobnie w miejsce h z dolnym łuczkiem (v)

występuje zwykłe h.

wałem się tą pierwszą zasadą, nawet za cenę pewnych

uchybień stylistycznych tłumaczenia, mając nadzieję oddać w

ten sposób specyficzną „atmosferę" akadyjskiego wyroku

sądowego sprzed ponad 3700 lat. Archaiczność i

pewna obcość brzmienia nie powinna zatem nas dziwić, tak

jak nie dziwimy się im czytając XVII- i

XVIII-wieczne teksty zredagowane nawet w

języku polskim. Oczywiście istnieją pewne

nieprzekraczalne granice tak rozumianej wierności

przekładu, wyznaczane przez dwie opcje: gdy dosłowność

tłumaczenia grozi jego niezrozumiałością lub mylnym

odbiorem oraz gdy jest ona nie do pogodzenia z możliwym do

zaakceptowania odstępstwem od reguł gramatycznych i

stylistycznych języka polskiego. W bezpośrednim związku z

powyższym pozostaje decyzja o konsekwentnym wyróżnianiu

w przekładzie zarówno terminów i zwrotów polskich,

dodanych względem oryginalnego tekstu akadyjskiego

celem zwiększenia płynności tłumaczenia, jak i

pozostawieniu tych

elementów składni i gramatyki akadyjskiej obecnych w wersji

oryginalnej, które jednak z powodzeniem nie tylko

mogłyby być pominięte w przekładzie, lecz wręcz

wpłynęłoby to nań pozytywnie. Pierwsze z nich zawsze

podane są w nawiasach zwykłych (...), drugie natomiast w

nawiasach ostrych <...>. Mam nadzieję, że tym samym

czytelnicy mogąc korzystać z płynniejszej wersji tłumaczenia

(przez uwzględnienie tekstu w nawiasach zwykłych

i pominięcie tekstu w nawiasach

ostrych), nie będą jednocześnie pozbawieni możliwości

śledzenia oryginalnego zapisu, tak jak brzmiałby on w języku

akadyjskim. Temu ostatniemu celowi służyć ma

zaznaczanie małymi indeksami cyfrowymi kolejności

wierszy w tekście akadyjskim na steli praw. Pomagają one

zorientować się do jakiego stopnia za-

chowany jest w wersji polskiego tłumaczenia autentyczny

układ treści.

Drugą zasadą przyjętą w całości przekładu było zachowanie

terminu akadyjskiego (sumeryjskiego) w treści tłumaczenia,

jeżeli nie sposób było oddać wszelkich aspektówjego

znaczenia jednym zwrotem polskim. Mając zatem do wyboru

użycie najbardziej bliskoznacznego słowa polskiego, które

jednak nie tłumaczyło zadowalająco i jednoznacznie

terminu akadyjskiego, bądź też zastosowanie formy

opisowej, co zawsze odbija się niekorzystnie na

przejrzystości przekładu, wybierałem pozostawienie formy

oryginalnej z jednoczesnym dokładnym komentarzem w

odnośniku. Nie są to liczne przypadki i zwykle dotyczą

określeń grup społecznych (np. muskenum), nazw zawodów

i terminów technicznych. O ile odnośniki przy tłumaczeniu

służą wyjaśnieniu szczegółowych zagadnień, tutajpragnę

zwrócić uwagę na bardziej podstawową

kwestię — przekład, występującego nieomal we wszystkich

przepisach, terminu awilum. Można i należy ją rozpatrywać

w aspekcie lingwistycznym, filologicznym i

historyczno-społecznym. Przede wszystkim sam termin

akadyjski atvîlum w 1 poł. II tysiąclecia p.n.e. oznacza w

kolejności stosowania: „człowiek", „wolny człowiek",

„obywatel (pełnoprawny)" i dalej „posiadacz", „głowa

rodziny". Przyjęcie, a co najważniejsze konsekwentne

stosowanie jednego z możliwych tłumaczeń ma dla społecznej

wymowy przepisów Kodeksu zupełnie podstawowe znaczenie.

Duża grupa paragrafów (np. o uszkodzeniach ciała, opłat

za operacjechirurgiczne) dowodzi, że przynajmniej

w nich redaktorzy Kodeksu użyli tego

terminu w jego pełnym społecznym wymiarze

— „(pełnoprawny) obywatel", dla

przeciwstawienia go określeniom muskenum i wardum.

Konsekwentnie zatem należałoby

tłumaczyć awîlum jako „obywatel" we wszystkich przepisach.

Wielu badaczy, nie negując słuszności takiego przekładu w

wyżej wymienionych regelacjach, uważa, iż w większości

pozostałych należy go rozumieć raczej jako „człowiek". Przy

czym jedni ograniczają tę zmianę do samego tłumaczenia, inni

zaś przyjmują, że chodzi o każdego człowieka, bez

względu

na jego status społeczny, także o muśkena, zwłaszcza, iż

ci ostatni występują bardzo rzadko w

przepisach Kodeksu, zupełnie tak jakby byli

„ukryci" pod określeniami awîlum w większości przepisów.

Proponując zatem przekład „człowiek" lub idąc

jeszcze dalej i dla płynności tłumaczenia

wprowadzając formę zaimka „ktoś" badacze ci podkreślają w

ten sposób szeroki i nieokreślony pod względem społecznym

charakter użycia terminu awîlum w Kodeksie Hammurabiego.

Czy jednak mając pełną świadomość celowego rozróżnienia

przez redaktorów tekstu awîlów od muśkenów i niewolników

w dużej grupie sygnalizowanych paragrafów, można posunąć

się aż do tego stopnia w przypisywaniu nieokreślonego

charakteru użycia terminu awîlum. W skrajnych przypadkach,

takie przedkładanie interpretacyjnego i stylistycznie

płynniejszego tłumaczenia terminu nad jego dosłownością,

prowadzi poprzez użycie niejednokrotnie aż 6 różnych

zwrotów („ktoś", „człowiek", „wolny człowiek", „obywatel",

„pełnoprawny obywatel", „osoba") do niebezpiecznej utraty

więzi z wersją oryginalną, w której wszędzie jest ten sam

termin awîlum. W sytuacji, gdy większość, zwłaszcza

popularnych edycji Kodeksu Hammurabiego, nie podaje

transliteracji akadyjskiej tekstu, ograniczając się wyłącznie do

przekładu, czytelnik może zostać wprowadzony w błąd, a tym

samym opatrznie interpretować całe partie tekstu. Ani własna

świadomość autora

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: