Historia-Polska złota wolność żydowska (lata 1334-1949).pdf

1334.1499 - POLSKA "ZŁOTA WOLNOŚĆ

ŻYDOWSKA"

---------- Polska krajem złotej wolności Żydów ----------

W odrodzonym Królestwie Polskim, w 1334 r. król Kazimierz

III Wielki (panował w latach 1333-1370) potwierdził " przywileje

kaliskie " przyznane Żydom w 1264 r., a w 1367 r. potwierdził je na

terenie Małopolski i Rusi, która w międzyczasie weszła do Polski.

Kazimierz Wielki zatwierdził status wszystkich Żydów jako

" sługi skarbu ", co dawało im prawo swobodnego handlu i

przemieszczania się z miejsca na miejsce. Ten tytuł dawał Żydom

ochronę prawną ze strony państwa. Nie mogli, więc być

pozywani przed inny sąd niż ten, który wyznaczył monarcha. Już

w okresie rozbicia dzielnicowego (księstwo kaliskie) wyrobiła się

praktyka, że w zastępstwie księcia sądził Żydów jego pierwszy

dostojnik - wojewoda. W odrodzonym Królestwie podtrzymano

tej zwyczaj i sądem właściwym dla Żydów stał się sąd

wojewódzki, a z czasem specjalny sąd podwojewódzki. Król

docenił należycie rolę Żydów w wywozie produktów rolnych z

Polski i powiększaniu dochodów królewskich. Król poszerzył

prawa Żydów, przyznając im przywileje generalne, które

regulowały życie Żydów w całym państwie. Liczbę Żydów w

Polsce ocenia się w owym czasie na około 10 tys.

Kazimierz Wielki widział w osadnikach żydowskich

przeciwwagę dla niemieckiego mieszczaństwa, któremu nie ufał.

Nadwornym bankierem Kazimierza Wielkiego był Żyd, Lewko.

W jego rękach leżała dzierżawa podatków i zarządzanie

kopalniami soli. Żydzi w Polsce w owym czasie byli poborcami

podatków, rytownikami stempli i mincerzami.

Przez różnice wyznaniowe i obyczajowe Żydzi byli narażeni w

społeczeństwach chrześcijańskich na liczne konflikty. Tworzyli

kulturę zamkniętą. Stąd dla ich życia i trwania konieczne stawały

się specjalne gwarancje prawne, których udzielali im władcy.

Powodem takiego działania był fakt, iż Żydzi obsługiwali

gospodarkę finansową, udzielali pożyczek lub w inny sposób

dostarczali środków pieniężnych, nierzadko byli mincerzami (bili

monety) - oddawali bezcenne usługi w bardzo ważnej sferze

życia państwowego. Niektórzy Żydzi zajmowali się lichwą,

której Kościół zabraniał chrześcijanom, co wywoływało

nienawistne reakcje w stosunku do całej ludności żydowskiej.

Dawna lichwa była bardzo uciążliwa lub wręcz rujnująca:

zwyczajowo pobierano 1 grosz od 1 grzywny (48 groszy) na

tydzień, co w stosunku rocznym dawało 108% lichwiarskiego

zysku. Mimo więc ochrony prawnej, często zdarzały się na

terenie całej Europy pogromy antyżydowskie.

W 1336 r. dwóch niemieckich rycerzy Arm i Leder, nazwani

Armlederami, oświadczyło, że otrzymali z nieba znak aby

pomścić na Żydach wszystkie cierpienia i mękę Jezusa. Pod

wodzą Armledów zebrało się 5 tys. chłopów, którzy ruszyli od

miasta do miasta dokonując rzezi Żydów. Na przestrzeni lat

1336-1337 zgraje morderców rozeszły się po całej Bawarii,

Niemczech, Czechach, Morawach i Austrii. Wszędzie płonęły

stosy, tysiące Żydów zginęło śmiercią męczeńską. Ocaleli tylko

Żydzi z Wiednia i Regensburga.

W latach 1337-1453 trwała wojna stuletnia pomiędzy Francją a

Anglią. Wybuchła ona w związku z rywalizacją obu państw w

wysoko rozwiniętej gospodarczo Flandrii i sporem o Guyennę

(prowincja ze stolicą w Bordeaux).

-------------------- " czarna śmierć " --------------------

W latach 1348-1350 Europę nawiedziła epidemia dżumy, tzw.

" czarna śmierć ". W tym czasie wymarła prawie 1/3 ludności

Europy (25 mln ludzi).

Był to punkt kulminacyjny pogromów Żydów europejskich. O

wywołanie zarazy oskarżono Żydów. Według chrześcijan, plan

uknuli Żydzi hiszpańscy, którzy dysponowali olbrzymi środkami

i wpływami. Z Toledo w Hiszpanii miano rozesłać truciznę z

instrukcjami do wszystkich gmin w Europie. Trucizna miała się

składać z mięsa bazyliszków, pająków, żab, jaszczurek, serc

chrześcijańskich i ciasta przeznaczonego na hostię. Powyższe

oskarżenie po raz pierwszy pojawiło się w 1348 r. na południu

Francji. Pogromy bardzo szybko przeniosły się do Katalonii i

Aragonii.

W 1348 r. papież Klemens VI wydał bullę zakazującą pod

groźbą interdyktu zabijać Żydów bez wyroku sądowego,

przymuszać do chrztu i rabować ich mienie. Bulla papieska została

jednak zignorowana przez chrześcijaństwo.

Nad jeziorem Genewskim aresztowano dwóch Żydów, z

których na torturach wymuszono przyznanie się do zbrodni

zatrucia źródeł wody w Wenecji, Apulii, Kalabrii i Tuluzie. Na

podstawie tych zeznań spalono żywcem wszystkich Żydów z

okolic jeziora Genewskiego.

W Szwajcarii wymuszono torturami przyznanie się do winy

kilku Żydów w Bernie. Spalono wówczas żywcem wszystkich

Żydów z Berna, Bazylei i innych miast Szwajcarii.

W Moguncji torturami zmuszono pewnego Żyda do

przyznania się do zatrucia Renu, Dunaju, wszystkich niemieckich

rzek, źródeł, studni, pól i łąk. W wielu niemieckich miastach

histerycznie zamurowywano studnie. Podczas krwawych

pogromów wypędzono Żydów ze wszystkich miast nad górnym

brzegiem Renu. Spalono żywcem wszystkich Żydów z Fryburga,

Speyer, Strasburga (2 tys. osób), Kolonii i innych miast Niemiec.

W Moguncji część Żydów podjęła próbę walki z oprawcami,

zabijając 200 z nich. Rozwścieczyło to tylko jeszcze bardziej

rozfanatyzowany tłum. W Moguncji zginęło 6 tys. Żydów. Żydzi

z Wormacji (400 osób), Openheimu i Frankfurtu nad Menem

wybrali śmierć samobójczą zamiast męczeńskiej.

W Belgii doszło do licznych pogromów, w samej tylko Brukseli

zabito 500 Żydów.

W 1348 r. w Hiszpanii oficjalnie przyjęto " Siete Partidas "

( siedmioczęściowe prawo ). Potwierdzono w nim zasadę wolności

wyznania i praktyk religijnych dla muzułmanów i Żydów.

Jednakże kodeks traktował Żydów jak relikt, który winien być

" cierpiany " przez władców chrześcijańskich. Potwierdzono

ograniczenia swobód w budowie synagog . Zakazano

prowadzenia działalności zachęcającej do przechodzenia na

judaizm . Zakazano posiadania ksiąg atakujących chrześcijaństwo,

a wszelkie przypadki bluźnierstwa miały być surowo karane.

Kodeks uznawał pogląd, że Żydzi porywają dzieci chrześcijańskie

i dopuszczają się na nich mordu rytualnego . Tak więc, ten nowy

kodeks prawny otwierał drogę Inkwizycji do ingerencji w

wewnętrzne życie Żydów i muzułmanów w Hiszpanii, co

nastąpiło w następnych wiekach.

W latach 1348-1349 do Polski przybyła trzecia fala Żydów. Była

to najliczniejsza fala Żydów, jaka napłynęła do Polski. Do Polski

przybywali Żydzi głównie z Niemiec, Węgier (wygnani przez

Ludwika) i Francji. W owym czasie Polska była krajem " złotej

wolności Żydów " w Europie. Epidemia dżumy stosunkowo mniej

pustoszyła tutejszą ludność, a opieka królewska (głównie

rozdawanie zboża) złagodziły dalsze następstwa choroby.

W 1349 r. we Wrocławiu (należącemu wówczas do Cesarstwa)

spalono żydowską dzielnicę. Ocaleni Żydzi schronili się u Bolka

Świdnickiego, na Śląsku. W owym czasie pogromy Żydów

ogarnęły całe Niemcy, przeniosły się także do Polski , gdzie

jednak zostały brutalnie stłumione przez króla. Kraków musiał

zapłacić wysoką kontrybucję, za to, że dopuścił do pogromu.

W latach 1350-1369 w Kastylii (Hiszpania) panował król don

Pedro. Wybitni Żydzi cieszyli się u króla szczególnymi

względami. Królewskim skrabnikiem był don Samuel Ben-Meir

Allavi. Został on powiernikiem króla i miał prawo głosu we

wszystkich ważnych naradach i postanowieniach. Medykiem i

astrologiem królewskim był Abraham Ibn-Zarzal.

Za panowania króla don Pedra wzbili się Żydzi kastylscy do

niesłychanego przedtem znaczenia. Był to ostatni błysk ich

zaszczytnego stanowiska w Hiszpanii.

Chrześcijanie mówili z nienawiścią o kastylskim dworze króla

don Pedra, jako o " żydowskim dworze ". Przez długi czas starali się

podkopać autorytet i wpływy don Samuela, aż wreszcie

doprowadzili do jego aresztowania pod fałszywymi zarzutami.

Skonfiskowano cały jego majątek, liczący: 170.000 dublonów,

4.000 marek srebra, 125 skrzyń materiałów tkanych złotem i

srebrem oraz 80 tys. niewolników. Podczas tortur, don Samuel

zmarł śmiercią męczeńską.

W 1356 r. w Polsce istniała już w Krakowie synagoga , a we

Lwowie gmina.

Bardzo szybko niemieccy władcy zorientowali się, że

wypędzając Żydów stracili wraz z nimi ważne źródło dochodów.

W owym czasie Żydzi byli jeszcze nieodzowni chrześcijańskim

władcom. Nie tylko monarchów, ale i miasta, a nawet

duchowieństwo opętała potrzeba " posiadania Żydów ".

W 1356 r. niemiecki cesarz Karol IV (1346-1378) na sejmie

norymberskim nadał wszystkim niemieckim elektorom prawo

" trzymania Żydów ". Oznaczało to, że oprócz zysków, które

czerpali z dzierżawy kopalń kruszców i żup solnych, darował im

także dzierżawców w posiadanie.

W 1360 r. francuski król Jan Dobry (1350-1364) ogłosił dekret

zezwalający Żydom na ponowne osiedlanie się we Francji. Ojciec

każdej rodziny musiał zapłacić za prawo wjazdu do Francji 14

złotych i po 1 złotym od każdego członka rodziny. Dodatkowo

roczny podatek żydowski wynosił 7 złotych od głowy rodziny i 1

złoty od każdego członka rodziny.

Jednocześnie francuscy Żydzi zostali wyłączeni spod

kompetencji szlachty i zapezpieczeni przed napaściami kleru.

Prawo zabezpieczało żydowskie domy, dobra ziemskie oraz

święte księgi. Zezwolono im trudnić się handlem i pożyczaniem

pieniędzy na procent, który odgórnie ustalono do 80%.

W 1360 r. po nieudanej próbie nawrócenia Żydów na

chrześcijaństwo, wypędzono ich z Węgier.

W latach 1364-1380 we Francji panował król Karol V. Przeznczał

on dochody z podatków na stworzenie potężnej floty złożonej ze

120 okrętów i utrzymywanie wojsk zaciężnych. Ochraniał on

Żydów przed napaściami kleru.

W 1364 i 1367 r. król Polski, Kazimierz Wielki, wydał

dodatkowe przepisy dotyczące Żydów. Wyłączył ich spod

powszechnie obowiązującego prawa niemieckiego i poddał

orzecznictwu wojewodów, którzy byli przedstawicielami króla w

prowincjach. Jednocześnie ułatwiono Żydom działalność

gospodarczą, dając im prawo nabywania gruntów i ziemi na

terenie miast i wsi.

W 1367 r. w owym czasie istniały już żydowskie gminy w

Poznaniu i Sandomierzu (Polska).

Za panowania króla Ferdynanda (1367-1383) sytuacja Żydów

portugalskich była pomyślna. Społeczność żydowska w

Portugalii posiadała tak wspaniałe urządzenia, jak w żadnym

ówczesnym innym kraju w Europie. Na czele portugalskich gmin

stał wielki rabin ( Ar-Rabbi Mor ), mianowany przez króla. Miał on

własną pieczęć i wykonywał wyższą jurysdykcję, rozporządzenia

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: