E. Kuźma: Kategoria mitu w badaniach literackich
- nie ma idei mitu – słowo „mit” ma różne znaczenia i różne użycia. To nie wada – mit nie może dzięki temu stać się pojęciem, kategorią naukową;
- znaczenie mitu nie istnieje poza mitem;
- ujęcie historyczne i typologizujące nie musi się obronić przed mityzacją, bo ta pojawia się, gdy w badanym przedmiocie chcemy dostrzec ład, prawo i wartość. Choć nie można się odciąć od mitu radykalnie;
- mit – byt wielofunkcyjny – 1) określał wypowiedzi prawdziwe i zmyślone,2) opowieść o działaniach bogów i herosów, 3) u Homera – służył alegoryzowaniu, wykładaniu ukrytego sensu, 4) Platon – mit to poetycka fikcja, 5) Arystoteles – mit jako fabuła, zniekształcona prawda, 6) drugim źródłem mitów – Biblia, 7) prawdziwy poznajemy dzięki badaniu współczesnych społeczeństw prymitywnych;
- przed romantyzmem – od mitologii do mitu (mit – piękno, przeciwstawny prawdzie. Zamknięty repertuar, z którego można czerpać, ale którego nie da się uzupełnić. Twór przeszłości;
- po romantyzmie – od mitu do mityczności – mit to to, co pierwotne. Mitologia – gorsza niż mit, wtórna. Pramit (termin Josepha Gorresa). Zwycięstwo mitu nad mitologią to zwycięstwo jedności nad wielością, symbolu nad alegorią, świętości nad pięknem. 1) Heglizm – demitologizacja mitu, mit – prymitywna forma rozumienia świata i 2) etnologia – nauka wypiera mit;
- s. 84 człowiek pierwotny wierzył w mit, poeta współczesny – nie wierzy, a używa go tylko dla wyrażenia swoich uczuć i myśli;
- w XX wieku - mit powstaje, gdy człowiek stwarza wizję fragmentu świata. N. Frye – 1) mit tradycyjny – opowieść, w której pewne postacie mają charakter boski, a zdarzenia są niezgodne z naszym poczuciem rzeczywistości, 2) mity – a) organizująca tekst zasada, b) zasada organizująca 4 nadgatunki – komiczny (mit wiosny), romansowy (mit lata), tragiczny (jesieni) i ironiczny (zimy);
- pojawia się termin „mityczność” – istota ludzkiego przeżycia, zasada twórcza. Z mityczności rodzi się mit, a z niego mitologia. Mityczność tkwi w języku.
Dlaczego współczesna literatura sięga po mit:
1) literatura opisuje funkcjonowanie mitu w społeczeństwie;
2) mit jest modny.
Klasy, w które wpisuje się mit:
- powtarzalność (słowo mit = stereotyp, motyw, temat);
- geneza – mit wyprzedza tekst literacki, mit jest procesualny, mit to może być sfabularyzowana metafora albo symbol;
- mit jako prefiguracja (ze średniowiecznej alegorezy);
- mit jako struktura;
- mit jako komunikacja społeczna (rola mas w historii);
- mit jako znaczenie (kategoria interpretacyjna. Interpretacja ma być: kompletna, poprawna, wszechstronna, spójna, różnicująca);
- mit jako wartość (kiedy jest to wartość ujemna – zmyślenie, nieprawda, kłamstwo. Wartość dodatnia – mit to siła, prawda, świętość).
- mit niewiele mówi o literaturze, więcej – o ludziach posługujących się nią. Dlatego powinien być badany przez socjologię, nie przez historię literatury.
zmordulec