opracowanie.docx

W diagnozowaniu zaburzeń psychicznych stosuje się dwa systemy kryteriów klasyfikacyjno – diagnostycznych: międzynarodowy ICD i amerykański DSM. Kolejne edycje obu systemów pojawiają się mniej więcej w tym samym czasie, korzystają z tych samych źródeł i mają taką samą podstawę ideologiczną.

ICD (International Statistical Classification of Diseases and Related Heath Problem – Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób oraz Problemów Zdrowotnych):

• Korzenie sięgają 1855 roku, gdy opracowano propozycję klasyfikacji przyczyn zgonów – tak wyglądało kolejne pięć wersji ICD
• Szósta edycja podjęła próbę klasyfikacji chorób; opublikowana rok po II wojnie światowej; ta i kolejna edycja nie zyskały wielu zwolenników
• Obecnie stosowany ICD-10 powstał w wyniku pracy ośrodków w 40 krajach. Używany od 1992r, w Polsce od 1997. Odwołuje się do podejścia fenomenologicznego – ogranicza się do opisu poszczególnych zaburzeń, przy zawieszeniu sądu o istnieniu odrębnych jednostek chorobowych. Charakterystyczne cechy ICD-10 to:

- def. zaburzenia psychicznego taka sama, co w DSM, odnoszona do indywidualnej osoby

- kompromisowe ujęcie klas diagnostycznych (słownik zespołów uwarunkowanych kulturowo, leksykon tych terminów)

- istnienie wielu wersji specjalistycznych

- położenie nacisku na opisowość systemu; jasne, precyzyjne i zoperacjonalizowane kryteria diagnostyczne; unikanie dwuznacznych lub nieudokumentowanych terminów

- możliwość diagnozy wieloosiowej

DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders – Podręcznik Diagnostyki i Statystyki Zaburzeń Psychicznych APA):

• Impulsem do tworzenia systemu klasyfikacji w USA była potrzeba gromadzenia danych statystycznych; pierwsze klasyfikacje w efekcie spisów ludności (XIX w)
• DSM I & DSM II: podejście psychoanalityczne – założenie uwzględniania indywidualności podczas diagnozy; różne symptomy mają często tę samą etiologię (nierozwiązane problemy i nieumiejętność przystosowania się do otoczenia), stąd diagnoza oparta na objawach nie doprowadzi do poznania źródeł i opracowania sposobu leczenia; konieczność zbadania osobowości i doświadczeń jednostki;
• DSM III, DSM III-R & DSM IV: powrót podejścia kategorialnego (neokraeplinowskiego). Zaburzenia można klasyfikować, każde z nich ma inną organiczną przyczynę, o której można wnioskować na podstawie objawów i relacjonowanych symptomów;

Skąd zmiana podejścia?

- eksperyment Rosenhama (ten z udawaniem choroby)

- ruch antypsychiatrii (T. Szasz)

- zainteresowanie społ-kulturowym aspektem diagnoz

- medykalizacja psychiatrii

- naciski ze strony państwa, firm farmaceutycznych i ubezpieczeniowych

Charakterystyka DSM III:

- jasne kryteria diagnostyczne

- wieloosiowy system diagnozy

- podejście opisowe unikające wchodzenia w teorie etiologii chorób

- zestaw strukturalizowanych narzędzi do prowadzenia wywiadu psychiatrycznego – wyeliminowanie w procesie diagnozy elementu subiektywnej oceny, wystandaryzowanie procesu;

DSM IV:

- zerwanie z jednostronnością kulturową

- pozbycie się dualizmu somatopsychicznego

- zasada wielowymiarowości opisu zaburzeń (znacznie bardziej związany z założeniami teoretycznymi niż ICD-10)

Zgodnie z zaleceniami DSM IV po postawieniu rozpoznania należy:

- dokonać interpretacji psychodynamicznej (opis mechanizmów obronnych, ujęcie czynników psychicznych i zdarzeń wyzwalających i podtrzymujących zaburzenia)

- przeprowadzić różnicowanie względem innych schorzeń

- określić rokowanie (biorąc pod uwagę dane z wywiadu, stan psychiczny i analizę czynników mających wpływ na przebieg/ustąpienie choroby)

- określić plan leczenia

Z założenia DSM realizuje klasyczne podejście kategorialne (homogeniczne, wzajemnie rozłączne kategorie, ostre granice), w rzeczywistości – prototypowe lub dymensjalne (ilościowe odchylanie się od normalnego funkcjonowania) – tu wykorzystuje się jedynie dane symptomatologiczne (kategorialny: symptomatologiczne i etiologiczne).

• Klasyfikacja – przyporządkowywanie obiektów do grup (klas), które spełniają warunek zupełności i rozłączności ze względu na podobieństwo ich cech. Funkcje klasyfikacji:

- komunikowanie (plus klasyfikacji kategorialnych: redukują obciążenie poznawcze, bo wyraźne  kategorie; minus: możliwość niezauważenia informacji nieujętych przez kat.)

- wyszukiwanie informacji

- dostarczanie opisów

- ułatwianie przewidywań

- źródło teorii naukowych

• Kryteria poprawnie zbudowanego systemu klasyfikacyjnego:

- rzetelność (zgodność między oceniającymi) – zależy od precyzji zdefiniowania algorytmicznych kryteriów, specyficzności kategorii i kompetencji oceniających; maksymalizacja rzetelności obniża użyteczność systemu (konflikt kompletność – specyficzność)

- trafność opisowa i predykcyjna

- zasięg (zakres, kompletność)

6. Co to jest kwestionariusz (zalety i wady)?

Kwestionariusz (inwentarz) osobowości jest metodą badania osobowości, wykorzystującą samoopis w postaci odpowiedzi osoby badanej na zbiór standardowych pytań, stwierdzeń lub jednowyrazowych określeń. W oparciu o zobiektywizowane oceny odpowiedzi inwentarz dostarcza wyników ilościowych, posiadających pożądane własności psychometryczne, to jest rzetelnych i trafnych oraz podlegających normalizacji.

Zalety kwestionariuszy:

a)      możliwość ilościowego pomiaru różnych funkcji psychicznych ( pamięci, uwagi, sprawności myślenia, zdolności, inteligencji, cech osobowości itp.);

b)     uzyskany materiał umożliwia dokonywanie jakościowej analizy różnych funkcji psychicznych;

c)      wynik testu jest obiektywny, nie zależy od oceniającego i jego osobistego stosunku do osoby badanej;

d)     umożliwiają szybkie przeprowadzenie badań i obliczenie wyników;

e)      są metodą praktyczną, ekonomiczną i wygodną w stosowaniu

f)       jest metodą nieinwazyjną – jedynie jego niewłaściwa interpretacja wyników może być potencjalną szkodą dla osoby badanej, a nie sama procedura badania czy zbierania danych

Wady kwestionariuszy:

a)      ujmują osobowość jako zbiór niezależnych od siebie składników, podczas gdy są one powiązane

b)     nie wyjaśniają genezy ludzkiego zachowania i ograniczają się do opisu pewnego stanu rzeczy

c)      wynik badania testowego świadczy jedynie o aktualnym poziomie rozwoju danej dyspozycji, zaś przewidywania odnośnie przyszłości mogą być zawodne

d)     badając tym samym testem kilkakrotnie tę samą osobę, uzyskuje się różne wyniki (szereg czynników wpływa na nie modyfikująco)

e)      wyniki, szczególnie testów zdolności, mogą być modyfikowane kulturowo i etnicznie

f)       krytykowane jest przecenianie roli testów i uznawanie ich za podstawową metodę diagnostyczną.

7. Różnice między ankietą a kwestionariuszem

19. Etapy procesu diagnozowania

Diagnoza całkowita (pełna) w znaczeniu szerszym obejmuje kilka etapów:

a)      opis stanu rzeczy (polega na zestawieniu, omówieniu i charakterystyce tych danych, w stosunku do których zachodzi potrzeba podjęcia działań reformatorskich)

b)     ocena stanu rzeczy (zestawienie wszystkich rodzajów ocen, które mogą mieć zastosowanie w związki z zebranymi danymi. Oceny stanowią dla nas kryteria z punktu widzenia w których określamy stan za prawidłowy lub nie.)

c)      konkluzja oceniająca – dokonujemy jej przez zastosowanie systemu przyjętych ocen do opisanych stanów faktycznych i stwierdzamy potrzebę lub brak potrzeby podjęcia dalszego postępowania, aby analizowany stan rzeczy zmienić.

d)     wyjaśnianie analizowanych stanów rzeczy – szukamy przyczyn istniejącego stanu rzeczy.

e)      postulowanie hipotezy o charakterze sprawczym – etap ten polega na wysunięciu projektu zmian pod kątem zreformowania, zmodyfikowania lub usunięcia analizowanego stanu rzeczy.

f)       stawianie hipotez.

. Modele diagnozowania

a)      diagnoza kategorialna (przyporządkowująca, typologiczna) – polega ona na przyporządkowaniu danego wycinka analizowanej rzeczywistości do typu lub gatunku. Jest to wstępny etap o zadanie każdej diagnozy.

b)     diagnoza genetyczna – polega na ustaleniu źródeł określonego zaburzenia, wykryciu jego przyczyn pierwotnych i wtórnych.

c)      diagnoza funkcjonalna – polega na określeniu znaczenia istniejącego stanu rzeczy w powiązaniu z różnymi sterami aktywności xW i grupami społecznymi.

d)     diagnoza fazowa – polega na ustaleniu etapu zmiany w badanej rzeczywistości, uchwyceniu dynamiki rozwoju analizowanego zjawiska i ustaleniu jego fazy.

e)      diagnoza prognostyczna – polega na określeniu przewidywanego kierunku zmian badanej rzeczywistości, określeniu przypuszczalnego rozwoju badanego zaburzenia oraz skutków, które mogą się ujawnić w wyniku obecnego stanu.

diagnoza pełna – obejmuje, zawiera wszystkie wymierzone typy diagnozy

diagnoza cząstkowa – obejmuje tylko niektóre typy diagnozy (2 lub 3).

23. Czym różni się wywiad psychologiczny od rozmowy?

Wywiad to często rozmowa mające na celu zdobywania informacji o danym człowieku. Jest nazywana rozmową psychologiczną. Jednakże wywiad to niesymetryczny układ między osobą diagnozowaną a diagnostą. Więcej powinien mówić diagnozowany. Diagnosta powinien słuchać a diagnozowany mówić.

24. Rodzaje wywiadów psychologicznych

a)      ustne (swobodny wywiad) i pisemne (ankieta, kwestionariusz);

b)     skategoryzowane (czyli tzw. kwestionariuszowy, gdy respondent odpowiada na pytania zadawane przez badacza, badany nie może zmienić słów użytych w określonych pytaniach) i nieskategoryzowane (jest to wywiad prowadzony w sposób swobodny, wywiad ten nie pozwala na uzyskanie danych porównywalnych czyli danych o charakterze ilościowym, lecz umożliwia zebranie tych danych, które ukazują okoliczności i uwarunkowania kształtowania się określonych opinii i postaw poszczególnych respondentów);

c)      jawne i ukryte;

d)     indywidualne (prowadzone z jedną osobą) i zbiorowe (prowadzone z większą ilością respondentów przy ich jednoczesnym uczestnictwie);

e)      panelowe

f)       o danej osobie i z daną osobą

g)     w warunkach sztucznych (gabinet, szpital) i naturalnych (szkoła, wywiad środowiskowy)

h)     diagnostyczny i terapeutyczny (inaczej korekcyjny)

25. Techniki prowadzenia wywiadu

a)      Przygotować zakres treściowy wywiadu.

b)     Ułożyć plan wywiadu oraz listę pytań.

c)      Stworzyć właściwe warunki zewnętrzne - nastrój do swobodnej rozmowy.

d)     Nawiązać kontakt psychiczny z badanym - okazując gotowość do słuchania.

e)      Umieć wsłuchiwać się w problemy badanego.

f)       Objaśnić cel rozmowy.

g)     Formę pytań i sposób wysławiania się dostosować do poziomu badanego.

h)     Mówić jasno i prosto, zrozumiale.

i)       Wykazywać cierpliwość i takt.

j)       Nie zawstydzać badanego,nie ironizować, nie moralizować.Nie upokarzać. Nie wzbudzać obaw i niepokoju.

k)     Zachęcać do szczerych i bogatych wypowiedzi.

l)       Utwierdzać badanego, że ma się zrozumienie dla jego problemów.

26. Elementy opinii/orzeczenia psychologicznego

a)      dane wstępne o kliencie

b)     dane o jego problemie

c)      dane biograficzne

d)     opis zachowania i sytuacji

e)      dane o środowisku życia i działania

f)       dane z badań testowych i wnioski

g)     opis zaburzeń, hipotetyczne wyjaśnienie mechanizmów i etiologii oraz patogenezy, charakterystyki podmiotowych i środowiskowych zasobów

h)     wnioski ogólne i wskazania do interwencji selekcyjnej lub pomocnej

27. Podział metod psychologicznych i kryteria podziału

a)      metody jakościowe:

-        dialog hermeneutyczny (odkrywanie przez rozmowę, co jest dla badanego ważne)

-        metoda autobiografii (przegląd życia dokonywany przez badanego)

-        portret psychologiczny (sam badany nakreśla jaki jest)

-        metoda psyc...