Jerome_K._Jerome_-_Trzech_panów_w_łódce.pdf

JEROME K. JEROME

TRZECH PANÓW W ŁÓDCE

(NIE LICZĄC PSA)

Tłumaczył Tomasz Bieroń

OD AUTORA

Książka ta na całym świecie spotkała się z bardzo przychylnym przyjęciem.

Liczba sprzedanych egzemplarzy różnych jej anglojęzycznych wydań przekroczyła

półtora miliona. Wiele lat temu, w Chicago, pewien emerytowany już piracki

wydawca zapewniał mnie, że sprzedaż na terenie Stanów Zjednoczonych osiągnęła

milion egzemplarzy. Chociaż nie przyniosło mi to żadnych korzyści materialnych,

jako że książka została wydana, zanim weszło w życie prawo autorskie, sława i

popularność, jaką sobie zdobyłem na rynku amerykańskim, to kapitał nie do

pogardzenia. Książkę przetłumaczono, jak sądzę, na wszystkie języki europejskie, jak

również na niektóre azjatyckie. Zawdzięczam jej wiele tysięcy listów od ludzi

młodych i starych, zdrowych i chorych, wesołych i smutnych. Nadchodzą ze

wszystkich stron świata, od mieszkańców różnych krajów. Listy te już byłyby dla

mnie wystarczającą nagrodą za napisanie książki. Zachowałem kilka poczerniałych

kartek z egzemplarza przysłanego mi przez pewnego młodego oficera kolonialnego z

Południowej Afryki. Zostały wyjęte z plecaka martwego kolegi znalezionego na

Spion Kop. Tyle dowodów rzeczowych. Pozostaje już tylko wyjaśnić zalety, którym

książka zawdzięcza swoje niezwykłe powodzenie. Zadanie to przekracza moje

możliwości. Napisałem książki, które wydawały mi się bardziej inteligentne bądź

bardziej dowcipne. Publiczność upiera się jednak, by pamiętać mnie właśnie jako

autora Trzech panów w łódce (nie licząc psa). Niektórzy z krytyków sugerowali na

początku, że powodzenie u czytelników książka zdobyła sobie swą pospolitością i

całkowitym brakiem humoru. Teraz już jednak wydaje się, że hipoteza ta nie

rozwiązuje zagadki. Zła sztuka może odnieść chwilowy sukces u ograniczonej liczby

odbiorców; nie poszerza kręgu swych miłośników przez prawie pół wieku.

Doszedłem do wniosku, że jakkolwiek tłumaczyć powodzenie książki, nie przynosi

mi ujmy, że ją napisałem. Jeśli rzeczywiście ją napisałem. Wcale sobie bowiem tego

nie przypominam. Pamiętam tylko, że czułem się bardzo młody i idiotycznie

zadowolony z siebie z przyczyn, które tylko mnie obchodzą. Było lato, a Londyn jest

latem taki piękny. Rozpościerał się przed mymi oczyma niczym baśniowe miasto

spowite złotą mgiełką, pracowałem bowiem w pokoju położonym wysoko nad

wierzchołkami kominów. Nocą zaś światła jarzyły się hen pode mną, toteż patrzyłem

w dół, jakbym zaglądał do jaskini skarbów Aladyna. Podczas tych letnich miesięcy

napisałem książkę. Wydawało mi się to jedynym rozsądnym zajęciem.

PRZEDMOWA DO PIERWSZEGO WYDANIA

Urok tej książki zasadza się nie tyle na jej stylu literackim czy też

użyteczności informacji, jakie zawiera, ile na jej niewolniczej wierności prawdzie.

Każda stronica jest sprawozdaniem z autentycznych zdarzeń. Ja owe zdarzenia tylko

odpowiednio ubarwiłem (za co nie żądam osobnego wynagrodzenia). George, Harris i

Montmorency nie są poetyckimi ideałami, lecz osobnikami z krwi i kości -

szczególnie George, który waży dwanaście pudów. Inne książki mogą przewyższać

moją pod względem głębi intelektualnej i wnikliwej analizy natury ludzkiej; jeszcze

inne mogą ją prześcignąć oryginalnością i grubością. Co się jednak tyczy

rozpaczliwej, nieuleczalnej prawdomówności, nie odkryto jeszcze nic, co mogłoby iść

z nią w zawody. Nie mylę się chyba, sądząc, że ta właśnie cecha, bardziej niż

wszystkie pozostałe powaby książki, zaskarbi jej szacunek w oczach poważnego

czytelnika, jak również doda wagi nauce, jaka z tej historii płynie.

Londyn, sierpień 1889 roku

ROZDZIAŁ 1

Trzech inwalidów - Cierpienia George'a i Harrisa - Ofiara stu siedmiu

śmiertelnych chorób - Skuteczne recepty - Lekarstwo na dziecięce dolegliwości

wątroby - Zgadzamy się, że jesteśmy przepracowani i potrzebujemy wypoczynku -

Tydzień wśród spienionych grzywaczy? - George sugeruje Tamizę - Montmorency

wnosi sprzeciw - Pierwotny wniosek przechodzi stosunkiem głosów trzy do jednego

Było nas czterech - George, William Samuel Harris, ja i Montmorency.

Siedzieliśmy w moim pokoju, paliliśmy i rozmawialiśmy o tym, jak bardzo z nami źle

- oczywiście z medycznego punktu widzenia.

Czuliśmy się wszyscy podle, co budziło w nas poważne obawy. Harris

powiedział, że miewa czasem tak gwałtowne zawroty głowy, że nie wie, gdzie góra, a

gdzie dół. Na to odezwał się George, że i on ma czasem podobne wątpliwości. U

mnie z kolei szwankowała wątroba. Wiedziałem, że szwankuje mi wątroba, ponieważ

dopiero co przestudiowałem prospekt opatentowanych pigułek na wątrobę, gdzie

wyszczególnione były rozmaite objawy, na podstawie których człowiek może

rozpoznać, że szwankuje mu wątroba. Miałem je wszystkie.

Dziwna rzecz, ale jeszcze mi się nie zdarzyło, abym przeczytawszy prospekt

opatentowanego lekarstwa, nie uznał, że cierpię na odnośną chorobę w jej najbardziej

zjadliwej formie. Diagnoza zdaje się zawsze dokładnie odpowiadać wszelkim

boleściom, jakie kiedykolwiek odczuwałem.

Pamiętam, jak pewnego dnia poszedłem do British Museum, aby poczytać o

metodzie leczenia pewnej dolegliwości, która w stopniu śladowym u mnie wystąpiła -

bodajże katar sienny. Zdjąłem książkę z półki i przeczytałem wszystko, co na ten

temat znalazłem. Potem, z czystego roztargnienia, zacząłem bezmyślnie przewracać

kartki i leniwie przyswajać sobie wiedzę o różnych chorobach, bardzo ogólną.

Wyleciało mi z głowy, w jaką dolegliwość zagłębiłem się na początku - na pewno w

jakąś straszliwą, śmiercionośną zarazę - lecz zanim dotarłem do połowy listy

„objawów ostrzegawczych”, nie miałem najmniejszych wątpliwości, że mnie dopadła.

Dłuższą chwilę siedziałem zmartwiały z przerażenia; potem, zobojętniały z

rozpaczy, zacząłem znów wertować książkę. Doszedłem do tyfusu - przeczytałem

objawy - odkryłem, że mam tyfus, i to od wielu miesięcy - pomyślałem sobie,

ciekawe, co jeszcze mam. Przewróciłem stronicę na taniec św. Wita: zgodnie z

oczekiwaniami stwierdziłem, że i pląsawica mi nie przepuściła. Postanowiłem za-

poznać się ze swoim przypadkiem dogłębnie. I tak, rozpoczynając alfabetycznie,

przestudiowałem chorobę Addisona, stwierdziłem, że na nią zapadam, a faza ostra

czeka mnie za jakieś dwa tygodnie. Z ulgą się dowiedziałem, że choroba Brighta

występuje u mnie w formie złagodzonej i, jeśliby na tym się skończyło, mogę liczyć

na wiele lat życia. Cholerę miałem z poważnymi powikłaniami, a z dyfterytem chyba

się urodziłem. Sumiennie przebrnąłem przez wszystkie litery alfabetu i jedyną

chorobą, której mogłem się nie obawiać, było zapalenie kaletki maziowej rzepki

(cierpią na to sprzątaczki, które dużo klęczą).

Z początku zrobiło mi się dość przykro. Czułem się spostponowany. Dlaczego

nie mam zapalenia kaletki maziowej rzepki? W czym jestem gorszy od sprzątaczki?

Po chwili jednak wzięły we mnie górę mniej zachłanne uczucia. Zreflektowawszy się,

że miałem wszystkie pozostałe choroby znane medycynie, powściągnąłem swój ego-

izm i postanowiłem się obyć bez zapalenia rzepki. Podagra, w swej najbardziej

złośliwej postaci, dorwała mnie, jak się zdaje, bez mojej wiedzy; na żółtaczkę zaś

najwyraźniej cierpiałem od dzieciństwa. Po żółtaczce nie było już żadnych innych

chorób, doszedłem zatem do wniosku, że nic więcej mi nie grozi.

Siedziałem pogrążony w myślach. Jakimże ciekawym muszę być przypadkiem

z punktu widzenia nauki, jakimż cennym byłbym nabytkiem dla adeptów medycyny!

Mając mnie, żywy almanach wszystkich chorób, nie musieliby chodzić od szpitala do

szpitala. Ja sam wystarczałem za szpital, za materiał na pracę dyplomową dla

wszystkich studentów.

Potem zacząłem się zastanawiać, ile mi jeszcze zostało życia. Spróbowałem

się zbadać. Ująłem palcami przegub. Z początku w ogóle nie wyczuwałem tętna.

Potem ni stąd, ni zowąd jakby się wzbudziło. Wyjąłem zegarek i zacząłem mierzyć.

Wyszło mi sto czterdzieści siedem na minutę! Położyłem dłoń na sercu. Nic nie

czułem. Przestało bić. Później doszedłem do przekonania, że cały czas jest na swoim

miejscu i pracuje jak należy, tylko ja nie potrafię tego dowodnie stwierdzić.

Opukałem się po całym tułowiu, od talii aż po głowę, zahaczając odrobinę o boki i

górną część pleców. Niczego się jednak nie domacałem ani nie dosłuchałem.

Spróbowałem obejrzeć sobie język. Wysunąłem go maksymalnie do przodu, za-

mknąłem jedno oko i usiłowałem mu się przyjrzeć drugim. Widziałem tylko

koniuszek, co nic mi nie dało, prócz tego, iż utwierdziłem się w przekonaniu, że mam

szkarlatynę.

Wszedłem do czytelni jako szczęśliwy, zdrowy człowiek. Wyszedłem jako

niedołężny wrak.

Udałem się do swojego lekarza. To mój stary kumpel, więc kiedy mi się zdaje,

że jestem chory, mierzy mi tętno, ogląda język i opowiada o pogodzie, nie biorąc za

to wszystko ani grosza. Pomyślałem sobie, że mu się odwdzięczę, idąc do niego teraz.

„Lekarz potrzebuje praktyki” - myślałem. „Ja mu ją zapewnię. Wypraktykuje na mnie

więcej niż na tysiącu siedmiuset zwyczajnych, tuzinkowych pacjentów z dwiema

chorobami na krzyż”. Poszedłem więc prosto do niego, a on spytał:

- No, co tam? Co ci dolega? Odparłem:

- Nie będę zabierał ci czasu, drogi chłopcze, mówiąc, co mi dolega. Życie jest

krótkie, więc mógłbyś nie doczekać końca. Powiem ci za to, co mi nie dolega. Nie

mam zapalenia rzepki. Dlaczego nie mam zapalenia rzepki, to dla mnie zagadka, ale

fakt pozostaje faktem. Wszystko inne mam jednak bezapelacyjnie.

Następnie opowiedziałem mu, w jaki sposób to odkryłem. A on otworzył mi

usta i zajrzał do środka; złapał mnie za przegub, potem zaprawił mnie bykiem w

klatkę piersiową, gdy się tego najmniej spodziewałem - co muszę uznać za objaw

tchórzostwa. Następnie usiadł i wypisał receptę, złożył na pół i podał mi, a ja

wsunąłem ją do kieszeni i wyszedłem.

Nie zajrzałem do recepty. Udałem się prosto do najbliższej apteki. Aptekarz

wziął ode mnie receptę, przeczytał i oddał mi.

Powiedział, że tego nie prowadzi.

- Jest pan aptekarzem? - spytałem.

- Jestem aptekarzem - odparł. - Gdybym miał sklep spożywczy Połączony z

pensjonatem, być może zrobiłbym coś dla pana. Jako aptekarz mam ograniczone

możliwości.

Przeczytałem receptę. Brzmiała następująco:

1 x befsztyk, plus 1 x kwarta piwa co sześć godzin.

1 x dziesięciomilowy spacer co rano.

1 x łóżko punkt jedenasta co wieczór.

I nie zaśmiecaj sobie głowy sprawami, których nie rozumiesz.

Zastosowałem się do wskazówek, z tym szczęśliwym - mówię za siebie -

rezultatem, że memu życiu chwilowo nie zagraża niebezpieczeństwo.

Wracając jednak do prospektu pigułek na wątrobę - ponad wszelką wątpliwość

miałem wszystkie wymienione tam objawy, z których najważniejszym była „ogólna

niechęć do wszelkiego rodzaju pracy”.

Nie da się opisać, co ja się w tym względzie nacierpiałem. Już jako osesek

byłem męczennikiem tej choroby. W wieku chłopięcym do rzadkości należały dni,

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: