Ciosek ''Izolacja więzienna'' TYLKO rozdz 12.pdf

Ciosek - Rozdział 12

PRZYSTOSOWANIE SIĘ CZŁOWIEKA DO ŚRODOWISKA WIĘZIENNEGO I

PSYCHOLOGICZNE NASTĘPSTWA IZOLACJI WIĘZIENNEJ.

1. Pojęcie przystosowania i proces prizonizacji.

Skazany, wchodząc do więzienia, jest już zwykle ukształtowanym człowiekiem ( określone cechy osobowości, doświadczenia,

świeża pamięć powiązań z otoczeniem, w którym żył). Może to sprzyjać adaptacji więziennej lub ją utrudniać.

Borucki odróżnia adaptację ( kontekst biologiczny) od przystosowania (kontekst socjopsychologiczny). W praktyce używa się

zamiennie tych pojęć.

Wg Tomaszewskiego  Adaptacja(przystosowanie) to zmiana samego podmiotu stosownie do stanu sytuacji zewnętrznej.

Przystosowanie  zdolnośc dopasowania się człowieka do zmieniających się warunków zew. (fizycznych i

społecznych) oraz umiejętność osiągnięcia w nich ważnych dla siebie celów)

Do środowiska więziennego lepiej przystosowani są więźniowie wielokrotni ( bogatsze dośw., wyuczone mechanizmy

adaptacyjne)

U większości więźniów  ochronny (regresywny) typ przystosowania ( Obuchowski). To obniżenie poziomu aspiracji w syt.

zwiększonych ograniczeń środowiska i pogodzenie się z tym, że nie można osiągnąć swych celów.

Sposoby przystosowania się zależą m.in. od osobowości (np. LOC  badania Goodstein, MacKenzie wykazały, że o wyższym

poziomie poczucia kontroli nad syt zew doświadczają mniej stresu i przejawiaja mniej negatywnych postaw wobec instytucji )

Wspomniani autorzy wyróżnili 18 zmiennych przystosowania więziennego (m.in. konflikty z innym więźniami, z personelem,

obawa wiktymizacji, kontakty ze światem zew, zaburzenia psychosomatyczne) oraz 4 niezależne czynniki więziennej adaptacji

(stres lub lęk, prizonizacja, złe zachowanie się, brak zaangażowania i konfliktów)

Techniki radzenia sobie z izolacją więzienną wg Goffmana:

 Wycofanie się (eskapizm – tendencja ucieczkowa)

To radykalne odcięcie się od otoczenia i koncentracja wyłącznie na sobie, sowich sprawach, zobojętnienie na sprawy innych,

rozluźnienie z nimi kontaktów, brak zainteresowania więźnia tym, co go otacza.

Nadużywanie mechanizmow obronnych (ucieczka w marzenia, idealizacja, egocentryzm, infantylizm, a nawet ostra

depersonalizacja i autyzm).

Qhm badał techniki przystosowania się więźniów długoterminowych i dożywotnich ( ucieczka w świat marzeń, fikcji, fantazji)

Sturup  ucieczka w świat fantazji i myślenie życzeniowe najczęściej u więźniów niedojrzałych emocjonalnie.

Fantazjowanie służy rozładowaniu wrogości, tłumionej agresywności, pragnień seksualnych.

 Bunt

2 formy  zdecydowana i jawna postawa oporu i wrogości wobec personelu (typowa dla 1 fazy uwięzienia) vs. Sekretna niechęć

wobec administracji. Zwykle przeplatają się ze sobą te formy.

 Zadomowienie

Typowe dla recydywistów, często psychopatów; to stworzenie sobie pewnej swobody działania, względnie stabilnych i znośnych

warunków życia. Ten typ przystosowania mogą realizowac tylko osoby nie przeżywające szoku uwięzienia, odporne na syt

trudne, makiawelistyczne, o przewadze orientacji poznawczej nad emocjonalną, zdolne do szybkiej orientacji w syt. Osoby te są

jednoczesnie usłużne, serdeczne, ujmujące, czym zyskują sobie życzliwość wspołwięźniów i personelu

 Konwersja

Skazany wydaje się przyjmowac wszystkie poglady personelu, jest posłuszny, zdyscyplinowany, nie stwarza problemów

wychowawczych, często to więzień funkcyjny; ta uległośc, podporządkowanie się to często pozory, skazany dba bowiem o

swoje interesy.

 Zimna kalkulacja

To kombinacja różńych technik, głównie zadomowienia się i konwersji. To wykorzystanie tajemnic, słabostek personelu oraz

zwyczajów więźniów dla zdobycia oficjalnie zakazanych gratyfikacji.

Sikora  wskazała inny sposób adaptacji (opisany przez K.Horney) tzn. mechanizm hamowania procesu przeżywania

sytuacji bolesnej (skazani starają się nie myśleć domu i o wolności, unikaja rozmów na ten temat, kształtuja postawę obojętności

wobec życia na zewnątrz, zapełniają czas w więzieniu róznymi formami zajęć (w ten sposób bronią się przed przykrymi

emocjami w syt, której nie mogą zmienić). Łączy się to z retrospektywną dewaluacją ( pomniejszanie wartości wspomnień

sprzed więzienia)

Inne mechanizmy obronne:

 fiksacja – utrwalanie się pewnych sposobów zachowania pod wpływem uwięzienia powodującego silną frustrację. (np. ciągłe

chodzenie po celi, odmierzanie jej krokami, żucie chleba, perfekcjonizm w ustawianiu rzeczy, ich ciągłe czyszczenie) Chodzenie

po celi może jednak też sprzyjać wzmocnieniu mięśni.

Clemmer – twórca koncepcji prizonizacji !!!!

W miarę trwania izolacji więziennej skazany nabywa coraz większej wiedzy na temat specyficznych wartości i norm

obowiązujących w więzieniu, wykazuje coraz wyższy stopień ich przyswojenia. To asymilacja kultury więziennej, norm

nieformalnego kodeksu postępowania więźnia. Więzień uczy się specyficznych postaw i sposobów zachowania, rytuałów i

zwyczajów dotyczących jedzenia, ubierania się, pracy, odpoczynku, jezyka, sposobu zorganizowania zakładu karnego. Skazany

uczy się, że trzeba liczyć głównie na siebie.

Proces prizonizacji zaczyna się już po kilku tyg pobytu w zakładzie, zmienia osobowość, zwłaszcza więźniów długoterminowych.

Przebieg prizonizacji zależy od:

- ilości skazań

- dotychczasowych doświadczeń

- charakteru związku więźnia ze światem zew.

- stopnia akceptacji kultury więziennej

- stopnia identyfikacji z grupa przestępczą

Czynniki hamujące ten proces:

- niski wyrok

- silna i niezależna osobowość

- pozytywne związki z rodzina na wolności

- odmowa ślepego przyjmowania norm kodeksu więziennego

- zaangażowanie w pracę i działalność kulturalno –oświatową w zakładzie

Prizonizacja ma służyć łagodzeniu dolegliwości więziennych (lepszemu przystosowaniu), ale z 2 strony przyczyniac się może do

integracji z grupami nieformalnymi i bezkrytycznej akceptacji przestępczości.

Badania Ramireza  Założenie o całkowitej opozycji (różne systemy wartości, zachowania) personelu i więźniów jest

nieprawdziwe

Kosewski; Wheeler; Garofolo i Clark  badali agresywność więźniów i stopień ich prizonizacji; nie potwierdzono założenia,

że więźniowie o różnym stażu będą się róznić w zakresie stopnia akceptacji zasad więziennych oraz postaw agresywnych, a

różnice te będą wprost proporcjonalne do długości pobytu w więzieniu.

Czyli koncepcja prizonizacji nie wystarczy do wyjaśnienia wszystkich zjawisk w więzieniu (kładzie bowiem nacisk na proces

uwewnetrzniania przez skazanego tylko fragmentu świata więziennego i nie musi wcale dotyczyć wszystkich więźniów.

Kosewski stworzył własny model opisujący sytuację człowieka osadzonego w więzieniu. Jest to sytuacja upokorzenia , która

sprzyja pojawianiu się czynności anomijnych ( anomia  załamanie się struktury społecznej i związanej z nią kontroli

społecznej). Skazany uważa za celowe wszelkie działania , które chronią jego poczucie godności. Tworzy pewne

usprawiedliwienia dla zachowań niegodnych, co likwiduje ewentualny dysonans moralny. Więzienny stan anomii polega na tym,

że normy i wartości społeczne są uznawane, ale nie są przestrzegane (mają kodeks więziennych norm podkulturowych, ale

funkcjonują zupełnie inaczej np. zamiast wzajemnego wsparcia- eksploatacja słabszych; zamiast normy wrogości wobec

personelu – współpraca z nim)

Pojęcia zbliżone do prizonizacji:

- ponowna socjalizacja - Garrity

- proces desocjalizacji – resocjalizacji - Peretti

- proces wtórnego przystosowania – Goffman,

- dekulturyzacja - Baratta

Baratta  2 aspekty negatywnej socjalizacji

Dekulturalizacja – zmniejszenie zdolności przystosowania się do warunków życia na wolności wskutek obniżenia się

siły woli, utraty poczucia odpowiedzialności, oddalania się od norm ludzi wolnych

akulturalizacja – przyjmowanie przez więźniów wartości, postaw, modeli zachowania podkultury więziennej.

Peretti  Desocjalizacja – resocjalizacja

desocjalizacja – zmiana wolnościowego pojęcia siebie i swoich ról

resocjalizacja - próba ponownej oceny samego siebie w niezwykłej sytuacji i określenia swych nowych ról społecznych.

Krótko mówiąc - skazany z czasem uczy się jak zdobywać w więzieniu to, na czym mu zależy i unikać tego, co sprawia mu

przykrość.

2. Psychologiczne następstwa izolacji więziennej

a) proces stygmatyzacji  rozpoczyna się w fazie dochodzenia i aresztu, to rodzaj naznaczania „należysz do podkultury

przestępczej”, utrata wolności jest dla skazanych dowodem ich moralnego odrzucenia i potępienia przez wolne społeczeństwo, w

obrębie zakładu zamkniętego dalsze nadawanie etykiet, często nawet po wyjściu na wolność człowiekowi przypomina isę,że

utracił status normalnego obywatela i jest przestępcą, u więźnia kształtuje się obraz siebie zgodny z tą przypisana mu rolą (stąd

poczucie solidarności z grupą skazanych i identyfikacja z nią)

b) proces standaryzacji  regulamin więzienny nakazuje określony sposób postępowania ze wszystkimi więźniami,

uniformizacja ubioru, przepisy dotyczące ilości posiadanego mienia prywatnego więźnia, jednakowy dla wszystkich sposób

zaspokajania podstawowych potrzeb.

Naturalną potrzebą człowieka jest pragnienie bycia niepowtarzalnym, indywidualnym. Standaryzacja temu przeczy – stad

niepokój, poczucie zagrozenia, gwałtowne reakcje mające zwrócić uwagę innych na siebie.

c) proces degradacji  człowiek pozbawiony wolności staje się przedmiotem manipulacji ze strony administracji lub

silniejszych więźniów; czeste są sytuacje ponizania, upokarzania, znieważania godności,

d) proces depersonalizacji  wynika z powyższych; to subiektywne poczucie obcości, nierealności siebie ( u ludzi zdrowych

występuje to w sytuacji silnego stresu i długotrwałej syt trudnej) ; proces ten postępuje, bo w izolacji zawieszeniu ulegaja

osobiste, zawodowe, rodzinne plany na przyszłośc, brak możliwości podejmowania dobrowolnych decyzji w więzieniu, brak

potrzeby planowania działań codziennych w zakładzie.

Depersonalizacja to mniej lub bardziej trwałe zmiany w osobowości, w obrazie samego siebie.

Fazy wykonywania kary pozbawienia wolności:

Zwykle rozpad życia psychicznego więźnia następuje w 3 fazach ( okres początkowy, środkowy – najdłuższy, końcowy)

Rabinowicz

Paryzek

Waligóra & Madeja

Faza 1

Przygnębienie,

rozpacz, wstrząs po

uwięzieniu

U więźniów długoterminowych

3 pierwsze lata to

manifestowany protest przeciw

regulaminowi, niepokój,

dręczące marzenia senne,

bezsenność, reakcje

schizofrenopodobne; wykształca

się postawa niechęci i wrogosci

wobec personelu (już po 5 mies.)

Okres depresyjny (Rozpacz,

przygnębienie, obniżenie nastroju,

czasem załamanie psychiczne, ból

izolacji; z czasem apatia, zanik

zainteresowań, znieruchomienie

psychofiz, lęk, ubytek wagi, zaburz

gastryczne, stany katatopodobne u

skazanych na wysokie wyroki, u osób

inteligentnych może wystąpić

poczucie winy, autorefleksja, u osób

silnie związanych ze środowiskiem

przestępczym – dalsza deformacja

postaw, systemu wartości, gniew,

bunt)

Faza 2

Smutek, nuda,

egzaltacja, tęsknota

za ludźmi na

wolności

Faza 2 i 3 to zobojętnienie

więźnia, rezygnacja, stopniowy

zanik reakcji agresywnych,

postępujące skłonności

eskapistyczne (ucieczka od

ludzi, problemów)

Faza psychofizycznej aktywności

(nadwrażliwośc, zmienność nastroju,

impulsywność, agresja, autoagresja,

reakcje histeropodobne, neurotyczne,

Faza 3

Najdłuższy okres;

duchowa cisza,

bezwład,

znieruchomienie,

poddanie się

nudzie, monotonii,

nadal silne, lecz

już tępe cierpienie

Faza rezygnacyjnego uspokojenia

(przystosowania więziennego),

poczucie nudy

Śluga, Smith  badania psychiatryczne i psychologiczne wykazały coś innego

Psychiatryczne – po 4-6 latach u więźnia pojawia się syndrom izolacji lub odosobnienia (ogólne zubożenie psychiczne –

spadek sprawności intelektualnej, mniejsza zdolnośc koncentracji uwagi, stereotypia, utrata poczucia rzeczywistości).

Jego wystapieniu sprzyjają wiek, pewne cechy osobowości, czas izolacji (im dłuższy czas, tym słabszy mechanizm

obrony nerwowej i silniejszy ten syndrom)

Psychologiczne – nie stwierdzono spadku poziomu ogólnej inteligencji, a nawet zanotowano poprawę sprawności

intelektualnej, nie wykazano zubożenia psychicznego ani niekorzystnych zmian osobowości, zaobserwowano jedynie

osłabienie reakcji psychomotorycznej, postępujący proces introwertyzacji

Inne następstwo izolacji – uruchomienie poczucia winy ( a zatem spowodowanie pozytywnej przemiany wewnętrznej więźnia).

Ocena własnego postępowania poprzez uwewnętrznione zasady moralne  sumienie.

Szewczuk ( podział sumienia za św. Tomaszem z Akwenu) 

· sumienie przeduczynkowe (gdy sądzimy, ze coś trzeba uczynić lub czegoś zaniechać)

· sumienie pouczynkowe (gdy czynność już spełniona dobrze lub źle) – przejawem tego sumienia jest poczucie winy!

Bier  3 rodzaje poczucia winy

normalne – gdy człowiek z własnej woli łamie obowiązujacą normę, jest obiektywnie winny, to świadome poczucie

winy

neurotyczne (patologiczne) – poczucie winy jest nieproporcjonalnie duże, nie odpowiada realnej syt, jest

wyimaginowane, osoba nie jest obiektywnie winna.

Nieuświadomione – tkwi w podświadomości, rodzi potrzebę bycia ukaranym, czasami staje się motywem zachowania

przestępczego, przynosi to wtedy ulgę, bo już można poczucie winy odnieśc do realnej sytuacji; tzw. „kryminaliści z

poczucia winy” Freuda.

Poczucie winy:

 jako aktualny stan podmiotu – w następstwie naruszenia normy

 jako względnie stały element osobowości - jak często i silnie odczuwamy poczucie winy ( to poczucie winy chroni przed

popełnianiem czynów sprzecznych z moralnością)

Poczucie winy  przykry stan emocjonalny (zaburzenie stabilności poczucia własnej wartości, samoobwinianie się, czasem

wymierzanie sobie dolegliwych kar psychicznych lub fizycznych; może skłaniać do pokuty, aktów zadośćuczynienia, altruizmu),

to warunek resocjalizacji, przemiany wewn.

Neutralizacja winy ( Reykowski) – 3 mechanizmy obronne

zlekceważenie wagi popełnionego czynu (sprawca orzeka, ze ofiara nie doznała cierpień lub są one minimalne, zasłużyła

na nie)

zaprzeczanie własnym możliwościom zrobienia czegoś

zaprzeczanie własnej odpowiedzialności, przypisanie jej sytuacji, zbiegowi okoliczności, innym ludziom lub samej

ofierze.

Badania Poznaniaka  poczucie winy jako stały składnik osobowości u przestępców jest większe niż u nieprzestępców. Może

to wynikać z tego,ze narzędzie (Kwest.poczucia winy Kofty) było obciążone zmienną aprobaty społecznej. Poczucie winy może

być wysokie u przestępców, ale samokontrola niska i dlatego dokonują przestępstw.

Badał też sytuacyjne poczucie winy – większe wobec rodziny ofiary niż wobec samej ofiary.

Techniki obrony własnego „ja”

- przemieszczenie odpowiedzialności

- dehumanizacja ofiary

- potępienie osób potępiających

3. Zaburzenia w zachowaniu się więźniów.

Nie wszystkie zaburzenia są efektem izolacji, niektóre mogły zaistniec przed uwięzieniem, a izolacja tylko pogłębiła objawy

lub uwięzienie przyczyniło się do ujawnienia posiadanych już predyspozycji.

3.1. Zaburzenia emocjonalne

Procesy emocjonalne (procesy ustosunkowania) – to pewna ocena stosunku człowieka do otaczającego świata i ocena tego,

co się dzieje wewnątrz niego samego.

Emocje wpływają na funkcjonowanie człowieka – dodatnie sprzyjają pozytywnemu stosunkowi do świata, polepszają

samopoczucie, negatywne – sprzyjają reakcjom negatywnym, wrogości, agresji, wycofywaniu się.

Badania Sikory  potwierdziły wysoką częstotliwość występowania zaburzeń emocjonalnych u więźniów (zbadano 35

więźniów z wyrokiem 2 – 13 lat, którzy odsiedzieli już od 6 mies- 6 lat). U większości wysoki poziom stresu, u wszystkich

objawy nerwicowe , proces neurotycznego zahamowania przeżywania uczuć (wypieranie ich, tłumienie  stąd patologiczny lęk),

u 74% objawy opozycji, buntu, agresji; w 97% lęk i czynności obronne; poza tym u większości osłabienie samokontroli

emocjonalnej, emocjonalna chwiejność, stałe napięcie i niepokój wynikający z ciągłego poszukiwania obiektu stabilizacji

uczuciowej.

Z tych problemów emocjonalnych mogą wynikać trudności w resocjalizacji. U długoterminowych więźniów problemy emocj.

mogą być jeszcze poważniejsze ( badania Urlich  skazani na dożywocie, a potem ułaskawieni są po 12 latach odbywania kary

niezdolni do życia społecznego, pozbawieni nadziei zapadają na choroby psychiczne, tracą energię życiowa, obojętnieją;

automatyzm.

3.2. Choroby psychiczne

Najpoważniejsze konsekwencje izolacji, wiążą się z tym patologiczne zmiany w przebiegu procesów:

- poznawczych (percepcja, pamięć, myślenie)

- popędowo – emocjonalnych i woluntarnych

- zaburzenia świadomości

- patologiczne zmiany struktury osobowości

Nie stwierdza się jakiejś szczególnej, odrębnej odmiany psychoz u skazanych (psychozy przestępców, psychozy pojedynczej

celi). Czasami jednak psychozy w warunkach izolacji mają inny przebieg, objawy, treść.

Do grupy psychoz o podłożu biologicznym występujących u więźniów należą:

- porażenie postępujące

- psychoza maniakalno – depresyjna

- psychoza paranoidalna

- majaczenie drżenie (rzadko)(delirium tremens – u więzionych alkoholików)

- różne postacie schizofrenii (występujące nie tylko w izolacji  prosta, hebefreniczna, paranoidalna, katatoniczna; różnicuje

się je ze względu na przebieg choroby i zespół objawów.)

Ogólne objawy schizofrenii:

- osłabienie lub całkowita utrata kontaktu z otoczeniem i zamkniecie się w sobie (autyzm)

- rozkojarzenie myślenia (inkoherencja)

- stępienie uczuciowości wyższej

- ambiwalencja przeżyć emocjonalnych

- osłabienie zainteresowań, spadek aktywności

- urojenia, halucynacje

- postępujące rozszczepienie osobowości

Sytuacja uwięzienia ma mały związek z tym , jak się będzie przejawiała schizofrenia. Może wpływać np. na treść myśli i

urojeń (dotyczą wówczas życia więziennego, administracji itp.)

Wyraźniejszy związek miedzy pozbawieniem wolności a psychozami reaktywnymi (sytuacyjnymi)

!!! (

u skazanych

pojawiaja się czesciej niż psychozy o podłożu biologicznym)

Są to:

 depresja reaktywna ( zahamowanie psychoruchowe, smutek, lęk, niekiedy urojenia winy lub prześladowcze,

rzadko halucynacje – zwykle wzrokowe; u takich więźniów często próby samobójcze)

 reakcje urojeniowe (lękowe, prześladowcze – krótkotrwałe lub przewlekłe; przewlekłe to paranoidalno –

życzeniowe zniekształcenie sytuacji [ niepamięc przestępstwa i wyroku, życzeniowe fałszowanie rzeczywistości,

kompleks niewinności i ułaskawienia] i stany urojeniowo – pieniacze [ dotyczą władz więziennych, sądowych,

administracyjnych; więzień czuje się prześładowany przez władze, wśród współwięźniów dostrzega wywiadowców

tych służb] )

 reakcje prymitywne (np.zespół Gansera, otępienie rzekome; objawy otępienne, apatia, bezradnośc, stereotypia

ruchów, spowolnienie tempa psychicznego); przypominają otępienie intelektualne pochodzenia organicznego,

często mylnie uważane za symulowanie choroby psychicznej !)

U więźniów czasem zamroczenie proste ( epizodyczne zaburzenie świadomości z urojeniami o charakterze życzeniowym,

pozostawia czesciową lub całkowita niepamięć) i zamroczenie z osłupieniem (stupor) ( to też zaburz okresowe, ale sfery

ruchowej + halucynacje słuchowe, urojenia prześladowcze)

Przyczyny psychoz reaktywnych:

- czynniki dyspozycyjne (urazy mózgowe, zatrucia, zmiany miażdżycowe)

- urazy psychiczne ( śmierć kogos bliskiego, rozwód, wyrok, uwięzienie)

Jeśli wystąpił uraz psychiczny to treśc psychozy, która ewentualnie się po nim pojawi będzie związana z tym ciężkim

przeżyciem (np. uwięzieniem)

Stwierdzenie jakiejs psychozy (biologicznej lub reaktywnej) stanowi podstawę do odroczenia lub przerwy w odbywaniu kary

!!!

3.3. Nerwice

Są skutkiem jakiegos pojedynczego silnego wstrząsu lub efektem długotrwałego kumulowania się urazów psychicznych. Ich

etiologia i objawy podobne do psychoz reaktywnych. Reaktywnych. U więźniów (szczególnie pozostających w areszcie

śledczym) występują izolowane reakcje nerwicowe lub całe zespoły nerwicowe , które utrwalaja się w określoną postać nerwicy

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: