CHINY - DYNAMICZNY ROZWÓJ MILITARNEJ POTĘGI.pdf - WOJSKO ARMIE ŚWIATA - chesschempion

2010-08-19

psz.pl - Maciej Michaÿek: Chiny - dynaÉ

Maciej Michałek: Chiny dynamiczny rozwój militarnej potęgi

Lubię to! Bądź pierwszym znajomym, który to lubi.

Maciej Michałek

04.02.2010.

Chińska Republika właśnie obchodzi nadejście nowego, 2010 roku. Ma to być według chińskiego

kalendarza rok spod znaku tygrysa, który, zgodnie z wierzeniami, przyniesie odwagę w

podejmowaniu decyzji, ale i niepokoje. Te wierzenia nie miałyby jednak takiego rozgłosu na świecie,

gdyby nie błyskawiczny wzrost gospodarczy Chin oraz towarzyszący mu rozwój chińskich sił

zbrojnych.

REKLAMA

Rozwijające się nieprzerwanie od 30 lat C hiny stały się drugim najważniejszym graczem na światowym rynku. Ten

niebywały postęp wiąże się nie tylko z olbrzymimi zmianami wewnętrznymi kraju, wyciągnięciem z ubóstwa 500 mln

C hińczyków, potwierdzeniem wiary we własne możliwości, czy utrzymaniem jedności narodowej. C hiński eksport

odnosi sukcesy na całym świecie, jednocześnie stopniowo uzależniając od siebie kraje importujące, w efekcie

wygrywania konkurencji z miejscowymi producentami. Wpływy Państwa Środka intensywnie rozwijają się także w

krajach trzeciego świata, gdzie szuka ono kolejnych rynków dla swego eksportu i inwestycji, trwa tam wręcz

gospodarcza konfrontacja mocarstw. Od chińskich pieniędzy uzależniony jest najpotężniejszy obecnie kraj świata –

Stany Zjednoczone, ponieważ C hiny posiadają olbrzymie ilości amerykańskich obligacji skarbowych. Wszystkie te

uzależnienia są przy tym dwustronne – tak jak zagraniczni importerzy są uzależnieni od chińskich produktów,

podobnie chińska gospodarka od pieniędzy z eksportu, tak jak siła waluty USA jest uzależniona m.in. od chętnych

na zakup obligacji skarbowych, podobnie skupujące je C hiny uzależnione są od stabilności dolara, ponieważ w tej

walucie trzymają swe oszczędności, a także dokonują rozliczeń handlowych.

Z tej nakręcającej się spirali zależności na razie nie widać wyjścia i cały świat bacznie obserwuje wzrastającą

potęgę C hin. Jednak nie tylko zależności gospodarcze mogą być zagrożeniem dla reszty świata. C oraz większą

uwagę zwraca się na chińską armię, która już jest najliczniejszą na świecie. Ważne jest to w tym przypadku ze

względów polityki wewnętrznej, chiński reżim polityczny od wydarzeń z czerwca 1989 r. znów oparty jest w pewnym

stopniu na strachu. C o więcej, według ekspertów, armia stanowi jeden z filarów rządzącej krajem triady – obok

partii i rządu[1]. C iężko jednak uznać wszystkie zmiany zachodzące w chińskiej armii, jako potrzebne ze względów

polityki wewnętrznej. C hińska Republika Ludowa czuje się mocarstwem i potrzebuje potwierdzenia tego statusu w

wymiarze wojskowym. Jest to w dużym stopniu naturalne, że kraj o takiej potędze gospodarczej chce posiadać

również proporcjonalnie potężne wojsko. Nie bez znaczenia jest dokonująca się na świecie „Revolution in Mlitary

Affairs”, związana z postępem technologicznym i wymagająca olbrzymich nakładów finansowych. Jednak nie można

powstrzymać się od refleksji, czy inwestując olbrzymie środki w armię, nie będzie się chciało jej użyć także w

innym charakterze niż „straszak”. C ały świat patrzył na pełną dumy i patosu monstrualną wręcz defiladę z okazji

60lecia C hRL. Jak wygląda w praktyce wzrost siły militarnej C hin oraz czy obawy z tym związane są uzasadnione?

Istnieje kilka przyczyn, dla których C hiny stopniowo zwiększają potencjał swojej armii. Partia bez wątpienia na

pierwszym miejscu stawia niepokoje społeczne oraz ruchy separatystyczne, przede wszystkim w autonomicznych

regionach Tybetu i Xinjiangu[2]. C hoć około 91 proc. obywateli stanowią C hińczycy Han, w kraju uznaje się aż 55

mniejszości narodowych, które stanowią znaczące procenty ogółu mieszkańców na peryferiach kraju. Wciąż bierze

się pod uwagę możliwość wystąpienia wojny granicznej o ograniczonym zasięgu, przede wszystkim z Indiami,

Tajwanem lub Koreańską Republiką Ludowo Demokratyczną. Szczególnie krucha pod tym względem kształtuje się

sytuacja z Indiami, ponieważ nie słabną napięcia związane ze sporami granicznymi, przede wszystkim w indyjskich

prowincjach Arunachal Pradesh i Sikkim oraz Kaszmirze[3]. Warto także pamiętać, że Indie odpowiadają za obronę

sąsiadujących z Tybetem Bhutanu i Nepalu, strzegąc ich himalajskich granic.

Innym zagrożeniem jest spowolnienie rozwoju gospodarczego, od którego nie tylko zależy bogactwo państwa, ale

także jego spójność. Uważa się, że gdy skończy się tryumfalny gospodarczy postęp, a ten jak uczy historia nie

może trwać wiecznie, zniknąć może główne spoiwo tego olbrzymiego państwa. Wywołane tym niepokoje społeczne,

obecne dzisiaj, a wzmocnione wzrostem bezrobocia, mogą zostać utopione we krwi lub doprowadzić do podziału

C hin – jak choćby na bogate wschodnie wybrzeże, i słabo zaludniony, rolniczy interior[4]. Nieodłącznie związane ze

stabilnością rozwoju gospodarczego jest rozwijanie i utrzymywanie wpływów w różnych częściach świata, a także

kontroli nad swymi strategicznymi szlakami handlowymi. Działania w tym kierunku rodzą zaś najwięcej obaw reszty

świata, co do nadchodzącej chińskiej dominacji.

Budżet C hińskiej Armii Ludowo Wyzwoleńczej notuje dynamiczny, dwucyfrowy wzrost i oficjalnie wyniósł w 2009 r.

ponad 70 mld dolarów[5]. C hoć wydaje się to niewiele w porównaniu do budżetu Departamentu Obrony USA

wynoszącego w 2009 r. aż 515 mld dolarów, C hRL i tak zajmuje pod tym względem drugie miejsce na świecie.

Pentagon uważa, że faktyczna wartość wydatków C hin na zbrojenia jest przynajmniej dwukrotnie wyższa, ponieważ

oficjalne dane nie uwzględniają wszystkich wydatków, m.in. zagranicznych zakupów wojskowych, zbrojeń

nuklearnych i strategicznych, subsydiów dla przemysłu zbrojeniowego. SIPRI zaś, licząc według realnej wartości

pieniądza, szacuje aż czterokrotnie większą wartość wydatków zbrojeniowych. Armia nie podlega kontroli rządu, tak

jak w państwach zachodnich, ale partii komunistycznej. Jej liczebność ocenia się na 2,3 miliona żołnierzy regularnej

armii, w tym 1,6 miliona sił lądowych, 400 tys. sił powietrznych i 255 tys. marynarki. Do tego należy doliczyć około

10 milionów ludzi w siłach paramilitarnych (Ludowa Policja Zbrojna, rezerwiści i milicja), oraz to, że w razie

www.psz.pl/index2.php?option=com_cÉ

1/4

2010-08-19

psz.pl - Maciej Michaÿek: Chiny - dynaÉ

zagrożenia, zdolnych do służby wojskowej jest około 350 milionów ludzi.

W ostatnich latach armia podlega intensywnej modernizacji. Obejmuje ona przede wszystkim wymianę

dominującego wciąż, przestarzałego uzbrojenia, oraz prawdopodobnie zakończoną właśnie redukcję liczebności sił

zbrojnych z wcześniejszych 4 milionów. Wysiłki poświęcone są przede wszystkim rozbudowaniu marynarki wojennej

oraz lotnictwa, tak jak w pozostałych krajach regionu. Przeprowadzane są zakupy uzbrojenia, których głównym

źródłem od lat jest Federacja Rosyjska. Tylko w ubiegłym roku przekazała ona cztery niszczyciele klasy

Sowriemiennyj wyposażone w wyrzutnie rakietowe oraz podpisała porozumienie w sprawie sprzedaży dwunastu

myśliwców Su30[6]. Innym znaczącym partnerem jest Izrael, co rodzi szczególne protesty USA, ponieważ to ich

sprzęt w rezultacie sprzedawany do C hRL (na przykład, mimo oporów przeciwko sprzedaży samolotów typu

AWAC S, C hińczycy oficjalnie posiadają cztery maszyny tego typu). Na podstawie izraelskich prac powstał też jeden

z podstawowych myśliwców chińskiego lotnictwa C hengdu J11.

C hiny wciąż podnoszą również kwestię zniesienia obowiązującego embarga na sprzedaż broni z Unii Europejskiej.

Jest to związane z chęcią otrzymywania jak najnowocześniejszych technologii, których Rosjanie nie posiadają, lub

nie chcą sprzedawać w obawie o własne bezpieczeństwo. Niezwykle istotne jest rozwijanie potencjału strategicznego

i nuklearnego . Wdrażane są nowe rakiety interkontynentalne typów DF31, DF31A, DF41, mogące razić całe

terytorium Stanów Zjednoczonych i być wyposażane w wielogłowicowe ładunki. Ilość chińskich ładunków

atomowych nie jest dokładnie znana, szacuje się ją od 200 do 400, a do ich przenoszenia C hiny dysponują całą tzw.

triadą atomową (pociski balistyczne, bombowce strategiczne i okręty podwodne). C o warto odnotować, ilość rakiet

oraz ładunków ciągle rośnie.

Uruchomiony został ambitny program kosmiczny. Po udanym umieszczeniu satelity na orbicie Księżyca w 2007

roku, C hińczycy planują dokonać lądowania bezzałogowego na ziemskim satelicie w przeciągu najbliższych trzech

lat i wreszcie lądowania załogowego w 2025 roku[7]. Trwają również prace nad systemami antysatelitarnymi, a więc

wymierzonymi w zdolność orientacji, komunikacji i poruszania się wroga. Wielki światowy oddźwięk zyskało

zestrzelenie niesprawnego chińskiego satelity w 2007 roku , nie tylko ze względu na niezgodność tego czynu z

prawem międzynarodowym i zaśmiecaniem kosmosu. Przede wszystkim pod znakiem zapytania stanęła

skuteczność budowanej przez USA tzw. „tarczy antyrakietowej”, która oparta jest właśnie na korzystaniu z

satelitów.

Imponująca jest liczba prowadzonych przez C hiny programów zbrojeniowych. Intensywnie rozwija się lotnictwo

(programy J10, FC 1, JH7, J11B kopia Su27), systemy rozpoznania i walki radioelektronicznej, zwiększa

możliwości tankowania w powietrzu. Nie ustępują mu inwestycje w zwiększanie możliwości marynarki wojennej

dzięki budowie dużych jednostek (C hińczycy oficjalnie rozważają budowę pierwszego lotniskowca, nieoficjalnie

mówi się o już trwających pracach[8]), a także wojsk lądowych, poprzez wprowadzanie nowych modeli, takich jak

czołgi Typ99, transportery WZ551 oraz BWP TYPE 97. C ały zaś krajowy wysiłek zbrojeniowy wspomagany jest

poprzez szpiegowanie i wykradanie zagranicznych technologii, o czym donoszą od czasu do czasu światowe media,

oraz ulepszaniu kupowanych konstrukcji. W szpiegowaniu tym pomaga duża aktywność w dziedzinie walk w

cyberprzestrzeni. Jak donosił Financial Times, chińscy hakerzy wielokrotnie spenetrowali m.in. sieć komputerową

Białego Domu i nasilające się ataki tego typu stanowią najpoważniejsze zagrożenie dla utrzymania tajemnic

technologicznych USA. C hoć oficjalnie nie da się wiele powiedzieć na temat pobudek, jakimi kierowali się ci

hakerzy, ich powiązania z rządem są co najmniej równie prawdopodobne, jak w przypadku ataków rosyjskich w

Estonii czy Gruzji. Widać również rosnącą tendencję do kupowania już nie gotowych systemów, lecz jedynie

podzespołów, mających służyć opracowaniu własnych projektów.

Warto zauważyć, że rozwijanie przez C hRL wpływów w Afryce i na Bliskim Wschodzie, potrzebnych ze względu na

potężny energetyczny „głód” chińskiej gospodarki, ma także swój wymiar militarny. Wiąże się on z budową, jak to

określił indyjski autor Susenjit Guha, „sznura pereł” na Oceanie Indyjskim[9]. C hodzi tutaj o budowę trzech

potężnych portów w Gwadar w Pakistanie, Hambantota na Sri Lance oraz Sittwe w Birmie. Port w Gwadar już

istnieje, planowana jest jednak jego znaczna rozbudowa. Miałby on umożliwić C hinom transport ropy i gazu

rurociągami wprost do chińskiej prowincji Xinjiang. Pakistanowi z kolei zapewnić ma bezpieczniejszą bazę dla

marynarki wojennej niż w Karachi, ze względu na większą odległość od Indii. Obecnie jego rozbudowa stoi pod

znakiem zapytania ze względu na niestabilność w Pakistanie i Kaszmirze. Port w Hambantota ma być lankijską

odpowiedzią na plany unowocześnienia infrastruktury portowej w południowych Indiach. Będący już w trakcie

budowy port kosztować ma pół miliarda dolarów, a finansowany jest niemal w całości przez C hiny – nie wiadomo, w

jakim stopniu jako darowizna, a w jakim pożyczka. Razem z C olombo i Trincomallee (budowanym przy wsparciu

Indii) Hambantota ma stanowić trójkę największych portów przeładunkowych w kraju. Wspomniany już Susenjit

Guha wiąże także budowę tego portu z zakończeniem wojny domowej na Sri Lance, w której według doniesień

SIPRI wydatnie pomogły C hiny śląc sprzęt wojskowy dla rządu w C olombo. Port w Sittwe jest jednym z głównych

portów w Birmie, w którym C hińczycy uzyskali duże prawa prawdopodobnie w zamian za poparcie udzielane

rządowi tego kraju, a także sprzedaż mu broni. Jest to związane jest z planami budowy ropociągu z Sittwe do

chińskiej prowincji Yunnan.

Wszystkie te porty mają, poza przynoszeniem bezpośrednich korzyści dla handlu, umożliwić obsługę chińskich

okrętów, ochraniających bezcenne dla C hRL szlaki handlowe z Afryki oraz z Bliskiego Wschodu. C hińska obecność

w tych miejscach ma jednak również niebagatelne znaczenie strategiczne, czego nie sposób nie zauważyć.

Przynajmniej dwa z tych portów (Gwadar i Hambantota) domniemywa się, że będą jednocześnie stanowić bazę

marynarki wojennej C hin, co istotnie wpłynie na jej możliwości na Oceanie Indyjskim. Szczególnie niepokojące jest

to dla Indii, których poczucie bezpieczeństwa z pewnością się pogorszy wraz z obecnością chińskich okrętów tuż

przy jej wybrzeżu. C hiny mogą również wykorzystać większą obecność na Oceanie Indyjskim do bliższej obserwacji

indyjskiego programu atomowego[10].

Jaki więc kierunek obrali C hińczycy, biorąc się za reformę swojej armii? Andrew Scobell wyróżnia tutaj cztery

główne strategie modernizacji[11]. Pierwsza z nich zakładała budowę, wszelkimi dostępnymi środkami, pozycji

www.psz.pl/index2.php?option=com_cÉ

2/4

2010-08-19

psz.pl - Maciej Michaÿek: Chiny - dynaÉ

supermocarstwa, obejmującą budowę potężnej floty, umożliwiającej kontrolę otwartych mórz i rzucenie wyzwania

Stanom Zjednoczonym. Druga nie akcentowała kierunku konfrontacyjnego, ale próbowała wykorzystać dostępny

potencjał, aby zmodernizować kupowany zagraniczny sprzęt i silnie rozwijać krajowy przemysł zbrojeniowy, który

miałby z czasem dorównać amerykańskiemu, lub choćby rosyjskiemu. Trzeci zawiera się w dewizie „Ty walczysz na

twój sposób, a ja walczę na swój” („ni da ni de, wo da wo de”). Godząc się z niemożliwością dorównania

technologicznemu poziomowi armii amerykańskiej, skupić się należało na osłabianiu tej technologicznej przewagi

niesymetrycznymi środkami, jak broń antysatelitarna (w większym lub mniejszym stopniu „oślepiłoby” to rakiety,

samoloty i okręty) i walka w cyberprzestrzeni (mająca paraliżować komunikację i infrastrukturę) Można więc ją

ocenić, jako strategię defensywną. Według czwartej doktryny, pochodzącej jeszcze z czasów Mao Zedonga, armia

ma nie tylko bronić narodu, ale również go kształtować. Jej rozwój ma dawać przykład innym gałęziom gospodarki,

a C hińczykom przynosić dumę i prestiż.

Dziś ciężko ocenić, którą z tych strategii wybrały C hiny – raczej każdą z nich po trochu. Trzeba jednak zwrócić

uwagę, że dwie pierwsze, czyli scenariusze tworzenia supermocarstwa oraz tworzenia nowoczesnego przemysłu

zbrojeniowego, były dotychczas raczej niemożliwe do zrealizowania. C hiński sektor zbrojeniowy jest w większości

przestarzały i mało innowacyjny, zaś przeznaczenie zbyt wcześnie gigantycznych środków na budowę

mocarstwowej pozycji osłabiłoby kraj gospodarczo – dominacja militarna spychana jest na drugi plan przez

dominację gospodarczą. Sytuacja jednak ewoluuje i nie można rozstrzygać, czy z czasem nie wyłoni się nam

dominująca i spójna strategia w dziedzinie zbrojeń. Wziąć należy tutaj pod uwagę również fakt, że C hińczycy

dokładają starań, aby sprawy dotyczące chińskiej wojskowości utrzymywać w tajemnicy. I nie chodzi tutaj tylko o

najnowocześniejsze projekty i służby specjalne na chińskiej stronie Ministerstwa Obrony Narodowej nie ma nawet

ilościowego przeglądu armii. Ta przesadna tajność może świadczyć po prostu o tym, że C hRL nie ma się na razie

czym pochwalić.

Podsumowanie stanu i kierunku chińskich zbrojeń nie jest łatwe. Problem nie polega jednak na tym, czy intensywne

przyspieszenie w tej dziedzinie jest, czy go nie ma. problem polega na rozstrzygnięciu, czy to wyścig, czy

modernizacja; C zy należy się tego przyspieszenia obawiać, czy jest to jedynie chińska próba dogonienia państw

Zachodu. W „Białej Księdze” wydanej 20 stycznia 2009 roku C hiny odrzuciły zarzuty o agresywne zbrojenia

twierdząc, że wzrost wydatków obronnych jest niezbędny z powodu takich czynników jak supremacja militarna,

ekonomiczna i naukowa innych państw, zewnętrzne dążenia do powstrzymywania C hin i wewnętrzne zagrożenia ze

strony sił separatystycznych. W tym samym dokumencie zobowiązały się również do nie używania broni nuklearnej

jako pierwsze, oraz do nie używania jej przeciwko nieatomowym państwom[12], zaś rzecznik chińskiego MSZ

niezmienne głosi, że C hiny są krajem miłującym pokój. We wszystkim jednak można dostrzec przysłowiowe „ale”.

C zy to umiłowanie pokoju będzie miało wpływ na chińskie działania w stosunku do separatyzmów na Tajwanie i w

Tybecie? Jak skonfrontować je z agresywnymi incydentami, takimi jak przetrzymywanie przez 11 dni załogi

amerykańskiego samolotu, który miał kolizję nad C hRL w 2001r, lub nie wpuszczenie amerykańskiego lotniskowca

Kitty Hawk do portu w Hongkongu w 2007 r.[13]? C zy można uwierzyć, że C hiny nie użyłyby broni nuklearnej

przeciwko Korei, Japonii lub Tajwanowi w przypadku amerykańskiego ataku z ich terytorium (zgodnie z deklaracją o

nie zastosowaniu broni atomowej przeciwko nieatomowemu państwu)? Gdy wśród tylu niewiadomych w mediach

pojawi się zdająca rozwiązywać wątpliwości wiadomość, jak w 2005 r. z ust generała Zhu C henghu[14],

automatycznie zyskuje ona olbrzymi rozgłos.

Mając w pamięci to wszystko, należy jednak uzmysłowić sobie chińską rzeczywistość. Nawet jeśli C hRL przez

kolejne lata intensyfikowało zbrojenia, przepaść dzieląca je od Stanów Zjednoczonych jest tak znaczna, że

ryzykowne byłoby spodziewanie się choćby wyrównania potencjałów. Zbrojenia konwencjonalne większe znaczenie

odgrywać mają raczej w regionie, choćby w stosunku do Tajwanu, w który stale wymierzony jest ponad tysiąc

rakiet znad brzegu C ieśniny Tajwańskiej. Nie zmienią one jednak znacząco sytuacji tak długo, jak w regionie będą

obecne silne wpływy Stanów Zjednoczonych i ich poparcie dla Tajwanu, Japonii czy Korei Południowej. Zbrojenia

nuklearne jak dotąd służą mocarstwom jedynie do odstraszania, program kosmiczny zaś jest niczym innym, jak

próbą gonienia Zachodu – choć możliwe w przyszłości korzyści z niego płynące są nie do przecenienia, póki co

C hińczycy muszą nadrobić swoje czterdziestoletnie opóźnienia. Agresywne incydenty wydają się zaś zwykłymi

przebłyskami emocji, przebijającymi się zza zimnej, wyrachowanej twarzy rządzącego reżimu. C hiny są już bowiem

mocarstwem gospodarczym, a mocarstwo – takie czy inne – może sobie pozwolić na więcej. Państwo Środka nie

może sobie jednak pozwolić na rzeczywisty konflikt na międzynarodową skalę, ponieważ uderzyłoby to w nie same.

W rzeczywistości wciąż jedynym naprawdę groźnym atutem C hin jest ich potencjał. Jako jedyne mają możliwości,

aby w przyszłości dorównać potęgą USA. Konieczne jednak do tego jest założenie, że będą one rozwijać się w

niemalejącym tempie przez przynajmniej kolejne trzydzieści lat, bez czego pod znakiem zapytania stoi nawet

integralność terytorialna C hRL. Jak ryzykowne jest tego typu założenie, uczy z kolei historia. Z drugiej strony,

C hińczycy udowodnili, że potrafią planować naprawdę długofalowo, czas więc pokaże, czym jeszcze nas zaskoczą.

Przypisy:

1. Kelly Jason, “A C hinese Revolution in Military Affairs?”, Yale Journal of International Affairs, Vol. 1, Issue 2

2. Gillert Piotr, „Nadchodzi czas smoka...”

3. Nawrot Maciej, „C hiny Indie: Pojedynek gigantów? http://www.psz.pl/tekst7239/C hinyIndiePojedynek

gigantow

4. Friedman George, „Następne sto lat. Prognoza na XXI wiek”

5. Wszystkie dane ilościowe dotyczące armii zaczerpnięte z http://www.sinodefence.com

6. Rucki Łukasz, „Wydatki wojskowe C hRL”, Stosunki Międzynarodowe, wrzesień 2006r

7. C hiński program kosmiczny według http://www.sinodefence.com/space/default.asp

8. Diamond Andrew, “Dying with Eyes Open or C losed: The Debate over a C hinese Aircraft C arrier”, The Korean

Journal of Defense Analysis, Vol. XVIII, No. 1, 2006r

9. Guha Susenjit, “C hina is a threat to global good”, 2007r

10. B. Raman, “Gwadar, Hambantota & Sitwe: C hina’s Strategic Triangle”, 2007, dostępne pod

http://www.southasiaanalysis.org/%5C papers22%5C paper2158.html

www.psz.pl/index2.php?option=com_cÉ

3/4

2010-08-19

psz.pl - Maciej Michaÿek: Chiny - dynaÉ

11. Scobell Andrew, “C hinese Army Building in the Era of Jiang Zemin”, http://www.globalsecurity.org, sierpień

2000

12. http://www.chinadaily.com.cn/china/200901/20/content_7413082.htm, dostęp z 7.01.10r

13. Alf Radosław, „C hinyUSA: Pekin pokazuje pazurki”, http://www.stosunkimiedzynarodowe.info, 2009

14. Generał Zhu C henghu oświadczył wtedy publicznie, że jeśli USA stanęłyby w obronie Tajwanu, C hiny

dokonałyby nuklearnego ataku na setki amerykańskich miast, nawet za cenę unicestwienia ziem “na wschód od

Xi’anu” (w centralnych C hinach). Oficjalnie C hRL zdystansowała się od tej wypowiedzi za pośrednictwem oficjalnej

Xinhua News Agency, mimo to generał wywołał swoją wypowiedzią szok w kręgach zachodnich.

Bibliografia:

Haliżak Edward, „Stosunki międzynarodowe w regionie Azji i Pacyfiku”, wydawnictwo Scholar, 1999r

Friedman George, „Następne sto lat. Prognoza na XXI wiek”, wydawnictwo Andrzej Findeisen/AMF Plus Group,

2009r

Kelly Jason, A C hinese Revolution in Military Affairs?, “Yale Journal of International Affairs”, Vol. 1, Issue 2

Gillert Piotr, Nadchodzi czas smoka: korespondencja z Pekinu, „Rzeczpospolita”,10 stycznia 2000 (nr 7)

Rucki Łukasz, Wydatki wojskowe C hRL, „Stosunki Międzynarodowe”, wrzesień 2006r

Oficjalna strona Ministerstwa Obrony Narodowej C hińskiej Republiki Ludowej http://www.mod.gov.cn

Portal dotyczący obronności C hRL http://www.sinodefence.com

Strona internetowa SAAG http://www.southasiaanalysis.org

Strona organizacji Global Security, http://www.globalsecurity.org

Portal Spraw Zagranicznych, http://www.psz.pl

Guha Susenjit, “C hina is a threat to global good”

http://www.upiasia.com/Security/2009/05/11/china_is_a_threat_to_global_good/5754/, dostęp z dnia 7.01.2010 r.

Zamknij okno

www.psz.pl/index2.php?option=com_cÉ

4/4

CHINY - DYNAMICZNY ROZWÓJ MILITARNEJ POTĘGI.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: