Słownik pojęć
AFAZJA-zaburzenie mowy, powstałe w wyniku uszkodzenia ośrodka mowy w dominującej półkuli mózgu i upośledzające proces mówienia lub rozumienia mowy. Wyróżniamy: CZUCIOWA- po uszkodzeniu tylnej części zakrętu skroniowego górnego i środkowego w półkuli dominującej (lewej u praworęcznych) czyli ośrodku czuciowym mowy Wernickiego. Chory z afazją czuciową potrafi mówić i słyszy, ale nie rozumie, co się do niego mówi, ginie zdolność rozumienia mowy, brak kontroli słuchowej. RUCHOWA – po uszkodzeniu ośrodka ruchowego mowy Brocka (tylna część zakrętu czołowego dolnego lewej półkuli u ludzi praworęcznych, a prawej półkuli u ludzi leworęcznych), chory nie może wykonywać skoordynowanych ruchów, koniecznych do mówienia; potrafi jednak poruszać językiem wargami, podniebieniem i fałdami głosowymi, jak również rozumie to, co się do niego mówi. Poza afazją czuciową i ruchową istnieją inne typy afazji powstające wskutek ognisk chorobowych, których lokalizacja bywa różnorodna. AGNOZJA-chorobliwa niemożność rozpoznania rzeczy ze świata zewnętrznego lub bodźców wewnętrznych AKOMODACJA-ogniskowanie obrazu przez zmianę kształtu soczewki AKSON-Włókno odchodzące od neuronu, przewodzące impulsy z ciała i przenoszące je do innych neuronów ALALIA -utrata zdolności mówienia. Niektórzy autorzy używają tego terminu tylko w odniesieniu do zaburzeń czynnościowych, zachowując termin afazja dla zaburzeń o podłożu organicznym. Inni nadają mu szersze znaczenie włączając różne zespoły pochodzenia psychicznego, anatomicznego i/lub organicznego. Alalia polega na tym, że uszkodzenie struktur korowych występuje jeszcze przed rozwojem mowy i uniemożliwia jej normalny rozwój. Dziecko w ogóle nie mówi, posługuje się tylko gestami i krzykami, zrozumiałymi tylko dla najbliższego otoczenia Rodzaje alalii: - alalia ekspresywna - alalia percepcyjna. AMNEZJA-stan, w którym pojawia się luka pamięciowa, a chory nie może sobie przypomnieć pewnego przedziału czasu ze swojego życia. AMNEZJA GLOBALNA-Głębsze upośledzenia pamięci wstecznej, obejmujące wieloletnie okresy życia. Są one typowe dla zespołu Korsakowa i choroby Alzheimera, lecz mogą też powstawać w wyniku zapaleń mózgu, niedokrwienia, uszkodzeń pourazowych i nowotworów. Szczególnie głębokie ubytki pamięci, polegające na współistnieniu niepamięci następczej i wstecznej, nazywane są amnezją globalną. Obserwacje zaburzeń pamięci u chorych z tym rodzajem amnezji pozwoliły ustalić, że konsolidacja śladu pamięciowego nie występuje jednorazowo na początku uczenia się, lecz jest procesem długotrwałym, niekiedy wieloletnim. AMNEZJA NASTĘPCZA-Upośledzenie pamięci, polegające na braku umiejętności uczenia się nowych czynności, niepamiętaniu zdarzeń, które miały miejsce po zachorowaniu AMNEZJA WSTECZNA-Upośledzenie pamięci polegające na niepamiętaniu wydarzeń oraz czynności z przeszłości (wydarzeń przed chorobą). AMPLITUDA DŹWIĘKU-intensywność dźwięku, stopień zmienności natężenia ~ decybele; miara siły fali dźwiękowej, co na wykresie reprezentuje odległość na osi pionowej. Określana jest w jednostkach ciśnienia lub energii dźwięków. ANALITYCZNE VS HOLISTYCZNE OPRACOWANIE INFORMACJI - analitycznie opracowuje informacje półkula lewa, zaś holistycznie półkula prawa ANALIZATOR-struktury i drogi nerwowe wyspecjalizowane w analizie bodźców o danej modalności, np. słuchowych, wzrokowych, węchowych. APRAKSJE-- nieporęczność, upośledzenie lub niezdolność wykonywania czynności celowych (chory nie potrafi prawidłowo posługiwać się przedmiotami, np. zapalić zapałki, zapiąć guzika), mimo sprawnego obwodowego aparatu nerwowo-mięśniowego. Jest wynikiem uszkodzenia kory mózgowej w okolicy ciemieniowej. 1. konstrukcyjne ; zaburzenia budowania konstrukcyjnego ( prawa półkula) 2. ubierania się ; spodnie bierzemy za koszule ( prawa półkula) AUDIOMETRIA- badanie przeprowadzane za pomocą specjalnego aparatu elektroakustycznego, wytwarzającego tony czyste o wybranych wysokościach i dowolnym natężeniu. Badanie czynnościowe narządu słuchu polegające na określeniu słyszenia progowego tonów czystych w zakresie częstotliwości od 125Hz do 10kHz. Dokonuje się go w oparciu o informacje uzyskane od badanego podczas podawania sygnałów dźwiękowych o różnym natężeniu w poszczególnych częstotliwościach. Fala dźwiękowa dociera do ucha badanego drogą powietrzną lub kostną poprzez nagłowne słuchawki powietrzne lub kostne. W wyniku badania uzyskuje się informacje, które pozwalają określić rodzaj niedosłuchu i stopień uszkodzenia słuchu. AUTONOMICZNY UKŁAD NERWOWY Jedna z głównych części układu nerwowego składająca się z kolei z dwóch części: § współczulnej (sympatycznej) i § przywspółczulnej (para sympatycznej). Układ ten nazywany jest autonomicznym, gdyż liczne z funkcji przez niego kontrolowanych są niezależne od woli. Część współczulna tworzy zwarty autonomicznie system. Jej komórki§ nerwowe rozpoczynają się w częściach piersiowej i lędźwiowej rdzenia kręgowego i łączą się synaptycznie z komórkami nerwowymi zwojów współczulnych (tworzących łańcuch zwany pniem współczulnym). Włókna nerwowe współczulne wstępują lub zstępują wzdłuż pnia współczulnego opuszczając go w różnych miejscach, tworząc synapsy w obrębie pnia lub w innych zwojach albo też w narządzie docelowym. Rozpatrywana jako całość, część współczulna układu autonomicznego spełnia funkcje „wzbudzania”. Część przywspółczulna składa się z dwóch oddzielnych części. Niektóre§ włókna nerwowe pochodzą z jąder nerwów czaszkowych powyżej części współczulnej, a inne z położonej poniżej części krzyżowej rdzenia kręgowego. Część przywspółczulna związana jest z trawieniem oraz z podtrzymywaniem czynności zachowujących i ochraniających funkcjonowanie organizmu, dominuje ona w okresach spokoju i odpoczynku. Działanie obu części autonomicznego układu nerwowego jest zasadniczo antagonistyczne; część współczulna działa, gdy konieczne jest pobudzenie procesów katabolicznych (wymagających wydatku energii), przywspółczulna zaś, gdy potrzebne procesy anaboliczne (związane z gromadzeniem energii). Obie części są interaktywne i współdziałają na wiele sposobów, np. przy silnych emocjach, gdy może wystąpić niekontrolowane oddanie moczu i kału lub też, u mężczyzn, w trakcie aktu płciowego, gdy po wzwodzie (przywspółczulnym) następuje ejakulacja (współczulna). AUTYZM -myślenie autystyczne, myślenie w oderwaniu od rzeczywistości, brak łączności ze środowiskiem zewnętrznym, zamknięcie się w sobie. Brak konfrontacji własnych konstrukcji myślowych z rzeczywistością, niekiedy występowanie przeciwstawnych myśli i dążeń. Występuje głównie w chorobach psychicznych, głównie w schizofrenii BADANIE SEKCYJNE POST MORTEM-martwi pacjenci z różnymi zaburzeniami zachowania (widzenia, słyszenia, orientacji w terenie), byli poddawani post mortem badaniom nerotomicznym w celu znalezienia miejsca ewentualnego uszkodzenia mózgu
BŁONA PODSTAWNA -Cienka błona w ślimaku w uchu we., przechodząca przez środek przewodu ślimakowego, na której umiejscowiony jest narząd Cortiego. Jej szerokość sztywność i masa jest różna na całej jej długości (jest najwęższa u podstawy ślimaka, najszersza zaś w okolicy szczytu). Różne części błony podstawnej rezonują w różnych częstotliwościach. Te drgania rezonansowe umożliwiają słyszenie dźwięków o różnej tonacji; wąska część w pobliżu strzemiączka odkształca się najsilniej w reakcji na tony wysokie, a szeroka część na drugim końcu ślimaka najsilniej reaguje na tony niskie. Odkształcenia błony (tzw. fala wędrująca) biegną od podstawy ślimaka w kierunku jego szczytu. BRUZDY: BRUZDA ŚRODKOWA: ROLANDA na powierzchni górno-bocznej, oddziela płat czołowy od ciemieniowego BRUZDA BOCZNA: SYLWIUSZA powierzchnia górno-boczna, oddziela płat czołowy od skroniowego ZAKRĘT PRZEDŚRODKOWY przed bruzdą Rolanda ZAKRĘT ZAŚRODKOWY za bruzdą Rolanda CHOROBA ALZHEIMERA -jedna z najczęstszych przyczyn otępienia związanego z wiekiem. Otępienie powoduje znaczące zahamowanie funkcji intelektualnych i wpływa na upośledzenie podstawowych funkcji życiowych. Choroba ta jest przede wszystkim patologią układu nerwowego, chociaż obserwuje się w niej także zaburzenia układu pokarmowego. Nagłe i znaczne pogorszenie pojawia się często po przeżytym stresie. Chorobę Alzheimera charakteryzuje stopniowe narastanie objawów otępienia, tj. zespołu psychopatologicznego, w którym zaburzone są wyższe funkcje korowe, takie jak pamięć krótkoterminowa, ale także długoterminowa pamięć semantyczna (szczególnie werbalna). Przypominanie dotyczące pamięci dawnej jest stosunkowo dobrze zachowane aż do późnych stadiów choroby. Uszkodzeniu funkcji poznawczych i uwagi towarzyszy zwykle zmniejszenie motywacji. W ostatecznym etapie choroby chorzy nie są w stanie wypełnić samodzielnie podstawowych czynności fizjologicznych i wymagają stałej opieki. CHOROBA PARKINSONA- • Charakteryzuje się zaburzeniami ruchowymi które pojawiają się w różnych częściach ciała; Objawy choroby Parkinsona pojawiają się i narastają powoli i stopniowo w ciągu kilku lat; takimi objawami są: • sztywność mięśniowa (zwiększenie napięcia mięśniowego) • spowolnienie ruchowe (bradykinezja) • drżenie spoczynkowe (u niektórych chorych) • trudności w rozpoczynaniu wykonywania ruchów dowolnych • Poza tym choroba uwidacznia się przez: specyficzny rodzaj drżenia palców i kciuka, trudności w inicjacji ruchów dowolnych, pochylenie tułowia do przodu, zaburzenia chodu: małe, szurające kroczki i brak balansowania kończyn górnych, zaburzenia równowagi, niewyraźna, cicha mowa trudności, brak mimiki twarzy Przyczyną choroby jest uszkodzenie neuronów w istocie czarnej, które produkują większość dopaminy (neuroprzekaźnik odgrywający dużą rolę w powstawaniu zaburzeń psychicznych takich jak schizofrenia, odpowiedzialny za koordynację czynności ruchowych) obecnej w mózgu CIAŁO MIGDAŁOWATE-leży między biegunem skroniowym półkuli mózgu a rogiem dolnym komory bocznej. Jest skupiskiem istoty szarej. W ciele migdałowatym rozróżnia się § część korowo-przyśrodkowa składa się z • jądra przyśrodkowego, • j. środkowego i • j. Korowego § część podstawno-boczna zawiera • jądra podstawne • jądro boczne. CIAŁO MODZELOWATE - jest najsilniej rozbudowanym spoidłem mózgowia. Jest skupiskiem istoty białej. Jego część pośrodkowa tworzy dno szczeliny podłużnej mózgu, a części boczne wnikają do półkul mózgu jako promienistości ciała modzelowatego. modzelowatego przekroju pośrodkowym c. modzelowate ma kształt łukowato zagiętej belki Ciało rzęskowe, część błony naczyniowej znajdująca się w przedniej części oka, poza tęczówką i z boku od soczewki. Od wyrostków ciała rzęskowego odchodzi obwódka rzęskowa (więzadełka Zinna), na której zawieszona jest soczewka. Skurcze i rozkurcze mięśnia ciała rzęskowego powodują zmiany kształtu i refrakcji soczewki (akomodacja). Ciało rzęskowe, bogato unaczynione i unerwione, jest miejscem wytwarzania cieczy wodnistej, płynu niezbędnego dla odżywiania tkanek oka, głównie soczewki. CZAS REAKCJI I TRANSMISJA INFORMACJI – mężczyźni są szybsi od kobiet CZAS OBIEKTYWNY- jednostajny (chronometryczny) CZAS SUBIEKTYWNY- (PSYCHOLOGICZNY); układy biologiczne mają swój własny czas indywidualny, który biegnie asynchronicznie do czasu absolutnego. CZASOMIERZ (ZEGAR WEWNĘTRZNY)- kontroluje rytmy dobowe i funkcjonuje w cyklu ok. 25-godzinnym. CZĘSTOTLIWOŚĆ DŹWIĘKU-określa liczbę drgań, czyli cykli, w danej jednostce czasu. Wyraża się zazwyczaj w cyklach na sekundę, czyi w hercach (Hz, Hertz) CZOPKI -służą do widzenia przy intensywnym oświetleniu i są czułe na barwy. W ich błonach kom. syntetyzowane i magazynowane są barwniki wzrokowe - rodopsyny. CZUCIE GŁĘBOKIE-powstaje na skutek pobudzenia receptorów w nagłym ruchu, receptory w mięśniach , ścięgnach, torebkach stawowych. § Czucie mięśniowe ; receptory w mięśniach i ścięgnach § Czucie kinestyczne ( kinestezja) – odczuwanie ułożenia części ciała ich ruchów ciężaru, oporu, siły CZUCIE POWIERZCHNIOWE ( skórne)-receptowy znajdujące się w skórze właściwej, naskórku i mieszkach włosowych. - czucie dotyku, ciepła, zimna, bólu - czucie eksteroceptywne receptorami dotyku są mechanoreceptory CZUCIE SOMATYCZNE-zdolność odbioru i przetwarzania info pochodzących z powierzchni i wnętrza ciała. Dzieli się na: § czucie powierzchniowe a) dotyku b) termiczne § -czucie głębokie -czucie trzewne DENDRYT -Odgałęzienia neuronów i przekazujące je do komórek organizmu
DEPOLARYZACJA -przemieszczenie się ładunków elektrycznych w obszarze błony na skutek działania bodźca diagnoza zaburzeń mowy-przyczyny zaburzeń są złożone. Obok pewnej niedojrzałości układu nerwowego lub drobnych jego uszkodzeń, istotny jest wpływ czynników środowiskowych- napięć emocjonalnych, postaw rodzicielskich. Mogą mieć one również inne, nie związane z rozwojem przyczyny, od których trzeba je starannie odróżnić. DOŁEK ŚRODKOWY - w części środkowej siatkówki znajduje się obszar o żółtawym zabarwieniu zwany PLAMKĄ ŻÓŁTĄ, a w jego obrębie DOŁEK ŚRODKOWY – miejsce najostrzejszego widzenia.(tu jest najwięcej pręcików) DRAŻNIENIE Elektryczne – za pomocą elektrod przytwierdzonych do czaszki§ cementem dentystycznym; uszkadza tkankę mózgową; dzięki niemu zlokalizowano m.in. ośrodki kierujące popędami, stanami emocjonalnymi i stanami czuwania i snu; obecnie zastępowana drażnieniem chemicznym Chemiczne – wstrzykiwanie do tkanki mózgowej lub komórek mózgu§ substancji modyfikujących aktywność neuronów (związki aktywujące lub blokujące receptory przekaźników) § Osmotyczne – polega na wprowadzeniu do mózgu hipertonicznego roztworu chlorku sodu; rzadko stosowane Termiczne – używa się miniaturowych urządzeń (termody); stosuje§ się w badaniach nad czynnością ośrodków regulujących ciepłotę ciała DROGA SŁUCHU -fale słuchowe po przejściu przez małżowinę i przewód słuchowy docierają do błony bębenkowej i wprawiają ją w drganie. Błona ta przekazuje drgania na kosteczki. Strzemiączko przekazuje następnie odebrane bodźce, które powoduje przemieszczenie limfy wypełniającej błędnik. W kom receptorowych narządu ślimakowego fale dźwiękowe zostają przekształcone w impulsy elektryczne, które są przekazywane nerwem słuchowym do ośrodka słuchu w płatach skroniowych kory mózgowej. W korze mózgowej powstaje wrażenie odebranego dźwięku. DROGA WZROKOWA – Najważniejsze elementy układu wzrokowego to: 1. gałka oczna 2. nerw wzrokowy 3. kora wzrokowa w płacie potylicznym Gałka oczna i część nerwu wzrokowego wychodząca z niej, znajdują się w oczodole. Dalsza część nerwu wzrokowego znajduje się w czaszce i stanowi część czaszkową układu wzrokowego. Kolejne odcinki drogi wzrokowej, dochodzące do kory potylicznej, tworzą mózgową część układu wzrokowego. Widzenie zależy od prawidłowej budowy i czynności każdego elementu układu wzrokowego. Aksony wszystkich komórek zwojowych tworzą nerw wzrokowy, który przekazuje zebraną z siatkówki informacje o polu widzenia w głąb mózgu. Ponieważ stosunek ilości receptorów do ilości włókien w nerwie wzrokowym wynosi około 125:1, wynika z tego ze informacja przekazywana do mózgu jest w znacznym stopniu SKOMPRESOWANA. W komórkach siatkówki wyławiana jest, z całego informacyjnego chaosu, jaki trafia do naszych oczu, informacja istotna i tylko ona przekazywana jest poprzez nerw wzrokowy. Ilość włókien nerwowych w nerwie wzrokowym określana jest na 800 000 – 1 000 000 dla każdego oka. Tak duża liczba włókien nerwowych jest bardzo precyzyjnie uporządkowana w nerwie wzrokowym tzn. aksony wychodzące z sąsiednich komórek zwojowych znajdują się obok siebie. Długość nerwu wzrokowego wynosi ok. 50 mm. Dwa pęki włókien nerwowych wychodzących z prawego i lewego oka spotykają się w obszarze SKRZYŻOWANIA WZROKOWEGO gdzie następuje przegrupowanie włókien w taki sposób, że włókna wychodzące z obu oczu, a przekazujące informacje z prawego pola widzenia łączą się razem i biegną dalej do lewej półkuli. Natomiast włókna obsługujące lewą część pola widzenia (kolor niebieski) biegną do prawej półkuli. Na przeciwległą stronę trafiają jedynie włókna z przyśrodkowych (nosowych) części siatkówki, natomiast włókna ze skrajnych zewnętrznych (skroniowych) części pozostają po tej samej stronie ciała. Daje to w efekcie odwzorowanie prawej części pola widzenia w lewej półkuli, a lewej części w prawej półkuli. W obszarze skrzyżowania wzrokowego nie występują żadne dodatkowe połączenia synaptyczne. Znajdujące się tam włókna nerwowe to w dalszym ciągu te same aksony komórek zwojowych z siatkówki. Przegrupowane włókna nerwowe biegną w dwa obszary mózgu. Pierwszy z tych obszarów to CIAŁO KOLANKOWATE BOCZNE (łac. LGN – lateral geniculate nucleus), do którego dociera ok. 80% włókien. Drugi obszar to WZGÓREK CZWORACZY GÓRNY (łac. SC – superior colliculus), do którego dochodzi pozostałe 20% włókien Jak wykazały badania, funkcje tych obszarów są odmienne. Uznaje się, że SC jest istotny przy określaniu położenia przedmiotów w otoczeniu. Można powiedzieć, że docierające do niego informacje służą znalezieniu odpowiedzi na pytanie GDZIE? Potwierdza to chociażby fakt, że wychodzące stąd włókna kierują się do systemu kontrolującego ruchy oczu, położenie głowy oraz zmiany pozycji ciała. Natomiast LGN przetwarza informacje, które służą ustaleniu odpowiedzi na pytanie CO? DROGI I OŚRODKI CZUCIA -Czucie somatyczne w obrębie tułowia i kończyn ma organizację trzy stopniową -> w jej skład wchodzą neurony I, II i III rzędu. Czucie w obszarze głowy unerwione przez nerw trójdzielny i V nerw czaszkowy. dymorfizm płciowy-, zróżnicowanie osobników męskich i żeńskich tego samego gatunku (np. u wielu ptaków). U roślin dymorfizm płciowy jest słabo zaznaczony, np. u dwupiennych roślin. Silnie zaznaczony dymorfizm płciowy występuje np. u ryb matronicowców DYSLALIA -upośledzenie mowy spowodowane albo przyczynami psychologicznymi (funkcjonalnymi), albo defektami zewnętrznych narządów mowy. Gdy powodem jest uszkodzenie mózgu, lepiej stosować termin afazja.Dyslalia nie jest jednostką chorobową, ale objawem, który może być wywołany bardzo różnymi przyczynami. Znane są liczne podziały dyslalii. W jednych przyjmuje się za podstawę podziału dźwięki, które osoba chora zniekształca, w innych mechanizm patologiczny, leżący u ich podstawy. Z objawowego punktu widzenia wg G. Demel wyróżnić można następujące typy dyslalii: a) seplenienie – nieprawidłowa wymowa głosek s,z,c,dz,dź,sz,ż,cz,dź,ś,ź,ć b) reranie – nieprawidłowa wymowa głoski „r” c) kappacyzm – nieprawidłowa wymowa k,g d) bezdźwięczność – zastępowanie głosek dźwięcznych przez ich bezdźwięczne odpowiedniki e) nosowanie – wszystkie zaburzenia mowy, których przyczyną są chorobliwe zmiany zlokalizowane w jamie gardłowej oraz w nosie. Należy w tym miejscu wspomnieć, iż dyslalie można jeszcze podzielić ze względu na przyczyny na pochodzenia artykulacyjnego i słuchowego (wg. H. Spionek) a każde z nich na pochodzenia obwodowego i ośrodkowego DYZARTRIA -zaburzenie artykulacji mowy, powstające wskutek uszkodzenia mięśni języka, podniebienia i gardła lub niektórych schorzeń ośrodkowego układu nerwowego. EEG (ELEKTROENCEFALOGRAFIA), -Badanie EEG polega na rejestracji, przy pomocy elektrod umieszczonych na owłosionej skórze głowy, czynnościowych prądów mózgu człowieka, które charakteryzują się niewielkim napięciem (od kilku do kilkuset mikrowoltów). Do rejestracji tych niewielkich potencjałów służą aparaty encefalograficzne. Falopodobne potencjały są wzmacniane i obrazowane (przedstawiane graficznie). Szczegółowe analizy EEG wykazały, że zarejestrowane potencjały mózgu podlegają systematycznym zmianom w czasie różnych działań. Np. fale alfa, fale delta Badanie EEG ułatwia różnicowanie schorzeń czynnościowych i organicznych mózgu. W wielu schorzeniach mózgu badanie pozwala umiejscowić proces chorobowy w określonej okolicy.Szczególnie istotne znaczenie ma badanie EEG u pacjentów z napadami padaczkowymi, w przebiegu zapalenia mózgu, po urazie czaszkowym oraz dla różnicowania śpiączek. Badanie to jest metodą pomocniczą w ocenie stanu pacjentów z guzami mózgu i naczyniopochodnym uszkodzeniem mózgu (po udarach mózgowych).Metoda może też służyć do monitorowania pracy mózgu np. w trakcie operacji na tętnicy szyjnej lub sercu, a także dla oceny zaburzeń snu. EFEKTOR-mięsień lub gruczoł na końcu eferentnego procesu nerwowego, który generuje obserwowaną reakcję. EKSPERYMENT CHRONIONY-jest on podstawą badań behawiorystycznych wykonywanych na nieuśpionych zwierzętach EKSPERYMENT OSTRY -przeprowadza się go jednorazowo na danym zwierzęciu będącym stanie narkozy. Można dzięki niemu uzyskać informacje o funkcjonowaniu narządów wew. oraz o niektórych czynnościach uk. nerwowego ekspresja mowy- czynność nadawania EMOCJE A PŁEĆ -kobiety zdecydowanie bardziej emocjonalnie podchodzą do różnych spraw niż mężczyźni a także są bardziej empatyczne Funkcje lewej półkuli: -werbalne -językowe -postrzegania szczegółów -praktyczne -konkretne -matematyczne -analityczne ENCEFALOGRAM-zapis zmian potencjalu elektrycznego mózgu FALE PGO-wybuch aktywności powstającej w moście (P), poruszający się w kierunku jądra ciałka kolankowatego (G) do kory potylicznej (O), charakteryzujący sen REM. Chociaż charakteryzowane je jedynie u zwierząt, zakłada się, że występują również u ludzi FOBIA -nieprzeparte uczucie konieczności unikania określonych sytuacji lub przedmiotów, z występowaniem lęku, gdy to zetknięcie jednak nastąpi. Sytuacje lub przedmioty związane z przebytym w przeszłości urazem psychicznym stać się mogą jego symbolem i każdorazowe zetknięcia z nimi, przypominając dawny uraz, wywołują lęk. Czynnik wywołujący jest także niekiedy symbolem nieuświadomionego konfliktu wewnętrznego. Fobie są objawami nerwicy, występują także w niektórych psychozach. fonetyka i fonologia-wyodrębnienie i rozpoznawanie dźwięków przekazu. FUNKCJE PRAWEJ PÓŁKULI: 1.wizualne 1. przestrzenne 2. postrzeganie całości 3. emocjonalne 4. abstrakcyjne 5. kształty, schematy FUNKCJE LEWEJ PÓŁKULI - werbalne - językowe - postrzeganie szczegółów - praktyczne - konkretne - porządek linearny (matematyka, analiza, sekwencja)
GAŁKA OCZNA (OKO) – jej ściana zbudowana jest z 3 warstw: 1. twardówki, 2. naczyniówki i 3. siatkówki. Twardówka stanowi warstwę zewnętrzną, jej uwypuklona, przednia część nosi nazwę rogówki. Naczyniówka zawiera naczynia krwionośne zaopatrujące w krew inne warstwy. Z przodu naczyniówka grubieje, tworząc ciało rzęskowe i tęczówkę, z otworem w środku, zwanym źrenicą. Do ciała rzęskowego przymocowana jest soczewka. Gaworzenie-pojawia się ok. 6 miesiąca życia. Jest to czynność zamierzona (odruch warunkowy), polegająca na powtarzaniu zasłyszanych dźwięków z otoczenia. Wielką radość sprawia dziecku parskanie, prychanie, powtarzanie szeregu sylab: ma-ma...,ba-ba..., ta-ta..., la-la.... Sylaby te nie posiadają jeszcze konkretnego znaczenia. Na tym etapie zaczyna się zabawa dźwiękiem, która jest treningiem słuchowym, bowiem dziecko przekonuje się o tym, że odpowiednie ułożenie narządów mowy powoduje wydawanie określonych dźwięków. Nie gaworzą dzieci niesłyszące. GŁUCHOTA I NIEDOSŁUCH -uszkodzenie ucha zewnętrznego lub środkowego prowadzi do niedosłuchu przewodzeniowego. Jego przyczynami są: woszczyna, zapalenie ucha środkowego, otoskleroza. Uszkodzenie błędnika, zwoju spiralnego lub nerwu ślimakowego wywołuje niedosłuch lub głuchotę typu odbiorczego. Polega ona na zwyrodnieniu komórek narządu ślimakowego (głównie części podstawnej), co osłabia odbiór tonów o wyższej częstotliwości (> 3 500 Hz). Niedosłuch lub głuchota dotyczące tylko jednego ucha mogą występować wyłącznie po uszkodzeniu niższych pięter układu słuchowego. Uszkodzenia zlokalizowane wyżej – począwszy od ciała czworobocznego i jądra górnego oliwki – mogą prowadzić do głuchoty jedynie w przypadku obustronnych ognisk chorobowych. GŁUCHOTA- NIEODBIERANIE DŹWIĘKÓW. -Przyczyny: głośne dźwięki oraz; dzieci- zapalenie ucha środkowego; dorośli-nagromadzenie wydzieliny woskowej w kanale zewnętrznym ucha; ludzie starsi- zmiany w częściach ruchomych ucha. Głużenie-pojawia się u niemowlęcia ok. 2 – 3 miesiąca życia. Jest to odruch bezwarunkowy, który oznacza dobre samopoczucie u dziecka. Pojawia się zazwyczaj, gdy jest ono zdrowe, syte, wyspane itp. W wyniku głużenia powstają dźwięki zbliżone do samogłosek i spółgłosek. Brzmią jak gli, tli, gla, ebw itp. Dźwięki wydawane w okresie głużenia są najprawdopodobniej jednakowe u wszystkich dzieci na świecie. Początkowo głużenie ma charakter samorzutny, a następnie pojawia się już jako reakcja na widok bliskiej osoby. Towarzyszą temu nieskoordynowane ruchy kończyn i całego ciała. Głużenie występuje u wszystkich dzieci, nawet u głuchych i niedosłyszących. Pomyłką jest uważanie głużenia za mowę. HOMOSEKSUALIZM - termin używany ogólnie w odniesieniu do kontaktu seksualnego między osobami tej samej płci. Może on być przelotny, nie związany z orgazmem i sporadyczny, może też oznaczać dominujący (jeśli nie wyłączny) tryb ekspresji seksualnej. Hormony płciowe, hormony wydzielane głównie przez gonady, korę nadnerczy i łożysko. Znajdują się pod stałą kontrolą gonadotropin przysadkowych i neurohormonów podwzgórza. Ze względu na budowę chemiczną (należą do hormonów steroidowych), można je podzielić na: a) 11- dezoksysterydy (dezoksykortykosteron, gestageny - progesteron, androgeny - testoseron), b) aromatyczne (estrogeny - estradiol). Do hormonów płciowych należy także choriogonadotropina wytwarzana przez łożysko. Hormony płciowe są odpowiedzialne za rozwój drugorzędowych cech płciowych, prawidłowy przebieg cyklu miesiączkowego i ciąży, czynność gonad, czy przemianę materii. HORYZONT JEDNOCZESNOŚCI- obiektywna różnica czasowa nie wystarcza aby bodźce słyszeć jako niejednoczesne. To co obiektywnie niejednoczesne, przejawia się nam nadal jako jedno wydarzenie. - słuch- 2-3 msek, wzrok- 20- 30 msek. IMPLANT SŁUCHOWY-(ślimakowy) elektroniczna proteza mająca zastąpić nieczynne komórki słuchowe w uchu wewnętrznym. INSTYNKT-wrodzona zdolność zwierzęcia lub człowieka do wieloetapowego zachowania, złożonego z biologicznie celowych (przystosowawczych) reakcji opartych na swoistym popędzie, wyzwalanego i sterowanego przez bodźce zewnętrzne. INTEGRACJA INFORMACJI- w wyniku działania tego mechanizmu nasze poczucie teraźniejszości ograniczone jest w czasie do kilu sekund (2-3 sek). ISTOTA BIAŁA-tworzą ją DROGI NERWOWE, które przebiegają w 3 kierunkach: poprzecznym- drogi spoidłowe (największym skupiskiem tych dróg§ jest ciało modzelowte = spoidło wielkie jest to główny szlak komunikacyjny między dwiema półkulami); § strzałkowym- drogi kojarzeniowe; § pionowym- drogi projekcyjne Zatem istotę białą tworzą drogi nerwowe przebiegające w ośrodkowym układzie nerwowym, w nim zanurzone są jądra mózgowia. ISTOTA SZARA-tworzą ją ciała komórek nerwowych. Tworzy korę mózgową. Ma kształt litery H. Wyróżniamy w niej § rogi przednie(brzuszne), § boczne i tylne(grzbietowe) oraz § słupy Clerke’a. Występuje tu znaczna przewaga komórek nerwowych i włókien bezrdzennych. W rogach przednich są ośrodki ruchowe, w rogach tylnych -ośrodki czuciowe, a roki boczne mają ośrodki uk wegetatywnego JĄDRA PODSTAWNE(PODKOROWE)-są to skupiska istoty szarej leżące w głębi półkuli mózgu. Tworzy ona: 1. ciało prążkowane, (ciało prążkowane jest największym jądrem podkorowym) § jądro soczewkowate § jądro ogoniaste oba jądra przedzielone są pasmem istoty białej tworzącym torebkę wewnętrzną. 2. przedmurze, 3. ciało migdałowate. JĄKANIE -zaburzenie mowy polegające na jej przerywaniu głównie pośrodku sylab lub słów, powtarzaniu liter lub zgłosek i tzw. zacinaniu się. Jest następstwem upośledzenia koordynacji mięśni oddechowych, fonacyjnych i artykulacyjnych wskutek uszkodzenia ośrodków podkorowych mowy w mózgu lub zmian czynnościowych w ośrodkowym układzie nerwowym. Język-naturalny system znaków (kod) służących porozumiewaniu się, oraz reguł posługiwania się znakami, według których budujemy i odczytujemy teksty.
JĘZYK MIGOWY -język oparty na gestach. Zazwyczaj termin ten odnosi się do bogatego, złożon...
msteacher1979