086.Przekaz.pdf

PRZEKAZ 86

WCZESNE STADIUM EWOLUCJI RELIGII

U kształtowanie się religii, z poprzedzającego ją prymitywnego impulsu czczenia, nie

jest zależne od objawienia. Normalne funkcjonowanie ludzkiego umysłu, pod

ukierunkowującym wpływem szóstego i siódmego przybocznego umysłu z

wszechświatowego, duchowego obdarzenia, zupełnie wystarcza, aby zapewnić taki

rozwój wypadków.

Najwcześniejszy, przedreligijny strach człowieka przed siłami natury, staje się

stopniowo religijny, kiedy w ludzkiej świadomości przyroda zostaje uosobiona,

uduchowiona i ewentualnie deifikowana. Zatem religia typu prymitywnego była

naturalną, biologiczną konsekwencją psychologicznej inercji rozwijających się,

zwierzęcych umysłów, po tym, jak w takich umysłach raz zagościły idee

nadprzyrodzone.

1. PRZYPADEK: SZCZĘŚCIE I NIESZCZĘŚCIE

Oprócz naturalnego impulsu czczenia, wczesna religia ewolucyjna zakorzeniona jest

w przypadku, doświadczanym przez człowieka – w tak zwanym losie, w zwyczajnych

zdarzeniach. Człowiek prymitywny był poszukiwaczem pożywienia. Rezultaty

poszukiwań zawsze są zróżnicowane i to właśnie daje określony początek tym

doświadczeniom, które człowiek interpretuje jako szczęście i nieszczęście. Pech był

istotnym czynnikiem w życiu tych mężczyzn i kobiet, którzy wciąż żyli na nierównej

krawędzi niepewnego i niespokojnego bytu.

Ograniczony horyzont intelektualny dzikiego kazał mu tak koncentrować uwagę na

przypadku, że los stał się trwałym elementem jego życia. Prymitywni Urantianie

walczyli o byt, nie o standard życia; ich życie ciągle było w niebezpieczeństwie i

przypadek odgrywał tu ważną rolę. Ciągły strach przed nieznaną i niewidzialną klęską

zawisł nad tymi dzikimi jak chmura rozpaczy, która z powodzeniem przesłaniała każdą

radość; żyli w ciągłym strachu przed zrobieniem czegoś, co mogło przynieść

nieszczęście. Przesądni dzicy zawsze się bali serii dobrych przypadków; taki dobry traf

uważali za oczywisty zwiastun nieszczęścia.

Ciągła obawa przed nieszczęściem paraliżowała. Dlaczego ciężko pracować i zbierać

nieszczęście – nic za coś – kiedy ktoś mógł nic nie robić i mieć szczęście – coś za nic?

Bezmyślni ludzie zapominają o szczęściu – traktują je jako rzecz naturalną – ale dobrze

pamiętają nieszczęście.

Prymitywny człowiek żył w niepewności i w ciągłym strachu przed przypadkiem –

nieszczęściem. Życie było podniecającą grą przypadku; egzystencja była hazardem. Nic

zatem dziwnego, że częściowo cywilizowane narody nadal wierzą w przypadek i wciąż

przejawiają resztki skłonności do hazardu. U człowieka prymitywnego występowały na

przemian dwa intensywne uczucia: chęć otrzymania czegoś za nic i strach przed

otrzymaniem niczego za coś. I taki hazard istnienia był głównym zainteresowaniem i

najwyższą fascynacją wczesnego, dzikiego umysłu.

Później pasterze tak samo traktowali przypadek i los, podczas gdy jeszcze później

rolnicy byli coraz mocniej przekonani, że bezpośredni wpływ na zbiory ma wiele rzeczy,

nad którymi człowiek ma niewielką albo i żadną kontrolę. Rolnik bywał ofiarą suszy,

powodzi, gradu, burz, szkodników i chorób roślin, jak również ciepła i zimna. I kiedy

wszystkie te naturalne czynniki wpływały na indywidualną koniunkturę, traktowane

były jako szczęście albo nieszczęście.

Takie pojmowanie przypadku i losu miało silny wpływ na filozofię wszystkich

narodów starożytnych. Nawet Mądrość Salomona, powstała w niedawnych czasach,

mówi: „A dalej widziałem pod słońcem, że to nie chyżym bieg się udaje i nie waleczni w

walce zwyciężają. Tak samo nie mędrcom chleb się dostaje w udziale ani rozumnym

bogactwo, ani też nie uczeni cieszą się względami; o czas i przypadek rządzi wszystkim.

Bo też i nie zna człowiek swego czasu, jak ryby, które się łowi w sieć zdradliwą, i jak

ptaki w sidła schwytane. Jak one, tak uwikłani zostaną ludzie w złej chwili, gdy spadnie

na nich znienacka”.

2. PERSONIFIKACJA PRZYPADKU

Lęk był naturalnym stanem dzikiego umysłu. Kiedy mężczyźni i kobiety padali

ofiarami zbyt wielkiego lęku, wracali po prostu do naturalnego stanu ich odległych

przodków; a kiedy lęk stawał się naprawdę trudny do zniesienia, hamował wszelkie

działania i niezawodnie wprowadzał zmiany ewolucyjne i adaptacje biologiczne. Ból i

cierpienia są konieczne w progresywnej ewolucji.

Walka o byt jest tak bolesna, że pewne opóźnione plemiona nawet teraz wyją i

lamentują podczas każdego kolejnego wschodu słońca. Człowiek prymitywny wciąż

pytał: „kto mnie męczy?”, a nie znalazłszy materialnego źródła swych niedoli, uchwycił

się wyjaśnienia duchowego. I w ten sposób zrodziła się religia, ze strachu przed tym, co

tajemnicze, z trwogi przed niewidzialnym i z lęku przed nieznanym. Dlatego lęk przed

naturą stał elementem walki o byt, po pierwsze ze względu na przypadkowość a potem

ze względu na tajemniczość.

Prymitywny umysł był logiczny, ale posiadał za mało idei, aby je można było

inteligentnie kojarzyć; dziki umysł był niewykształcony, zupełnie niewyszukany. Jeśli

jakieś zdarzenie następowało po innym, dziki uważał je za przyczynę i skutek. To, co

człowiek cywilizowany uważa za przesąd, u dzikiego było zwykłą niewiedzą. Ludzkość

bardzo powoli się uczyła, że nie zawsze musi istnieć jakiś związek pomiędzy zamiarami

a rezultatami. Istoty ludzkie zaczynają teraz dopiero sobie uświadamiać, że

oddziaływania bytu występują pomiędzy czynami a ich skutkami. Dziki chciał

personifikować wszystko, co nieuchwytne i abstrakcyjne, dlatego też zarówno natura

jak i przypadek zostały uosobione jako widma – duchy – a później jako bogowie.

Człowiek miał naturalne skłonności wierzyć w to, co uważał dla siebie za najlepsze,

w to, co go interesowało, teraz czy w przyszłości; własna korzyść w znacznym stopniu

przyćmiewa logikę. Różnica pomiędzy umysłem człowieka dzikiego a cywilizowanego

polega raczej na jego zawartości, niż na naturze, raczej na zakresie funkcjonowania, niż

na jakości.

Tym niemniej ciągłe przypisywanie rzeczy trudnych do zrozumienia przyczynom

nadprzyrodzonym nie jest niczym innym jak leniwą i wygodną drogą unikania

wszelkich form cięższego wysiłku intelektualnego. Los jest po prostu określeniem,

stworzonym jako przykrywka tego, co niewytłumaczalne w dowolnej epoce ludzkiego

bytu; określa te zjawiska, których ludzie nie potrafią lub nie chcą zgłębiać. Przypadek

jest słowem, które oznacza, że człowiek jest zbytnim ignorantem albo jest zbyt leniwy,

aby określić przyczynę. Ludzie traktują naturalne zdarzenia jako przypadek lub jako

nieszczęście tylko wtedy, kiedy brakuje im ciekawości i wyobraźni, kiedy brak im

inicjatywy i chęci podejmowania ryzyka. Badanie zjawisk towarzyszących życiu

wcześniej czy później zlikwiduje ludzkie wierzenia w przypadek, szczęście i tak zwane

wypadki, zastępując je wszechświatowym prawem i porządkiem, w którym wszystkie

skutki są poprzedzone przez określone przyczyny. Dzięki temu lęk bytu zastąpiony

zostanie radością życia.

Dziki traktował całą naturę za ożywioną, przez coś opanowaną. Człowiek

cywilizowany wciąż kopie i przeklina te martwe obiekty, na które wpada, kiedy mu

stają na drodze. Człowiek prymitywny nigdy niczego nie uważał za przypadkowe;

wszystko było zawsze zamierzone. Domena losu, funkcjonowanie szczęścia, świat

ducha, były dla prymitywnego człowieka tak samo zdezorganizowane i przypadkowe,

jak zdezorganizowane i przypadkowe było prymitywne społeczeństwo. Przypadek

traktowano jako kapryśną reakcję świata duchowego, wynikającą z jego usposobienia;

później jako humor bogów.

Jednak nie wszystkie religie rozwinęły się z animizmu. Inne koncepcje tego, co

nadprzyrodzone, istniały równocześnie z animizmem i te wierzenia również

prowadziły do czczenia. Naturalizm nie jest religią – jest rezultatem religii.

3. NIEWYTŁUMACZALNA ŚMIERĆ

Największym szokiem dla rozwijającego się człowieka była śmierć, kombinacją

przypadku i tajemnicy, wywołującą jego najwyższą konsternację. Nie świętość życia, ale

szok śmierci powodował strach i tym samym skutecznie wspierał religię. U dzikich

ludów śmierć bywała zazwyczaj skutkiem przemocy, więc śmierć bez przemocy stawała

się coraz bardziej tajemnicza. To, że śmierć jest naturalnym końcem życia i należy się

jej spodziewać, nie docierało do świadomości prymitywnych ludzi i trzeba było wielu

epok, zanim człowiek uświadomił sobie jej nieuchronność.

Wczesny człowiek traktował życie jako fakt, podczas gdy śmierć uważał za rodzaj

nieszczęścia. Wszystkie narody mają swe legendy o ludziach, którzy nie umierali, są to

resztki tradycji, świadczących o dawnej postawie wobec do śmierci. Istniała już w

ludzkim umyśle mglista koncepcja niejasnego i niezorganizowanego świata duchowego,

domeny, skąd przychodziło wszystko to, co niewytłumaczalne w życiu ludzkim i śmierć

została dodana do długiej listy niewyjaśnionych zjawisk.

Z początku wierzono, że za wszystkie ludzkie choroby i naturalną śmierć

odpowiedzialne są czynniki duchowe. Nawet obecnie, niektóre cywilizowane narody

traktują chorobę za wytwór „wroga” i polegają na religijnych obrzędach

uzdrawiających. Późniejsze i bardziej skomplikowane systemy teologiczne wciąż

przypisują śmierć działaniu świata duchowego; wszystko to prowadziło do takich

doktryn, jak grzech pierworodny i upadek człowieka.

Świadomość bezsilności wobec potężnych sił przyrody, razem z poznaniem słabości

ludzkiej w obliczu choroby i śmierci, zmusiła dzikiego do szukania pomocy w świecie

nadmaterialnym, który sobie mgliście uzmysławiał, jako źródło tajemniczych,

zmiennych życiowych kolei losu.

4. IDEA ŻYCIA PO ŚMIERCI

Idea nadmaterialnego stadium osobowości ludzkiej zrodziła się z nieświadomego i

czysto przypadkowego kojarzenia zwykłych, życiowych przypadków oraz ze snu o

duchach. Kiedy zmarły wódz przyśnił się kilku członkom plemienia jednocześnie,

wydawało się to przekonywającym dowodem, że stary wódz rzeczywiście wrócił w

pewnej formie. Dla dzikiego wszystko to było bardzo realistyczne, potrafił się zbudzić z

takiego snu z krzykiem, oblany potem i roztrzęsiony.

Wierzenie w przyszły byt, zrodzone ze snu, wyjaśnia stałą ludzką tendencję do

wyobrażania sobie rzeczy niewidzialnych w terminologii rzeczy widzialnych. I

niebawem ta nowa idea snu-ducha-przyszłego życia zacznie skutecznie przeciwdziałać

lękowi przed śmiercią, który wiąże się z biologicznym instynktem samozachowawczym.

Wczesnego człowieka bardzo interesował jego własny oddech, zwłaszcza w zimnym

klimacie, gdzie podczas wydechu przybierał kształt obłoku. Tchnienie życia uznawane

było za zjawisko odróżniające żywego od umarłego. Człowiek wiedział, że oddech może

opuścić ciało a sny o robieniu wszelkiego rodzaju dziwnych rzeczy, kiedy człowiek spał,

przekonały go o tym, że jest w ludzkiej istocie coś niematerialnego. Najprymitywniejsza

idea ludzkiej duszy – ducha – wywiedziona została z idei-systemu oddechu-snu.

W końcu dziki zaczął wyobrażać siebie jako coś podwójnego – jako ciało i oddech.

Oddech bez ciała równa się duchowi, widmu. Widma czy duchy, podczas gdy miały

bardzo konkretne, ludzkie pochodzenie, uważane były za nadludzi. I takie wierzenie, w

istnienie pozbawionych ciała duchów, wydawało się wyjaśniać pojawianie się tego, co

niezwyczajne, nadzwyczajne, niezwykłe i niewytłumaczalne.

Prymitywna doktryna życia po śmierci niekoniecznie musiała być wierzeniem w

nieśmiertelność. Istoty, które nie potrafiły zliczyć więcej niż do dwudziestu, raczej nie

potrafiły pojąć nieskończoności i wieczności; myślały raczej o powtarzających się

wcieleniach.

Rasa pomarańczowa szczególnie była podatna na wierzenia w wędrówkę dusz i

reinkarnację. Idea reinkarnacji powstała w wyniku obserwacji podobieństwa i

zbliżonych cech charakteru potomstwa i przodków. Zwyczaj nazywania dzieci

imionami dziadków i innych przodków pojawił się w wyniku wiary w reinkarnację. Do

niedawna niektóre ludy wierzyły, że człowiek umiera od trzech do siedmiu razy. Wiarę

tą (pozostałość nauk Adama o światach-mieszkaniach) i wiele innych pozostałości

religii objawionej, znaleźć można pośród skądinąd absurdalnych doktryn

dwudziestowiecznych barbarzyńców.

Człowiek pierwotny nie miał idei piekła czy przyszłej kary. Dziki uważał, że przyszłe

życie jest podobne do doczesnego, ale bez całego złego losu. Później wymyślono

oddzielne przeznaczenie dla dobrych i złych duchów – niebo i piekło. Ale chociaż wiele

prymitywnych plemion wierzyło, że człowiek wkracza w przyszłe życie takim, jakim

opuścił poprzednie, nie w smak im była idea zostania starym i zgrzybiałym. Starcy

woleli raczej zostać zabici, zanim się stali nazbyt niedołężni.

Prawie każda grupa ludzka miała inną ideę, gdy idzie o przeznaczenie ducha-duszy.

Grecy wierzyli, że słabi muszą mieć słabe dusze; wymyślili zatem Hades, jako

odpowiednie miejsce dla przyjmowania takich anemicznych dusz; słabi osobnicy mieli

także domniemanie krótsze cienie. Wcześni Andici uważali, że ich duchy wracają do

ojczyzny przodków. Chińczycy i Egipcjanie kiedyś wierzyli, że ciało i dusza pozostają

razem. Egipcjan skłoniło to do starannej budowy grobów i do wysiłków zmierzających

do zachowania ciała. Nawet współcześni ludzie usiłują opóźnić rozkład zmarłych.

Hebrajczycy wyobrażali sobie, że widmowa kopia człowieka idzie do Szeolu i nie może

wrócić do krainy życia. Dokonali oni tego ważnego postępu w doktrynie ewolucji duszy.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: