CWICZENIA PERCEPCJI SŁUCHOWEJ
Percepcję dźwięków umożliwia analizator słuchowy, w skład, którego wchodzą:
- receptor (ucho) odbierający bodźce słuchowe i przekazujący je na pobudzenie nerwowe
- droga nerwowa (nerwy dośrodkowe) doprowadzająca pobudzenie nerwowe do mózgu
- korowa cześć analizatora, gdzie dokonuje się analiza i synteza bodźców dźwiękowych
- nerwy odśrodkowe przekazujące impulsy z mózgu do określonych narządów artykulacyjnych
Prawidłowa identyfikacja bodźców słuchowych i ich różnicowanie jest podstawą słyszenia mowy, jak również czytania
Percepcja słuchowa (słuch mowny) jest czynnością złożoną angażuje trzy rodzaje słuchu:
- słuch fizyczny
- słuch muzyczny
- słuch fonematyczny
Na podstawie dobrze rozwiniętego słuchu fonematycznego rozwijają się operacje świadomej analizy i syntezy słuchowej, które stanowią mechanizm czytania i pisania
Objawy zaburzeń percepcji słuchowej:
Ø Mała aktywność werbalna
Ø Opóźnienia w rozwoju mowy- zwolnione tempo przybywania słów oraz wykształcenia mowy zdaniowej, długo utrzymujące się agramatyzmy
Ø Wady wymowy
Ø Trudności w wyodrębnianiu dźwięków ze struktur złożonych- pisanie ze słuchu
Ø Trudności w różnicowaniu dźwięków mowy
Ø Trudności w scalaniu dźwięków w złożone struktury – czytanie
Ø Gorsze zapamiętywanie słów, pleceń, wierszyków, piosenek
Ø Męczliwość przy dłuższym słuchaniu
Ø Opuszczanie liter, sylab, końcówek wyrazów przy pisaniu ze słuchu
Ø Łączenie przyimków z rzeczownikami przy pisaniu
Ø
Cel ćwiczeń stymulacyjnych:
1. Koncentracja na bodźcach słuchowych
2. Umiejętność różnicowania dźwięków
3. Lokalizowanie dźwięków w czasie i w przestrzeni
4. Analiza i synteza słuchowa
5. Prawidłowa artykulacja
6. Pamięć słuchowa
7. Koordynacja słuchowo- wzrokowa i słuchowo- ruchowa
Postępowanie stymulacyjno- wyrównawcze:
( Irena Czajkowska, Kazimierz Herda)
Ćwiczenia wrażliwości słuchowej (koncentracji na bodźcu słuchowym, różnicowania dźwięków, pamięci słuchowej);
— wysłuchiwanie i różnicowanie dźwięków dochodzących z najbliższego otoczenia i ich lokalizacja (szmery, szelesty, stuknięcia, odgłosy kroków, pojazdów itp.),
— różnicowanie i rozpoznawanie głosów przyrody (zwierząt, ptaków, szum deszczu itp. — nagrania magnetofonowe i płyty).
— rozpoznawanie odgłosów wydawanych przez upadające lub uderzające o siebie przedmioty (gumka, klucz, klocek, szklanka, łyżeczka itp.) oraz przesypywanych substancji (piasek, kasza, groch itp.),
— rozpoznawanie i różnicowanie dźwięków wydawanych przez instrumenty perkusyjne oraz lokalizacja tych dźwięków (skąd dźwięk dochodzi),
— różnicowanie wysokości, natężenia i barwy dźwięków (różne instrumenty muzyczne dostępne w szkole).
Ćwiczenia rytmiczne (według T. Gąsowskiej i Z. Stępkowskiej) (koncentracji na bodźcu słuchowym, analizy słuchowej, orientacji czasowo--przestrzennej, koordynacji słuchowo-wzrokowo-ruchowej):
— odtwarzanie struktur rytmicznych (na wzór testu M. Stambak) -terapeuta wystukuje określony układ, dziecko powinno powtórzyć to samo; zamiast stukania można stosować klaskanie lub wygrywanie rytmu na instrumencie perkusyjnym itp. (rozdz. IV, ćw. 24),
— odtwarzanie przestrzenne układów rytmicznych - terapeuta wystukuje, dziecko układa klocki (lub inne przedmioty) taką samą liczbę, z zachowaniem właściwych odstępów, w kierunku od lewej do prawej, np. oo oo. Może też rysować elementy geometryczne w liniaturze itp.
— odtwarzanie rytmiczne układów przestrzennych — terapeuta prezentuje układ przestrzenny na planszy za pomocą klocków, dziecko wystukuje, klaszcze lub wygrywa na instrumencie perkusyjnym (ćw. 23),
— rozpoznawanie układów przestrzennych lub rytmicznych --- zgadywanie, który spośród kilku układów na planszy został wystukany, lub który spośród kilku wystukanych odpowiada układowi na planszy (lub z klocków),
— zabawy ruchowe ze śpiewem, klaskaniem lub wygrywaniem rytmu melodii na instrumentach perkusyjnych.
Osobną grupę ćwiczeń stanowią proste ćwiczenia koordynacji słuchowo-ruchowej i orientacji kierunkowej, prowadzone w formie poleceń, np. podnieś prawą rękę — lewą rękę; prawą ręką pokaż prawe ucho, oko, nogę; lewą ręką dotknij prawego ucha itp. Pamiętać przy tym należy, że do wykonywania poleceń skrzyżowanych dziecko dojrzewa później aniżeli do prostych, zwłaszcza w przypadkach lateralizacji nieustalonej lub skrzyżowanej. Zatem do ćwiczeń w wykonywaniu poleceń skrzyżowanych (np. lewą ręką dotknij prawego oka) można przejść dopiero wówczas, gdy dziecko wykonuje sprawnie i bez wahania polecenia proste.
Ćwiczenia słuchu fonematycznego, analizy i syntezy słuchowej.
Ćwiczenia te najlepiej jest prowadzić na materiale konkretno--werbalnym (obrazek lub przedmiot + nazwa — wyraz), zgodnie z założeniami metody czynnościowej. Przedmiot lub obrazek, czyli tzw. konkret pośredniczący ułatwia dziecku dokonanie operacji umysłowych na materiale werbalnym. Stosowanie obrazków umożliwia także wprowadzenie zabaw, gier i innych atrakcyjnych form ćwiczeń. W dalszym etapie ćwiczeń, przechodząc stopniowo od konkretów do abstraktu, można zastosować kartoniki z literami.
— podział wyrazów na sylaby; według stopnia trudności ( w kolejnych ćwiczeniach należy opracować następujące grupy wyrazów): # wyrazy dwusylabowe z sylab otwartych,
# wyrazy trzysylabowe z sylab otwartych,# wyrazy czterosylabowe z sylab otwartych,# wyrazy z drugą sylabą zamkniętą,
# wyrazy z trzecią sylabą zamkniętą
# wyrazy z pierwszą sylabą zamkniętą,
# wyrazy z grupami spółgłoskowymi
— liczenie sylab w wyrazach z dotykaniem obrazkiem do cyfr na kartonikach odpowiadających kolejności sylaby w wyrazie,
— porównywanie liczby sylab w wyrazach (segregowanie obrazków na podstawie liczby sylab, różne gry zespołowe) — według T. Gąsowskiej i Z. Stępkowskiej,
— tworzenie wyrazów rozpoczynających się od podanej sylaby,
— kończenie i zaczynanie wyrazów dwusylabowych,
— sztafeta sylabowa (tworzenie wyrazów rozpoczynających się sylabą końcową poprzedniego wyrazu),
— rozpoznawanie w wyrazie określonej sylaby i ustalanie miejsca jej położenia (pierwsza, ostatnia, druga itp.).
— synteza sylab podanych ze słuchu,
— rozpoznawanie określonej głoski w nagłosie wyrazów (nazw obrazków), np.: Pokaż mi obrazek, w którego nazwie słyszysz na początku a,
— rozpoznawanie obrazków na podstawie pierwszych głosek ich nazw, np.: Kto ma obrazek, którego nazwa zaczyna się na a! (e, o Ud.),
— wyodrębnianie pierwszej głoski w wyrazach (nazwach obrazków), np.: Jaką głoskę słyszysz na początku wyrazu kot? itd.,
— dobieranie par obrazków (wyrazów) według pierwszej głoski,
— tworzenie wyrazów rozpoczynających się od danej głoski,
— rozpoznawanie określonej głoski w wygłosić wyrazów (nazw obrazków), np.: Podaj mi obrazek, którego nazwa kończy się na s (drugi, trzeci itd.),
— rozpoznawanie obrazków na podstawie ostatnich głosek ich nazw,
— wyodrębnianie ostatnich głosek w nazwach obrazków (w dalszych ćwiczeniach — wyrazy bez obrazków),
— rozpoznawanie wyrazów kończących się i rozpoczynających tą samą głoską; dobieranie odpowiednich par obrazków (wyrazów); segregowanie obrazków ze względu na pozycje danej głoski w wyrazie (w nagłosie lub wygłosić),
— tworzenie wyrazów zaczynających się od ostatniej głoski podanego wyrazu (np. lis •••- sowa),
— rozpoznawanie samogłosek w śródgłosie,
— rozpoznawanie podanej głoski w dowolnym miejscu wyrazu, bez określenia jej położenia
— różnicowanie głosek opozycyjnych (w zależności od trudności występujących u danego "dziecka); klasyfikowanie wyrazów według danej głoski bez określenia jej położenia,
— określanie położenia mylonej głoski w wyrazie i sylabie, klasyfikowanie wyrazów według położenia danej głoski,
— przekształcanie wyrazów przez zmianę głoski na początku, w środku lub na końcu wyrazu,
— przekształcanie wyrazów przez zmianę sylaby na początku, w środku lub na końcu wyrazu,
— wykrywanie różnic i podobieństw w wyrazach (pierwsza i ostatnia głoska, liczba głosek, liczba sylab),
— synteza głosek podanych ze słuchu,
— synteza słuchowa wyrazów z pierwszych głosek wydzielonych z nazw obrazków, np. kosz + okno+ teczka = kot'.
Zestaw ćwiczeń usprawniających analizę i syntezę słuchową, koordynację słuchowo- ruchową i słuchowo- wzrokową Teresy Gąsowskiej i Zofii Pietrzak- Stępkowskiej
1. Odtwarzanie rytmu i wiązanie go z układem przestrzennym
Odtwarzanie rytmu to powtarzanie jednakowych dźwięków, między którymi są bardzo krótkie i dłuższe przerwy niekoniecznie rozłożone regularnie w czasie.
Oprócz analizy i syntezy słuchowej istotna rolę odgrywa tu pamięć i koordynac...
lidzbarska