Crispus Salustiusz Gajus - Wojna z Jugurtą.pdf - Crispus Salustiusz Gajus - ssonja

Gajus Salustius Crispus

Wojna z Jugurtą

EDYCJA KOMPUTEROWA: WWW.ZRODLA.HISTORYCZNE.PRV.PL

MAIL: HISTORIAN@Z.PL

MMIII©

1. Niesłusznie żali się ludzkość, jakoby natura ludzka była słaba i

krótkotrwała i dlatego kierowana raczej ślepym przypadkiem, niż

dzielnością osobistą. Albowiem jest przeciwnie: rozważając rzecz

dokładnie, nie potrafiłbyś znaleźć nic większego ani wspanialszego od

niej i doszedłbyś do wniosku, że naturze ludzkiej raczej zbywa na

aktywności jednostek niż na sile lub długotrwałości. Lecz

przewodnikiem i rozkazodawcą życia ludzkiego jest duch. Kiedy ten

kroczy do sławy drogą dzielności, dość jest silny i potężny i sławą

opromieniony, i pomocy losu nie potrzebuje, bo uczciwości, aktywności

i innych zalet charakteru los nie potrafi ani dać ani odebrać; jeśli zaś

złymi żądzami ogarnięty, zakosztowawszy choćby na chwilę zgubnej

rozkoszy, ugrzęźnie w nieróbstwie i rozkoszach cielesnych, wtedy to,

kiedy wskutek gnuśności zmarnieją siły, czas i talent, rzuca się

oskarżenie na słabość natury ludzkiej: każdy własną swą winę, której jest

sprawcą, zwala na okoliczności. I gdyby ludzie starali się o dobro z

gorliwością równą temu zapałowi, z jakim uganiają się za rzeczami

obcymi sobie, i nie mającymi Przynieść im żadnego pożytku, a

niejednokrotnie nawet niebezpiecznymi, nie byliby niewolnikami

wypadków, lecz raczej sami by nimi kierowali i wznieśliby się do takiej

wielkości, że ze śmiertelnych staliby się dzięki sławie nieśmiertelnymi.

2. Albowiem zgodnie z tym, że człowiek składa się z ciała i duszy,

wszystkie nasze sprawy i wszelkie nasze dążenia, jedne pozostają w

związku ze stroną fizyczną naszej natury, drugie z duchową. Lecz piękna

uroda, wielkie bogactwo, siła fizyczna,

i wszystkie inne tego rodzaju dobra w krótkim czasie przemijają,

natomiast ducha znakomite czyny, tak jak dusza są nieśmiertelne.

Wreszcie koniec dóbr fizycznych i szczęścia jest taki sam jak ich

początek; wszystko co powstało ginie i co wyrosło starzeje się; duch nie

ulegający zniszczeniu, wieczny ludzkości władca jest aktywny i

wszystko ma w swym posiadaniu, a sam nie jest w posiadaniu niczyim.

Tym bardziej należy się dziwić przewrotności tych, którzy oddani

rozkoszom ciała w zbytku i lenistwie pędzą życie, a umysłowi, od

którego nie ma nic lepszego i wspanialszego w naturze ludzkiej,

pozwalają drętwieć w zaniedbaniu i bezczynności; jest to zwłaszcza

dlatego dziwne, że tak liczne i tak rozmaite są dziedziny działalności

duchowej, w których sławę można zdobyć.

3. Lecz z tych dziedzin staranie się o urzędy cywilne i wojskowe, a w

końcu cała działalność publiczna wydaje mi się w tych czasach mniej

pociągającą: bo przecież urzędów nie dostają ludzie zasłużeni, a ci,

którzy je przez podstęp zdobyli, nie są przez to ani zabezpieczeni ani

większym otoczeni szacunkiem. Bo sprawowanie przemocą rządów nad

ojczyzną i podwładnymi, choćby się to nawet potrafiło robić i choćby się

przy tym usuwało cudze błędy, jest jednak rzeczą mało bezpieczna

zwłaszcza dlatego, że każda zmiana polityczna wróży mord, tułaczkę i

inne klęski; na próżno zaś wysilać się i męczyć i nic innego jak tylko w

rezultacie na nienawiść się narażać — jest szczytem szaleństwa chyba, że

kogoś opanowała nie licująca z honorem i zgubna chęć poświęcenia swej

godności i niezawisłości osobistej dla potęgi kilku możnowładców.

4. Zreszt¹ z poœród innych dziedzin dzia³alnoœci duchowej szczególnie

wielki po¿ytek przynosi dziejopisarstwo. Poniewa¿ o jego znaczeniu

wielu pisa³o, s¹dzê ¿e mogê to pomin¹æ; nie chcê te¿ równie¿, ¿eby ktoœ

myœla³, ¿e przez zarozumia³oœæ sam wynoszê pochwa³ami swe w³asne

zajêcie.

Wiem ja, że znajdą się tacy, którzy dlatego, że postanowiłem się trzymać

zdała od życia politycznego nadadzą tej mojej tak wielkiej i tak

pożytecznej pracy miano lenistwa; na pewno zrobią to ci, którym

największą pracą wydaje się pozdrawianie plebsu i szukanie łaski w jego

oczach przez urządzanie uczt, jeśli ci ludzie uświadomią sobie, w jakich

ja czasach osiągnąłem godności państwowe i jacy ludzie nie byli w

stanie tego samego osiągnąć, i wreszcie jakiego gatunku ludzie dostali

się później do senatu — to zaiste przyjdą do przekonania, że raczej ze

względów rzeczowych, a nie z lenistwa zmieniłem me nastawienie

duchowe i że rzeczpospolita więcej będzie miała korzyści z mojego

„lenistwa" niż z działalności publicznej innych. Albowiem często

słyszałem o Kwintusie Maksimusie, o Publiuszu Scypionie a prócz tego

o wielu innych sławnych mężach naszego społeczeństwa, którzy nieraz

mawiali, że im się serce z niezwykłą mocą zapala do męstwa, gdy patrzą

na wizerunki przodków. Oczywistą jest rzeczą, że nie ów wosk albo

figura ma w sobie tę tak wielką siłę, lecz że płomień ów rośnie w sercach

znakomitych mężów przez rozpamiętywanie historii i nie pierwej

stygnie, aż dzielność ich dorówna chwale i sławie przodków. A z drugiej

strony czyż znajdzie się przy dzisiejszym stanie obyczajów ktoś taki, kto

by współzawodniczył z przodkami w prawości i zapobiegliwości a nie w

bogactwie i zbytku? Nawet ludzie nowi, którzy dawniej zasługą zwykli

byli wyprzedzać szlachtę, obecnie raczej skrytymi drogami i rozbojami,

niż uczciwymi sposobami zmierzają do osiągnięcia godności

wojskowych i cywilnych, zupełnie tak, jak gdyby pretura i konsulat albo

inne tego rodzaju dostojeństwa, same przez się były sławą opromienione

i wspaniałe; w istocie mają one tyle znaczenia, ile znaczenia ma

dzielność tych, którzy je piastują. Lecz ja nieco zbyt swobodnie puściłem

wodze i zbyt daleko odbiegłem od tematu, żalem i wstrętem przejęty do

obyczajów społeczeństwa; obecnie wracam do rzeczy.

5. Mam zamiar opisywać wojnę, którą naród rzymski prowadził z królem

numidyjskim Jugurtą, najpierw dlatego, że była to wojna wielka i

straszna i ze zmiennym prowadzona szczęściem, po wtóre dlatego, że

wtedy po raz pierwszy wystąpiono przeciw bucie szlachty; ta walka

wewnętrzna zamęt wprowadziła we wszystkich sprawach boskich i

ludzkich i do takiego stopnia zapamiętałości doszła, że waśniom

wewnętrznym dopiero wojna i ruina Italii kres położyła. Lecz zanim o

sprawie tej zacznę mówić, cofnę się nieco wstecz aby całość wypadków

bardziej była zrozumiała i lepiej się uwydatniła.

Podczas drugiej wojny punickiej, w której wódz Kartagińczyków

Hannibal (licząc od czasu kiedy Rzym uzyskał stanowisko

mocarstwowe), najbardziej nadwyrężył siły Italii, król Numidyjczyków

Masynissa przyjęty został w poczet przyjaciół narodu rzymskiego przez

Publiusza Scypiona, tego samego, który potem dzięki zasługom otrzymał

przydomek Afrykańskiego. Ten Masynissa dokonał wielu przesławnych

czynów wojennych; w nagrodę za nie po zwyciężeniu Kartagińczyków i

wzięciu do niewoli Syfaksa, którego państwo w Afryce cieszyło się

wielkim znaczeniem i rozległymi wpływami, naród rzymski dał królowi

w darze wszystkie przez siebie siłą zdobyte miasta i terytoria. Przeto

przyjaźń Masynissy dla nas przetrwała do końca jego życia, dobra i

rzetelna. Lecz razem z jego życiem skończyło się także jego panowanie.

Nastêpnie tron królewski obj¹³ jako jedynow³adca syn jego Micypsa,

gdy¿ bracia Micypsy Mastanabal i Gulussa zmarli wskutek choroby.

Micypsa mia³ dwóch rodzonych synów, Adherbala i Hiempsala, a obok

nich na równi z w³asnymi dzieæmi wychowywa³ na swoim dworze

bratanka swego, Jugurtê, syna Mastanabala, którego Masynissa, jako

pochodz¹cego z nieprawego ³o¿a, wykluczy³ z rodziny panuj¹cej.

6. Ten od razu odkąd tylko doszedł do wieku młodzieńczego, odznaczał

się siłami fizycznymi, miłą powierzchownością, a przede wszystkim

bystrością umysłu; nie uległ też deprawującemu zbytkowi, ani lenistwu,

lecz zgodnie z obyczajami swego plemienia, jeździł konno, rzucał

oszczepem, biegał w zawody z rówieśnikami i chociaż wszystkich sławą

przewyższał, wszystkim jednakże był drogi; prócz tego przeważną część

czasu spędzał na polowaniu, lwa i inne dzikie zwierzęta pierwszy ubijał,

albo jako jeden z pierwszych; bardzo wiele działał, bardzo mało sam o

sobie mówił. Chociaż Micypsa z początku był z tego zadowolony i

uważał, że dzielność Jugurty przysporzy sławy jego królestwu, to jednak

z czasem biorąc pod uwa-

gę, że sława młodzieńca ustawicznie rośnie, on sam jest już w podeszłym

wieku, a dzieci jego jeszcze młode, bardzo się tym stanem rzeczy

zaniepokoił i wiele w skrytości ducha przemyśliwał. Grozą przejmowała

go natura ludzka żądna władzy i pochopna do zaspokojenia wrodzonych

namiętności, prócz tego podeszły już wiek i młodociany wiek synów;

wszystko to stanowiło doskonałą okazję dla Jugurty, a przecież okazja

prowadzi na manowce nawet ludzi całkiem przeciętnych, nęcąc ich

nadzieją łupu; niepokoił go również entuzjazm Numidyjczyków dla

Jugurty i bał się, żeby nie wybuchł jaki bunt, lub wojna, jeśliby tak

lubianego człowieka podstępnie zamordował.

7. Micypsa więc znajdował się w trudnym położeniu i widział, że ani

przemocą, ani podstępem nie uda mu się usunąć człowieka tak bardzo

popularnego wśród rodaków. Wobec tego jednak, że Jugurta był skory

do oręża i żądny chwały wojennej, postanawia powierzać mu

niebezpieczne misje i w ten sposób próbować szczęścia.

Wysyłając więc podczas wojny numantyńskiej wojska posiłkowe piesze i

konne dla narodu rzymskiego, postawił Jugurtę na czele kontyngentu

numidyjskiego, wyznaczonego do Hiszpanii; miał nadzieję, że Jugurta

łatwo tam śmierć znajdzie, albo przez popisywanie się odwagą, albo

wskutek okrucieństwa nieprzyjaciół. Lecz rzecz zupełnie inaczej wypa-

Crispus Salustiusz Gajus - Wojna z Jugurtą.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: