Sandemo_Margit_-_Opowiesci_07_-_Jasnowlosa.pdf

MARGIT SANDEMO

JASNOWŁOSA

Z norweskiego przełożyła

LUCYNA CHOMICZ-DĄBROWSKA

POL-NORDICA Publishing Sp. z o.o.

Otwock 1996

ROZDZIAŁ I

Przez naddnieprzańskie stepy spowite jeszcze nocnym mrokiem wędrowało dwoje ludzi,

kierując się na południe w stronę Morza Czarnego. Jonas Koppers zdążał do Kizi-Kirmen

w nadziei, że uda mu się tam zdobyć zboże dla mieszkańców jego osady. Ubrany na

czarno, o kamiennej twarzy, na której zastygła podejrzliwość, zahartowany przez wiatr i

niepogodę, z uporem parł naprzód, od czasu do czasu upominając swą młodziutką

krewną, by nieco przyśpieszyła kroku.

Lisa wlokła się z tyłu bynajmniej nie dlatego, że tempo marszu przerastało jej możliwości.

Raczej odnosiło się wrażenie, że ta wyprawa w ogóle jej nie obchodzi.

Nikt w osadzie nie rozumiał Lisy. Zresztą, jak mogliby ją pojąć ci prości, pochłonięci

przyziemnymi sprawami ludzie, bogobojni i chorobliwie dumni.

Dziewczyna wprowadzała niepokój w ich świecie wartości, ponieważ tak bardzo się od

nich różniła. Weszła w szczególny wiek; nie była już dzieckiem, a nie stała się jeszcze

kobietą. Delikatna, wręcz eteryczna, miała włosy koloru blond i wielkie błękitne oczy. Inni

przy niej wyglądali ciężko i kanciasto. Wszyscy uważali, że Lisa jest trochę dziwna, a

dziewczyna nie czyniła nic, by udowodnić, że jest inaczej.

Jonas zatrzymał się, żeby na nią poczekać. Nic odezwał się ani słowem, ale widać było,

że jest zniecierpliwiony. Uśmiechnęła się doń przepraszająco. To właśnie ten uśmiech,

który wiecznie błąkał się na jej twarzy, tak bardzo wszystkich irytował.

Och, ta Lisa, myślał Jonas, jak trudno z nią postępować. W ogóle nie obchodzi ją nasza

walka o przetrwanie. Zachowuje się tak, jakby była ponad to. Ona, najbiedniejsza i

najlichsza wśród dzieciaków z osady.

Już w naszych rodzinnych stronach, na wyspie Dagø, nie było z nią lepiej, jednak w

czasie długiej wyprawy na Ukrainę zrobiła się zupełnie nieznośna. Może to rozpacz z

powodu utraty rodziny zmąciła jej umysł? Chociaż nie, nie widać było po niej cierpienia,

gdy jedno po drugim umierali jej najbliżsi.

Jak to się zresztą stało, że sama nie umarła? Czyż nie była najdelikatniejsza i najbardziej

krucha? Ileż to razy podczas tragicznego marszu na południe powtarzaliśmy: „Biedne

dziecko, nie zdoła wytrzymać trudów wyprawy. Trzeba się pogodzić z tym, że wkrótce ją

stracimy”.

Przeszło pięciuset ludzi pożegnaliśmy po drodze, a ona przeżyła! To niesprawiedliwe!

Przecież nie ma z niej żadnego pożytku. A my musimy przetrwać! Musimy!

Zasępiony ruszył dalej, stawiając długie, ciężkie kroki, a Lisa niechętnie szła za nim.

Na drugim brzegu Dniepru zaczynało się powoli rozwidniać. W oddali widać było jakiś

pożar, ale blask płomieni coraz słabiej odcinał się na tle jaśniejącego nieba.

Nagle doszły ich hałaśliwe okrzyki, dudnienie w bębny, głośna muzyka. Jonas na

moment przystanął. Czyżby Tatarzy? Rzucił niespokojne spojrzenie na Lisę. Z lękiem

myślał o tej młodziutkiej jasnowłosej piękności i pozbawionych jakichkolwiek skrupułów

Tatarach.

Był rok 1783 i południowa Ukraina stanowiła, łagodnie mówiąc, niespokojny zakątek

Europy. Caryca Katarzyna ostatecznie przyłączyła naddnieprzańskie stepy do imperium

rosyjskiego. Podjęła przy tym próbę skolonizowania tych terenów. Na jej rozkaz

przesiedlono w te rejony szwedzkich chłopów z wyspy Dagø.

To prawda, że uciemiężonym przez arystokrację chłopom nie wiodło się najlepiej na

rodzinnej ziemi. Ale wyspa na Bałtyku była przecież ich ojczyzną. Tu zaś wszystko było

obce. Zostali zmuszeni do osiedlenia się na dalekim nieurodzajnym stepie na

południowo-zachodniej Ukrainie w sąsiedztwie innych narodów. Musieli walczyć o

zachowanie odrębności kulturowej i religijnej, a jednocześnie, jak zaplanowała caryca,

dawać odpór ewentualnym atakom z zewnątrz.

Wśród łez i lamentu opuściło wyspę Dagø tysiąc dwustu ludzi.

Po dwunastu miesiącach wędrówki, pierwszego maja 1782 roku, wycieńczona resztka

pozostałych przy życiu przesiedleńców dotarła do miejsca, jakie im wyznaczono na

stepie. Zaledwie pięćset osób zdołało wytrzymać trudy tułaczki, ale w nowej ojczyźnie

padali jak muchy, dziesiątkowani przez szalejące epidemie chorób, wobec których - tak

jak i wobec nowego klimatu - ich organizmy okazały się bezbronne. Nie potrafili się też

obronić przed napadami rozbójników. Niewielka grupka Szwedów, przedstawicieli

dumnego i miłującego wolność narodu, stopniała katastrofalnie.

Ale powoli zwyciężyła w przybyszach wola życia. Płacz i marzenia umarły w codziennej

walce o przetrwanie.

- Pospiesz się - mruknął Jonas. - Musimy minąć to niespokojne miejsce, póki jeszcze się

całkiem nie rozwidniło.

Znajdowali się bardzo blisko granicy z imperium osmańskim i choć chwilowo Rosja nie

prowadziła wojny z Turcją, w przygranicznych rejonach nigdy nie panował pokój. Tatarzy

bardzo często grabili tereny, które zostały im odebrane.

Ciekaw jestem, ile prawdy zawiera plotka, że ojcem Lisy jest bogaty arystokrata, który

kiedyś odwiedził Dagø, zastanawiał się Jonas. Nigdy się tego nie dowiemy, bo matka

dziewczyny nie żyje. Ale ta mała w niczym nie przypomina mojego kuzyna, który uchodził

za jej ojca. Delikatne, szlachetne rysy twarzy... Jej błękitne niczym niezabudki oczy zdają

się skrywać jakąś tajemnicę, a mimo to spoglądają jakby bez wyrazu. Skąd się w niej to

wzięło? Doprawdy, nie mogła tego odziedziczyć po członkach naszej społeczności!

Nagle Jonas skulił się odruchowo, bo oto z mroku przed ich oczyma wyłoniło się

obozowisko, w którym roiło się od pokrzykujących Tatarów. Zapewne przez całą noc

raczyli się marnym piwem drożdżowym.

- Szybko, ukryjmy się w zaroślach nad brzegiem rzeki - syknął. - Może uda nam się

tamtędy przemknąć.

Posuwali się ostrożnie pod osłoną suchych, kłujących krzewów. Kiedy znaleźli się mniej

więcej na wysokości ogniska, Lisa przystanęła gwałtownie.

- Popatrz, wuju! - szepnęła. - Co oni robią?

Jonas zacisnął zęby. Wprawdzie Szwedzi sami doświadczyli wielu nieszczęść, jednak to

nie stłumiło w nich wrażliwości na cudzą krzywdę.

- Złapali jeńca. Biedak!

Lisa szeroko otwartymi oczyma przypatrywała się okrutnemu spektaklowi. Tuż przy

ognisku, przy wbitym w ziemię palu, tkwił przywiązany za ramiona mężczyzna. Wokół

nieszczęśnika krążyli pijani Tatarzy z płonącymi pochodniami i smagali go ogniem, inni

zaś ciskali weń kamieniami. Do uszu Jonasa i Lisy dochodziły jęki maltretowanego.

- To przecież młody chłopak - powiedziała dziewczyna przerażona.

- Kozak zaporoski, poznaję po stroju - mruknął Jonas. - Kozacy zaporoscy są

śmiertelnymi wrogami Tatarów, więc ten młodzieniec zapewne nie zdąży się zestarzeć.

Chodź! Musimy już iść.

Lisa nie ruszyła się z miejsca. Nie mogła oderwać wzroku od przywiązanego do pala

mężczyzny oświetlonego blaskiem płomieni. Z jego ramion zwisała w strzępach

nadpalona rubaszka. Pod gęstymi, mokrymi od potu i klejącymi się do czoła włosami

dziewczyna ujrzała twarz niezwykłej urody. Teraz malowały się na niej wyczerpanie i ból.

- Ależ oni go zabiją! Musimy mu pomóc.

- Oszalałaś? Chcesz zawisnąć obok niego? Szybko, uciekajmy, póki jeszcze nie jest za

późno!

Jonas pociągnął Lisę za sobą.

Gęsta zasłona obojętności znów opadła na jej oczy i świadomość.

Pospiesznie szli brzegiem toczącego wartkie wody Dniepru, a hałas za nimi z wolna

ucichał. Jonas był zaskoczony reakcją Lisy. Po raz pierwszy od długiego czasu

dziewczyna czymś się zainteresowała.

Po południu wracali do domu z Kizi-Kirmen, dawnej twierdzy tatarskiej, której na rozkaz

carycy nadano nazwę Berysław.

Szli dźwigając różne towary, które zakupili dla rodziny, dla mieszkańców osady mieli zaś

dobrą wiadomość: obietnicę, że wkrótce zostaną zaopatrzeni w zboże.

Obozowisko tatarskie opustoszało, zniknęły kolorowe namioty i tylko strzępy ubrań,

kawałki drewna i popielisko przypominały o niedawnych wydarzeniach. Lisa

prześlizgiwała się spojrzeniem po zniszczeniach, jakich dokonali Tatarzy.

- Pośpiesz się, dziecko. Mogli zostawić nad wodą straże. Często tak właśnie robią.

Czego szukasz?

Nie odpowiedziała. Jonas Koppers pociągnął ją na stromą skarpę i w tej samej chwili

Lisa jęknęła przerażona.

- Wujku, popatrz! W zaroślach coś leży!

Jonas wychylił się ostrożnie.

- To ten Kozak. Pewnie porzucili go tam nieprzytomnego.

- Czy on...?

- Jeszcze nie słyszałem, by ktoś przeżył tatarskie tortury.

- Ale musimy sprawdzić! Może go specjalnie tu zostawili, żeby umierał powoli. Zdolni są

do takiego okrucieństwa.

- Nigdzie nie pójdziesz! - powstrzymał ją ostro Jonas. - Czy wiesz, jak wygląda ciało

zmarłego po całym dniu leżenia w słońcu? Poza tym skąd możemy wiedzieć, czy nie ma

w pobliżu Tatarów.

- Ale jego ręka... poruszył palcem!

- Wmawiasz sobie niestworzone rzeczy. Co cię obchodzi ten Kozak?

Lisa spuściła wzrok i wyszeptała:

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: