BIERNE I CZYNNE OPERACJE BANKOWE.
WYKŁAD 1.
16.02.2001r.
Transformacją określany jest okres przejściowy z jednego systemu do drugiego.
Konsolidacja –połączenia (powiązania) pomiędzy bankami.
Transformacja systemowa spowodowała wzrost aktywności polskiego systemu bankowego. Banki uzyskały autonomię i stopniowo zaczęły przystosowywać się do gospodarki rynkowej.
Na rozwój systemu bankowego miały wpływ działania państwa w zakresie ustanowienia podstaw prawnych, nadzorczych czy politycznych. Wprowadzono radykalne zmiany dotyczące: polityki licencyjnej, strategii działania, restrukturyzacji, minimalizowania ryzyka czy wyposażenia technicznego.
O efektywności systemu bankowego decyduje m.in. sprawność organizacyjna. W gospodarce rynkowej jest to system dwupoziomowy. Dwupoziomowość łączyła się z powstaniem wtórnego źródła kreacji pieniądza, którym stały się oprócz NBP-u nowe banki. Obecnie w skład systemu bankowego wchodzą banki zajmujące różne pozycje w strukturze aparatu bankowego, wykonujące różne czynności reprezentujące różne formy własności. Struktura organizacyjna zależy od sposobu działania banku: uniwersjalizmu lub specjalizacji. Na czele polskiego systemu banków znajduje się NBP-Centralny Bank, którego głównym zadaniem jest umocnienie pieniądza polskiego, współdziałanie w tworzeniu i realizacji polityki gospodarczej państwa. Bank Centralny sprawuje nadzór nad systemem bankowym i w tym przypadku jego celem jest zapewnienie bezpieczeństwa wkładów zgromadzonych w bankach. Ponadto nadzór zajmuje się kontrolą przestrzegania prawa bankowego, norm finansowych i innych regulacji co dokonuje poprzez analizę bilansów banków, analizę ich płynności i prawidłowości udzielania ich kredytów, przyjmowania depozytów oraz zajmuje się oceną sytuacji finansowej banków.
Proces reformowania polskiego systemu bankowego rozpoczął się ustawą z 1982 roku, z której wynikało wyodrębnienie aparatu bankowego ze struktur Ministerstwa Finansów i podporządkowanie go Sejmowi. Dzięki takiemu rozwiązaniu, system bankowy uzyskał autonomię w przeprowadzeniu polityki pieniężnej i kredytowej.
Fundamentalne znaczenie dla reformy systemu bankowego miały ustawy uchwalone w 1989 roku. Aktualnie obowiązująca ustawa, opisująca funkcjonowanie systemu bankowego została uchwalona w 1997 roku.
Transformacja polskiego systemu bankowego dokonała się w perspektywie prywatyzacji i konsolidacji. Prywatyzacja łączy się z przekształceniami form własności. Własność prywatna przyczynia się do wzrostu efektywności gospodarczej, ponieważ bank prywatny dzięki nadzorowi właścicielskiemu jest bardziej zorientowany na zysk. Prywatyzacja polskiego systemu bankowego dokonuje się poprzez metodę pośrednią (umożliwianie powstania polskich banków z udziałem kapitału prywatnego, czy dopuszczanie działalności prywatnych banków zagranicznych) i metodę bezpośrednią (prywatyzacja banków z kapitałem mieszanym i dużych banków państwowych).
Aktywność w dziedzinie prywatyzacji polskiego systemu bankowego była podejmowana w celu:
1.wzmocnienia kapitałowego
2.identyfikacji właściciela odpowiadającego kapitałowo za działalność banku
3.wzrostu efektywności działania modernizacji transferu technologii
4.zwiększenia wpływów budżetowych
5.rozwoju rynku kapitałowego i wzmocnienia kapitałowego banków.
Kolejna tendencja istotna dla procesu transformacji polskiego systemu bankowego to konsolidacja –oznaczająca przede wszystkim związki kapitałowe. Podejmując działania konsolidacyjne, banki liczą na wymierne korzyści finansowe wynikające ze wzrostu skali działania oraz efektów komplementarności usług, a także na efekty niewymierne np. w postaci wzrostu prestiżu w oczach klientów i partnerów. Ponieważ z konsolidacją łączą się koszty, nie można tego zjawiska ocenić jednoznacznie, co wynika także z braku przekonania o zależności między rozmiarami banków, a jego efektywnością.
Konkurencja –aspekt pojęciowy.
Konkurencyjność –jest jednym z filarów gospodarki rynkowej. Podstawą konkurencji jest wystąpienie dużej liczby podmiotów, które funkcjonują w podobnym obszarze, na danym rynku. Poprawa skuteczności każdego z nich stanowi zagrożenie dla pozostałych podmiotów. Mechanizm konkurencji obejmuje dwustronne zależności przyczynowo – skutkowe w płynnych procesach dostosowawczych, w ramach zmieniających się warunków rynkowych. Konkurencja występuje wtedy, gdy między sprzedawcami dochodzi do konfliktów interesów, wynikających z oferowania homogenicznych produktów albo tych, które są bliskimi substytutami. Źródłami potencjalnej przewagi konkurencyjnej są: sfera zasobów materialno- rzeczowych, zasobów pracy, zasobów pieniężnych, a także umiejętności ich racjonalnego wykorzystania dzięki posiadanym informacjom. Dzięki konkurencji powinien nastąpić rozkład zysku: według efektów osiągniętych na rynku, wytwarzanie kształtowanych przez popyt usług w sposób optymalizujący koszty, stałe dążenie do poprawy efektywności. Mechanizmy konkurencyjne powinny dostosowywać się do zmiennego popytu i warunków otoczenia rynkowego. Zaletą dla konsumenta, wynikającą z konkurencji jest możliwość dokonania swobodnego wyboru producenta lub usługodawcy. Natomiast negatywne ........................ dotyczą selekcji sprzedawców i powstawania monopoli.
Instrumenty konkurencji. Uczestnictwo sprzedawców w procesie konkurencji polega na następujących przedsięwzięciach:
1. obniżanie cen
2. podwyższanie poziomu jakości i funkcjonalności produktu
3. wykorzystywanie reklamy czy świadczenie dodatkowych usług
Instrumenty konkurencji można scharakteryzować poprzez ich siłę oddziaływania, wymierność w aspekcie wpływania na opóźnienie reakcji naśladownictwa przez rywali.
W ramach procesów konkurencji, zmianom jakościowych produktów towarzyszą usługi. Mechanizm konkurencji w tym przypadku może być realizowany w postaci: jakości, formy obsługi nabywców, sprzedaży na kredyt, doradztwa, gwarancji itd. Biorąc pod uwagę fakt, że klienci coraz częściej kierują się pozamaterialnymi kryteriami wyboru, a nie poziomem cen, dochodzi do ekspansji konkurencji jakościowej. O skuteczności i znaczeniu poszczególnych rodzajów konkurencji decyduje dynamika rozwoju rynku oceniana przez pryzmat dynamiki wzrostu wielkości popytu, liczby sprzedawców, a także ich udziału w rynku.
Formy konkurencji zależą od struktur rynkowych. W ujęciu makroekonomicznym wymienia się 3 podstawowe
typy konkurencji: monopol, oligopol i konkurencję doskonałą.
Monopol –występuje wtedy, gdy wyłącznie jedna firma opanowała produkcję danego dobra, albo gdy pozostali konkurenci nie są w stanie z nim konkurować. Inaczej jest to rynek jednego sprzedawcy wobec nieograniczonej liczby nabywców.
Oligopol –to przykład monopolizacji rynku przez kilka lub kilkanaście wielkich, niezależnych od siebie firm. Firmy finansowe to często oligopole. W strukturze oligopolu funkcjonują przedsiębiorstwa posiadające znaczne udziały w rynku i mające przez to wpływ na ceny. W przypadku istnienia małej liczby, dużych konkurentów, takie same ceny mogą wynikać ze zmowy albo presji konkurencji. W tym przypadku podmioty dominujące wywołują reakcje naśladowcze pozostałych uczestników rynku. W oligopolu dominuje konkurencja jakościowa, oraz konkurowanie informacją, reklamą, szybką zmianą modeli i dodatkowymi usługami.
Model konkurencji doskonałej –opiera się na założeniu, że wiele firm oferuje podobne produkty w okolicznościach rozdrobnienia podaży, i żaden z produktów nie ma wpływu na wysokość ceny. W tych warunkach konkurencja dotyczy psychologicznych odrębności pomiędzy produktami, oraz koncentruje się na obniżaniu kosztów.
Kwestia konkurencji odnoszona jest również w Unii. Zgodnie z zaleceniami Unii, konkurencja powinna być rzetelna i niezakłócona. Zdaniem Unii, efektywna konkurencja implikuje (wywołuje) wzrost wydajności, innowacje różnic techniczno- ekonomiczno –organizacyjne, oraz stwarza możliwości wyboru w obrębie jakości i ceny. Ramy konkurencji określone są poprzez regulacje zawarte w traktacie rzymskim, dotyczące działania antymonopolowego, pomocy państwowej dla poszczególnych podmiotów, regionów, a także reguły antydampingowe. Konkurencja dokonuje się w obrębie popytu i podaży. Popytowa perspektywa konkurencji obejmuje jego wielkość i własność. Wzrost dochodów wynikający ze wzrostu gospodarczego, a także przepływ informacji prowadzi do ujednolicenia preferencji i homogenizacji potrzeb nabywców. Z jednej strony występują tendencje do standaryzacji usług, a z drugiej strony istnieje potrzeba usług uwzględniających środowiskową specyfikę uwarunkowań. Ujednolicanie usług mobilizuje do przestrzegania coraz wyższych wymagań jakościowych, wypracowanych przez najlepszych usługodawców z branży. Podażowa perspektywa konkurencji obejmuje zmiany po stronie usługodawców, są to działania polegające na powiększaniu atrakcyjności usług oraz aktywności w obszarze dystrybucji. Dla funkcjonowania banków potrzebne jest poszukiwanie odpowiedniej strategii konkurencji. Biorąc pod uwagę fakt, że systematycznie zmniejsza się poziom bankowych marż, coraz trudniej jest uzyskać i utrzymać przewagę kosztową i dlatego banki poszukują nowych perspektyw podwyższania jakości usług, lepszego zaspokajania potrzeb klientów, często w obszarze międzysektorowej współpracy.
WYKŁAD 2.
23.02.2001r.
Strategie konkurencji w systemie bankowym.
Często w literaturze strategie konkurencji są opisywane jako:
1.strategie przywództwa kosztowego
2.strategie zróżnicowania
3.strategie koncentracji
Ad.1
Analizując strategie konkurencji w systemie bankowym można stwierdzić, że banki podejmują strategię wiodącej pozycji pod względem kosztu. Tego typu strategia polega na obniżaniu kosztów, przy wykorzystaniu inwestowania rozwiązania, powodujące powiększenie skali działania, dążenie do eliminowania klientów o znaczeniu marginesowym, wytwarzaniu produktów i usług o charakterze standardowym, sprzedawanych w dużych ilościach. Realizacja strategii niskich kosztów i przewagi cenowej będzie powodować efekt w postaci uzyskania przewagi konkurencyjnej wobec rywali. Osiągnięcie tej pozycji będzie łączyć się z powiększeniem skali działania, wprowadzeniem nowych produktów, urządzeń umożliwiających szybszą i pełną obsługę klientów. W ramach tej strategii szczególną uwagę poświęca się kalkulacji stóp % i marży, elementów które mają podstawowy wpływ na zysk banku. Podstawę porównań i ocen stanowi poziom odsetek na rynku tych, które płaciłby bank w sytuacji, gdyby w miejsce lokaty terminowej uzyskiwanej od klienta, finansował się środkami pieniężnymi udostępnionymi przez rynek międzybankowy. System analizy wykorzystujący metody odsetek rynkowych daje podstawę do oceny wyników globalnych.
Ad.2
Kolejna strategia konkurencji w systemie bankowym wykorzystuje orientację na zróżnicowanie, które może dotyczyć formy, jakości obsługi czy sieci dystrybucji. W tym przypadku wysokość kosztów nie jest sprawą pierwszorzędna. Ta strategia powinna prowadzić do osiągnięcia wyższych zysków ale może uniemożliwić zdobycie dużego udziału w rynku, spowodować ograniczenie masowej sprzedaży, czy podwyższenie kosztu z tytułu ponoszenia nakładów na wyższą jakość i działania promocyjne.
Ad.3
Kolejna strategia w systemie bankowym to strategia koncentracji, która polega na specjalizowaniu się w obsłudze określonej grupy nabywca, świadczeniu określonych rodzajów usług, czy obsłudze podmiotów z danego obszaru geograficznego. Ten rodzaj strategii wykorzystuje założenie o korzyściach wynikających z obsługi wąskiego segmentu. Bank świadczy te usługi w sposób wysoce profesjonalny, są to usługi skomplikowane, oferowane wymagającym klientom. Efektem takiego działania jest wyższa niż standardowo rentowność. Duże znaczenie dla tej strategii ma segmentacja klientów. Operacje bankowe stanowią specyficzną formę działalności usługowej. Specyfika usług w tym przypadku polega na tym, że przedmiotem działalności są pieniądze i inne wartości, a zakres działania obejmuje udział w rzeczywistym przepływie strumieni pieniężnych.
Operacje bankowe stanowią część wiedzy o bankowości, łączą się z ekonomiką banków oraz zarządzaniem bankiem. Operacje bankowe są formą usługi, mają ścisły związek z finansami, są wykonywane przez banki.
Usługa to świadczenie użytecznych czynności nie związanych bezpośrednio z wytwarzaniem produktów. Celem usług jest zaspokojenie potrzeb społeczeństwa przez jednostki trudniące się tym w sposób profesjonalny, oraz przedsiębiorstwa i instytucje specjalnie do tego powołane.
Podział usług może być dokonany ze względu na:
1. odpłatność
2. funkcje społeczno-gospodarcze
3. specyfikę usług
Z punktu widzenia odpłatności, wyróżniamy usługi:
· rynkowe
· poza rynkowe
Wyróżniając funkcje społeczno-gospodarcze można zwrócić uwagę na:
· usługi bytowe
· usługi socjalne
· usługi kulturotwórcze i oświatowe
· usługi naukowo-badawcze
· usługi polityczno-społeczne
· usługi administracyjno-organizatorskie: * administracja publiczna
* instytucje finansowe
Usługi dzielimy na:
· związane z działalnością produkcyjną
· związane z działalnością nieprodukcyjną
· materialne (transport, handel) i niematerialne (nauka, oświata, finanse)
Operacje bankowe występują w sektorze usług niematerialnych, w dziale usług rynkowych pozaprzemysłowych, w dziedzinie usług administracyjno-organizatorskich. Wszystkie rodzaje usług świadczonych przez banki można nazwać czynnościami bankowymi ale można wymienić czynności bankowe, które nie mają charakteru operacji bankowej np. przekazywanie informacji czy udzielanie porad.
Systematyzacja funkcji banków komercyjnych w kontekście realizacji celów.
W tradycyjnym ujęciu określając banki wymienia się 3 podstawowe rodzaje operacji bankowych, wyodrębnionych z punktu widzenia kryterium ekonomicznego oraz biorąc pod uwagę charakter operacji. W tym podziale uwzględnia się zgodnie z ich przedmiotem: *operacje czynne – związane przede wszystkim z kryteriami i gwarancjami bankowymi, *operacje bierne – obejmujące gromadzenie depozytów i emisje papierów wartościowych, a także *operacje pośredniczące – wykonywane na ryzyko i zlecenie klienta, do którego należą różnego rodzaje rachunki bankowe i rozliczenia (czeki, weksle, akredytywa). To podejście nie uwzględnia banków działających jako organizacji będących zespołem pracowników, których decyzje i motywacje mają wpływ na sukces firmy, a zatem należałoby definiować bank z podkreśleniem uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych.
Obecnie pojęcie banku definiuje się w gospodarce rynkowej jako przedsiębiorstwo będące systemem otwartym, pozostającym w stałych związkach ze swoim otoczeniem. Jest to przedsiębiorstwo wykonujące określone usługi.
Operacje bankowe można także podzielić biorąc pod uwagę:
1. podmiot działania
2. zasięg terytorialny
3. obrót pieniężny
4. inne
Z punktu widzenia podmiotu działania wyróżniamy operacje: *własne i *obce.
Z punktu widzenia zasięgu terytorialnego mogą być operacje: *międzyoddziałowe, *międzybankowe, *krajowe, *zagraniczne.
Przy obrocie pieniężnym: *operacje kasowe, *bezgotówkowe, *walutowe, *dewizowe.
Ad.4
Mówiąc o innych operacjach bankowych można do nich zaliczyć: *depozyty rzeczowe, *doradztwo finansowe, *gwarancje czy *operacje para bankowe, *poza bankowe.
Funkcje pełnione przez system bankowy można rozpatrywać w różnych aspektach. W literaturze wymienia się funkcje realizowane w skali:
1. makro
2. mikro
Analizują funkcje w skali makro zwraca się uwagę przede wszystkim na pełnienie przez banki roli pośrednika aktywności w dziedzinie koncentracji i transformacji zweryfikowanych, rozproszonych oszczędności w duże kwotowo kredyty, a z drugiej strony dokonywanie zamiany dużych lokat na wiele kredytów i pożyczek. Transformacja dotyczy wielu płaszczyzn: *ryzyka, *terminów, *wolumenu, *przestrzeni, *informacji. Istnienie systemu bankowego jest uwarunkowane funkcjonowaniem gospodarki pieniężnej, której pieniądz pod różną postacią zapewnia właściwe działanie gospodarce i jej uczestnikom, a zatem definicję banku należy rozpatrywać w kontekście społecznego podziału pracy, czyli banki jako podmioty akumulujące i dystrybujące kapitał pieniężny, które w swoim prowadzą do ustalenia proporcji między popytem i podażą. Ponadto banki w gospodarce, uczestniczą w procesie kreacji pieniądza dokonującej się poprzez wzrost akcji kredytowej i zakupu walut obcych.
W skali mikro podkreśla się specjalizacje banków w transakcyjnych usługach finansowych. Zaufanie do banku wynika przede wszystkim z faktu posiadania umiejętności minimalizowania ryzyka. Transformacja dokonywana jest przez bank i jest możliwa dzięki wykorzystaniu:
1. prolongaty wkładów, zasady osadzania wkładów krótkoterminowych, nie podejmowania ich w określonym terminie
2. substytucji wkładów i zamiany jednego w drugi
3. likwidacji części aktywów przed terminem
4. pomocy zewnętrznej
5. rozłożenia ryzyka na wiele podmiotów
6. istnienia zewnętrznego zabezpieczenia w postaci refinansowania przez BC, rynek pieniężny, czy fundusze gwarancyjne.
Podsumowując rozważania o funkcjach banku w skali mikro można stwierdzić, że bank wykonuje role: *płatnika, *agenta, *gwaranta i *pośrednika. Ponadto występuje jako dawca kapitału na rynku pieniężnym i kapitałowym. Banki są liczącym się w wielu dziedzinach sponsorem, a także realizują pozaekonomiczną funkcję w postaci inicjonowania postępu poprzez inspirowanie, motywowanie do podejmowania nowych rozwiązań z dziedziny komputeryzacji, informatyki, informatyki czy przesyłania danych.
Funkcje banków komercyjnych są odzwierciedleniem realizowanych przez nie celów. Ujmowanie banków komercyjnych jako przedsiębiorstwa, determinuje określone cele ich działania. Ponadto przy określaniu celów banku, należy uwzględnić fakt podstawowej różnicy oddzielającej go od innych przedsiębiorstw, występujących jako instytucji zaufania publicznego.
Analizując cele banków zwraca się uwagę głównie na:
1. osiąganie zysku
2. zwiększanie sumy bilansowej
3. maksymalizowanie wartości akcji
4. rozwijanie czynności bankowych
5. zachowanie bezpieczeństwa
Podstawowym działanie banku i innych przedsiębiorstw, jest osiąganie zysku w takich rozmiarach, które powinny pozwolić na ukształtowanie funduszy własnych na odpowiednim poziomie, a także zadowolić udziałowców liczących na uzyskanie dywidendy.
Osiąganie zysku – wielkość zysku jest ustalana tradycyjnie na okres jednego roku, określane są także dziedziny, które mogą zapewnić ten zysk. O decyzji akcjonariuszy zależy podział zysku na część przeznaczoną na wzrost kapitału oraz na dywidendy. Wzrost kapitału i wypłata dywidend świadczą o wiarygodności banku. Wyniki banku zależą od relacji między wpływami, z tytułu posiadanych aktywów i kosztami banków. Wpływy banku to dochody z pożyczek, papierów wartościowych i operacji międzybankowych. Natomiast głównymi składnikami kosztów są wypłacane odsetki, płace pracowników, koszty ogólne, podatki oraz straty z tytułu niespłaconych kredytów. Różnica między wpływami i kosztami określa zysk netto. Bank dążący do powiększenia zysku, może podjąć następujące działania: dokonać zmiany struktury aktywów aby dokonać zwiększenia udziału aktywów o najwyższych dochodach, może zmniejszyć wydatki płacowe i koszty ogólne, albo może usprawnić zarządzanie podatkami.
Powiększenie sumy bilansowej ma wpływ na ocenę banku i jego pozycji na rynku, dlatego banki dążą do maksymalizacji obrotów, ale może się okazać, że wzrost sumy bilansowej spowoduje spadek rentowności banku.
Jeden z celów realizowanych przez bank w formie S.A to kształtowanie poziomu ceny akcji na rynku. Pozytywnie oceniany jest fakt wzrostu wartości akcji, w przeciwnej sytuacji inwestorzy będą sprzedawać swoje papiery wartościowe, co utrudni bankowi pozyskiwanie kapitału. W tym celu bank musi realizować strategię, która może polegać na: dążeniu do powiększenia dywidend akcjonariuszy poprzez podnoszenie zyskowności operacji, dążenie do zmniejszenia ryzyka poprzez redukcję złych kredytów, czy podnoszenie poziomu wskaźnika wypłacalności, dążenie do poprawy wizerunku banku.
Podjęcie tego celu wiąże się z powiązaniem usług z oczekiwanymi efektami finansowymi. W tym celu można wykorzystać: specjalizację regionalną stosowaną przez banki komunalne, kasy oszczędnościowe i banki spółdzielcze; specjalizacje według form czynności np. bankowość hipoteczna, inwestycyjna; specjalizacja według rodzajów klientów.
Strategia realizowana przez banki powinna uwzględniać troskę o depozytariuszy w obszarze pojedynczego banku i bezpieczeństwo całego systemu bankowego. Warunki pozwalające zachować bezpieczeństwo systemu bankowego to:
1. zgodność z prawem
2. płynność
3. wiarygodność
Przestrzeganie regulacji łączy się z oceną profesjonalizmu zarządzania bankiem, stanu jego kapitału własnego oraz płynności, oceniane na podstawie wskaźnika wypłacalności.
Płynność w banku pozwala na pokrywanie bieżących zobowiązań.
Wiarygodność banku jest uzależniona od jego oceny przez klientów, czy partnerów handlowych. Wiarygodność potwierdza publiczne ogłaszanie danych bilansowych banku, czy informacje o zyskach i obrotach.
Presja pro efektywnościowa i proinnowacyjna musi być rozpatrywana łącznie z identyfikacją rodzaju ryzyka i jego potencjalnymi implikacjami, a zatem możemy stwierdzić, że bank komercyjny realizując swoje przedsięwzięcia powinien dążyć do optymalizacji zysku w warunkach ograniczania ryzyka. Powyższe cele, funkcje i czynności banku są uwzględniane w opracowywanej przez banki strategii działania. Opisujące perspektywy długoterminowe w formie celów, metod i instrumentów, szczegółowych zasad zaprezentowanych w sposób opisowy i liczbowy, obliczenia ujęte w formie bilansu, rachunku wyników, pozwalają na arytmetyczną weryfikację poprawności i wewnętrznej zgodności przyjętych założeń, prowadzących do osiągania nadwyżki dochodów nad kosztami.
WYKŁAD 3.
2.03.2001r.
Bankowe operacje czynne –aspekty formalno –prawne działalności kredytowej.
Regulacje związane z udzieleniem kredytów bankowych są zawarte przede wszystkim w aktualnej ustawie o prawie bankowym, regulacjach, umowach kredytowych oraz wewnętrznych instrukcjach banku.
Ustawa o prawie bankowym określa zasady i normy, które wyznaczają ogólne zakresy działalności kredytowej banku. Postanowienia ustawy są bezwzględnie wiążące w takich kwestiach jak:
§ uzależnienie przyznania kredytu do zdolności kredytowej klienta,
§ uwzględnienie podpisywanych w umowach kredytowych elementów określonych w prawie bankowym,
§ ...
dzingis88