Sumeryjski mit o potopie.DO DRUKU docx.docx

Sumeryjski mit o potopie

Najstarsza znana nam wersja mezopotamskiej opowieści o potopie pochodzi z bardzo uszkodzonej tabliczki sumeryjskiej, datowanej na XVII wiek p.n.e.

Ułomek glinianej tabliczki odnaleziony w Nippur (CBS 10673) ma około 10 cm wysokości, 13,5 cm szerokości. Na każdej ze stron mieści po trzy kolumny zapisanego pismem klinowym tekstu, który pierwotnie liczył ogółem około 260 linijek. Znaleziony kawałek to dolna część tabliczki, około jednej trzeciej jej pełnej wysokości, pozostało na niej po 10–15 linijek w każdej z kolumn. Treść znaleziska, pochodzącego z wykopalisk prowadzonych pod koniec XIX wieku przez archeologów z Uniwersytetu Pensylwanii, opublikował po raz pierwszy pracownik tej placówki, Arno Poebel, w 1914 roku. Zabytek pozostaje w zbiorach Muzeum Archeologii i Antropologii Uniwersytetu.

Całość opowieści obejmowała przedpotopowe dzieje ludzkości: stworzenie przez bogów człowieka i zwierząt, założenie dzięki boskiej opiece i pomocy miast i zbudowanie cywilizacji, następnie zesłaną przez bogów zagładę, z której dzięki boskiej pomocy uratował się wybraniec, ocalając ród ludzki i zwierzęta. Niestety, do dziś nie znaleziono innych tabliczek z zapisem tego sumeryjskiego mitu, a stopień zniszczenia tabliczki z Nippur powoduje, że kontekst zachowanych fragmentów w większości jest niejasny, co utrudnia zrozumienie.

Po brakującej początkowej partii tekstu, napotykamy wypowiedź jakiegoś bóstwa, prawdopodobnie stwierdzającego, że zamierza uratować ludzkość przed grożącym jej zniszczeniem. Następnie bóg ten opisuje, jak ludzie zbudują miasta i świątynie, jak zostanie ustanowiony ład, przynoszący pokój i dobrobyt. Później pojawiają się cztery linijki dotyczące stworzenia człowieka, zwierząt i, być może, roślin. Tu mamy kolejną lukę, znowu brakuje początkowej, większej części kolumny, która znajdowała się w górnej części tabliczki.

Z ocalałego fragmentu dowiadujemy się o zesłaniu z nieba instytucji władzy królewskiej, założeniu pięciu miast i przypisaniu im bogów-opiekunów. Znów następuje luka, z kontekstu wynika, że utracony tekst zawierał podjęcie przez bogów decyzji o zesłaniu potopu i zniszczeniu ludzkości. W zachowanej części czytamy, że niektórzy z bogów żałowali postanowionego losu ludzi. Wszyscy jednak złożyli przysięgę, najpewniej o zachowaniu powziętej decyzji w tajemnicy przed ludźmi. Zostaje przedstawiony Ziusudra, bogobojny król-kapłan, który, jak się zdaje, już wcześniej co dzień oczekiwał boskich objawień w snach. Kiedy Ziusudra stał po jednej stronie jakiejś ściany, usłyszał głos bóstwa, pozornie zwracającego się do ściany i informującego, że na zgromadzeniu bogów podjęto decyzję o zniszczeniu ludzkości przez zesłanie potopu. Niestety, w tym miejscu znów brakuje tekstu, który najpewniej zawierał udzielone Ziusudrze szczegółowe wskazówki budowy wielkiej łodzi. Kolejny zachowany fragment zaczyna się opisem potopu, który przetacza się przez ziemię. Po siedmiu dniach i nocach znów pojawia się bóg-słońce Utu, Ziusudra pada przed nim na twarz i składa ofiary. Kolejna utracona partia tekstu zawierała prawdopodobnie wyrzuty, jakie bogowie czynili temu, dzięki któremu król ocalał. W ostatniej kolumnie, po dwu niezbyt jasnych zdaniach o składaniu przysiąg, Ziusudra pada na twarz przez Anem i Enlilem, a ci obdarzają go wiecznym życiem, jak boga, i osiedlają w odległej krainie Dilmun. Na tym kończy się ocalała część tabliczki, zamykające kolumnę zakończenie tekstu nie zachowało się.

1 Zachowana część tekstu rozpoczyna się od wypowiedzi bóstwa. Jego imię się nie zachowało, najczęściej uważa się, że mówiącym jest Enki.

2 Nie wiadomo, o jakie zagrożenie ludzkości chodzi. Według jednych mowa o  czasach sprzed potopu i jakiejś wcześniejszej od potopu klęsce. Według innych w tym fragmencie Enki zapowiada to, co zamierza uczynić po potopie. Thorkild Jacobsen podjął próbę zrekonstruowania możliwie spójnej chronologicznie narracji i przypisał tę wypowiedź bogini-matce Nintu, która dostrzega, że stworzeni przez nią ludzie wędrują po świecie, nie mając siedzib:

Nintu zatroskała się: Niechaj przypomnę sobie moją ludzkość, są całkiem zapomniani. Stworzenia Nintu, niech je sprowadzę, niech przywiodę ludzi ze szlaków. Niech zbudują miasta i miejsca kultu, bym mogła ochłodzić się w ich cieniu...

Według wersji Jacobsena także w dalszej części opowieści to Nintu jest tą, która wprowadza kolejne elementy ładu cywilizacyjnego: wyznaczyła władcę ponad ludźmi, aby nadzorował ich prace i przydzieliła miasta poszczególnym bogom-opiekunom (zob. niżej).

3 Przez Me, przekazane przez bogów prawa, zarządzenia Sumerowie rozumieli ogół osiągnięć i pojęć związanych z rozwojem cywilizacyjnym. Me zostały zgromadzone w Ekur przez Enlila, który potem przekazał je Enkiemu, by ich strzegł i udzielał ludziom. Ich długą, liczącą niemal sto pozycji listę zawiera mit opowiadający, jak Inana wyprosiła Me od Enkiego, a ten, zanim statek bogini zdążył powrócić do Uruk, kilkakrotnie usiłował je odzyskać. Są wśród nich np. rozum, wiedza, sztuka pisania, wymierzanie sprawiedliwości, budownictwo,ciesielstwo, pokój.

4 An, Enlil, Enki i Ninhursanga to czwórka największych bogów sumeryjskich. Inne bóstwa wymienione w tekście:

An

król bogów, władca nieba, najwyższy z wielkiej czwórki bogów. Główny ośrodek kultu: Unug (Uruk).

Enlil

władca ziemi i przestworzy powietrznych, drugi po Anie z czwórki bogów-stworzycieli. Główny ośrodek kultu: Nibru (Nippur).

Enki

przychylny ludziom bóg mądrości, opiekun rzemiosła, twórca cywilizacji, władca oceanu wód słodkich abzu, jeden z czwórki bogów-stworzycieli. Główny ośrodek kultu: Eridug (Eridu).

Aruru

bogini-stworzycielka, uosabiająca moce stwórcze ziemi-matki; jedna z wielkiej czwórki bogów, często uznawana za starszą siostrę Enlila. Występuje też pod imionami Nintu i Ninhursanga.

Nintu

jedno z imion bogini stworzycielki Aruru, Ninhursangi

Ninhursanga

jedno z imion bogini stworzycielki Aruru, Nintu

Nudimmud

inne imię boga Enki

Sud

bogini opiekunka miasta Szuruppak, później jako małżonka Enlila nosząca imię Ninlil.

Inana

bogini miłości i wojny. Główne ośrodki kultu: Unug (Uruk), Badtibira, Zabalam, Kisz, Agade.

Utu

bóg słońca, opiekun sprawiedliwości i wróżb. Główne ośrodki kultu: Larsa oraz Zimbir (Sippar).

5 Poebel, a także inni tłumaczą w tym miejscu roślinność wychynęła z ziemi. Podobnie w ostatnim zachowanym fragmencie.

6 Miasta przedpotopowe, „stolice” to główne ośrodki kultu, najważniejsze miasta sumeryjskie:

Miasta sumeryjskie

·         Eridug (Eridu), gdzie czczono boga Enki,

·         Badtibira, gdzie czczono Inanę, boginię miłości i walki,

·         Larag (Larak), którego bóstwem opiekuńczym był Pabilsang,

·         Zimbir (Sippar), gdzie czczono Utu, boga słońca,

·         Szuruppag (Szuruppak), którego opiekunką była bogini Sud.

(Nazwy miast sumeryjskich w literaturze na ogół podawane są w tradycyjnie przyjętym brzmieniu, akadyjskim: Ur, Uruk, Nippur, Sippar, zamiast w brzmieniu sumeryjskim). Wymienione w opowieści o potopie pięć miast występuje także jako kolejne przedpotopowe ośrodki władzy w początkowej części tzw. sumeryjskiej listy królów:

Kiedy królestwo zstąpiło z nieba, królestwo było w Eridug. W Eridug Alulim stał się królem, rządził 28800 lat. Alalgar rządził 36000 lat. 2 królów: rządzili 64800 lat. Eridug upadło, królestwo do Badtibiry zostało przeniesione. W Badtibirze, Enmenluanna rządził 43200 lat. Enmengalanna rządził 28800 lat. Dumuzi, pasterz, rządził 36000 lat. 3 królów: rządzili 108000 lat. Badtibira upadła, królestwo do Larag zostało przeniesione. W Larag Ensipazianna rządził 28800 lat. 1 król: rządził 28800 lat. Larag upadło, królestwo do Zimbir zostało przeniesione. W Zimbir Enmenduranna stał się królem: rządził 21000 lat. 1 król: rządził 21000 lat. Zimbir upadło, królestwo do Szuruppag zostało przeniesione....