kwartalnik 12 2010.pdf

Chrześcijańska Medytacja

KWARTALNIK ŚWIATOWEJ WSPÓLNOTY MEDYTACJI CHRZEŚCIJAŃSKIEJ

WWW.WCCM.PL • EDYCJA POLSKA, NR 12, PAźDZIERNIK 2010

POWRÓT DO CENTRuM

W miarę, jak zbliżamy się do centrum, celu naszej wędrówki,

stopniowo wchodzimy w głąb samotności

i oswajamy się z wyjątkowością tego

niezdeiniowanego miejsca.

Laurence Freeman OSB

EDYCJA POLSKA, NR 12, PAźDZIERNIK 2010

fot.wccm.pl

Powrót do Centrum

Przybyliśmy tutaj, aby w tym

świętym miejscu, gdzie „mod-

litwa jest ważna” od wieków, odbyć nasze

rekolekcje milczenia. Przybywamy pełni

wewnętrznego zgiełku naszych myśli.

Przywieźliśmy je ze sobą wewnętrznie, tak jak zewnętrz-

nie przywieźliśmy nasze bagaże. Mamy przed sobą sie-

dem dni, aby się od tego zgiełku uwolnić, zanim nasze

aktywne życie zastąpi go szybko nową dawką.

Rekolekcje te będą miały różne oblicza – lectio , konfe-

rencje, Eucharystia, joga, cisza i rozmowy, które będziemy

prowadzić ze sobą i z mnichami przed modlitwą liturgii

godzin i ponownym powrotem do milczenia. Przyjeżdża-

jąc przez dwadzieścia lat do Monte Oliveto nauczyliśmy

się czynić z tutejszych rekolekcji wyjątkowe przeżycie.

Rytm modlitwy życia zakonnego, piękno tych bu-

dynków i ich naturalnego otoczenia, klimat oraz proste,

W itam was w Monte Oliveto.

ale smaczne jedzenie – wszystkim tym zewnętrznym

aspektom medytacja nadaje szczególne znaczenie. Rano

i w południe, podczas mszy świętej, będziemy wspól-

nie medytować. To są punkty, na których się oprzemy.

Podczas odosobnienia popołudniami można medyto-

wać samotnie, spacerować, odpoczywać lub pisać haiku

– krótkie wiersze, chwytające spostrzeżenia lub wrażenia

zwykłych rzeczy, hojnie wypełnione ciszą i duchem uwa-

gi, które oczyszczają nasze postrzeganie.

Wiele z tych zajęć w ciągu dnia będzie źródłem dobrych

myśli. To lepsze niż niepokój i rozproszenie, kłopotliwe

plany i wspomnienia, które nosimy w naszych głowach

podczas zwykle zabieganych dni. Jak powiedział John

Donne w wierszu, który za chwilę odczytamy „przyjem-

ności lub zajęcia” wirują w naszych umysłach czyniąc nas

nieposłusznymi wobec naszej „naturalnej formy”. Schwy-

tani w zewnętrzną aktywność mnożymy psychiczne

i emocjonalne uzależnienia, które nas łapią w swoje sidła.

EDYCJA POLSKA, NR 12, PAźDZIERNIK 2010

Lepiej jest mieć dobre myśli niż te złe – negatywne,

straszne, obsesyjne, bolesne. Ale dobre myśli nie są ce-

lem medytacji lub tych rekolekcji. Bycie tutaj jest czymś

w stylu „odpoczynku poza myślami”, co dawni duchowi

mistrzowie chrześcijańscy nazwali modlitwą. W rzeczy sa-

mej dobre myśli – współczucie, tolerancja, przebaczenie,

życzliwość – powstają w sposób naturalny z„odłożenia na

bok” jakichkolwiek myśli. Dla wielu religijnych ludzi takie

widzenie modlitwy jest często niezrozumiałe lub nawet

szokujące. Wyuczono nas, że modlitwa to myślenie – my-

ślenie o Bogu, rozmowa z Nim, proszenie o łaski, wielbie-

nie Go. Są to jak najbardziej istotne aspekty modlitwy, ale

ich domeną i twórcą jest umysł. Tymczasem medytacja

uczy nas, że możemy zrobić więcej w trakcie modlitwy niż

tylko zaangażować w nią umysł, że jesteśmy wezwani do

tego „czegoś więcej” w czystej modlitwie serca.

Buddyjskie opowiadanie porównuje problem myśli do

psa, któremu rzucasz patyk, aby biegał po niego. Raz po

raz będzie gonić za nim i przynosić go z powrotem. Tak

samo szybko biegnie umysł za myślą, skoro tylko odło-

żysz ją na bok. Lwy są różne od psów. Lwu można rzucić

patyk tylko jeden raz, ponieważ lew patrzy na rzucające-

go, nie na patyk.

umysł w medytacji nie oddaje się różnym nurtom my-

śli, ale źródłu, centrum świadomości, sercu. Tam znajdzie-

my spokój i ciszę – hesydię – modlitwy. Milczenie jest jedy-

ną odpowiedzią na niekończący się korowód pytań, które

umysł produkuje. Jak powiedział pewien mistrz modli-

twy: “stan głębokiego wewnętrznego wyciszenia i sku-

pienia jest ciszą serca, nieprzerwaną przez żadną myśl “.

Milczenie w czasie rekolekcji, niczym świadome otwar-

cie i zamknięcie drzwi, nasza punktualność dla sesji, uni-

kanie pustej i czczej gadaniny, nasze małe akty dobroci

wobec każdego w ciszy i w milczeniu, to wszystko będzie

tworzyć jak najlepsze warunki do odkrywania tej prostej,

wielkiej mądrości. Teraz będziemy wspólnie medytować.

świecie, do którego trzeba się przyzwyczaić.

Gdy wspomniałem komuś tytuł niniejszych rekolekcji,

usłyszałem w odpowiedzi: „No cóż, to wszystko jest dość

niejasne – i może oznaczać wszystko.” Tak więc spróbuję

bliżej określić, co przez to rozumiem.

„Centrum” jest wszechobecnym i uniwersalnym sym-

bolem. Symbolom trzeba się dobrze przypatrzeć i bacz-

nie obserwować ich działanie na nas, jeśli dalej mają

pozostać silnymi metaforami, a nie zamienić się w puste

frazesy. Mam nadzieję, że w ciągu tych dni lepiej zrozu-

miemy i ponownie przedeiniujemy znaczenie „centrum”

oraz tego, co oznacza powrót do niego.

Gdy czujemy się zagubieni, zdezorientowani, lub gdy

jesteśmy pogrążeni w żałobie, wtedy szukamy punktów

odniesienia, które znów posłużyłyby jako centra – mogą

Umysł w medy tacji nie

oddaje się różnym nUrtom

myśli, ale źródłU, centrUm

świadomości, sercU. tam

znajdziemy spokój i ciszę

– hesydię – modlitwy

to być związki lub zajęcia, które nas na nowo ustabilizują.

Prawdopodobnie dlatego mamy tyle w świecie świętych

miejsc. Świątynia była zawsze postrzegana jako centrum

świata, z ołtarzem pośrodku – symbolizującym serce, cen-

trum świadomości. Wielkim „ templum” był niebieski ir-

mament nad ziemią, ale ziemskie centra są też potrzebne,

owe niezliczone kapliczki, kościoły, meczety i klasztory.

W nauce koncepcja centrum jest pojęciem funda-

mentalnym. Środek ciężkości jest wypadkową lokalizacją

wszystkich mas w systemie. Ciało sztywne posiada nieru-

chome centrum. Bardziej dynamiczny układ z różnorod-

ną dystrybucją masy – jak np. system słoneczny, Kościół,

Ciało Chrystusa – ma centrum masy, które jest wprawdzie

miejscem, ale nie może być utożsamione z jakąś określo-

ną lokalizacją lub grupą ciał w ich systemie. I tak Chry-

stus jest centrum Kościoła, ale nie da się Go umiejscowić

sztywno w konkretnej instytucji lub wyznaniu.

Geometrycznym centrum okręgu jest punkt, który jest

w równej odległości od wszystkich punktów na jego ob-

wodzie. Boga można porównać do okręgu, którego środek

jest wszędzie, zaś obwód nigdzie. Piękno tej deinicji po-

lega na tym, że jest abstrakcyjna, a posiada bardzo prak-

tyczne konsekwencje. Jeśli Bóg jest w równej odległości

(lub równie blisko), to znaczy, że Bóg nie ma ulubieńców

✽

Mieliśmy trochę czasu, by osiąść w tym miejscu i w so-

bie. Przywykamy do nowego otoczenia i do nowych za-

jęć. Na początku wszystko jest nieznane. Skręcasz w lewo

szukając łazienki, a traiasz do pokoju medytacji. Pozna-

nie czegoś nowego w życiu wymaga czasu. Neuronowe

obwody naszego mózgu muszą być ponownie zapisane

i nowa informacja przez nie wchłonięta. uczenie się cze-

goś nowego jest trudne, ponieważ nowe nas zmienia,

a zmiany bez poczucia bezpieczeństwa zagrażają naszej

tożsamości – może dlatego ludzie sądzą, że z biegiem lat

coraz mniej są w stanie się nauczyć. utrata pracy lub prze-

niesienie w nowe miejsce, uświadomienie sobie, że zmie-

nił się twój status społeczny, są jak budzenie się w nowym

EDYCJA POLSKA, NR 12, PAźDZIERNIK 2010

i nie może być utożsamiany z wymiarem sprawiedliwości

wobec lepszych i gorszych. Jego słońce świeci, jak Jezus

powiedział, w równym stopniu na dobrych i na złych. Dla-

tego też Bóg może być utożsamiany z miłosierdziem.

Obecność centrum jest pożądana, ponieważ zapew-

nia równowagę. Fizyczna równowaga zależy od wielu ciał

współpracujących ze sobą, zgodnie ze swoimi funkcjami.

Bycie w centrum, izycznie lub psychicznie, oznacza sta-

łość, porządek, harmonię, spokój i poczucie spełnienia.

Nierównowaga powoduje zawroty głowy, dezorientację

i nudności. Ponieważ wszyscy mamy tendencję do od-

chodzenia od własnego centrum i łatwego gubienia się,

musimy nieustannie do niego powracać. To zaś oznacza

zobowiązanie, a zobowiązanie wymaga dyscypliny. Za-

czynamy iść duchową ścieżką świadomie, kiedy dostrze-

gamy potrzebę powrotu do centrum/środka i uznajemy

wartość dobrowolnie przyjętej dyscypliny, jako narzędzia,

które nam w tym pomoże.

fot. wccm.pl

prawdziwa samotność

jest odkryciem, że w całej

naszej specyficzności

i wyjątkowości jesteśmy

częścią całości i nie ma

przepaści między mną

a Bogiem, mną a innym

lUB we mnie samym

✽

Wszystkie uniwersalne symbole – a centrum jest jed-

nym z nich –działają na wielu poziomach percepcji. Obraz

izycznego osadzenia w centrum uzmysławia nam znacze-

nie równowagi psychicznej. W wymiarach mistycznych

centrum duchowe opisuje coraz głębszą penetrację rze-

czywistości. Przyświeca nam pewność, że szukanie Boga

doprowadzi się nas do Boga. Ale gdy Go już „znajdziemy”,

poszukiwanie zaczyna się od nowa, gdy tylko pozwoli-

my odejść temu, co znaleźliśmy. Wówczas zrzekamy się

wszystkiego, co wydaje nam się osiągnięte i wracamy

do ducha ubóstwa, który jest naszą podstawową relacją

z Bogiem.

John Main ujął to tak: Medytacja jest bardzo prostą

koncepcją. Nie ma tutaj nic skomplikowanego, nic ezo-

terycznego. W istocie medytacja jest nieruchomym trwa-

niem w centrum twojego istnienia. Jedynym problemem

jest to, że żyjemy w świecie praktycznym, świecie szalo-

nego ruchu, że spokój i zakorzenienie wydają się całko-

wicie obce większości z nas. Ale w przyrodzie wszystko

jest wzrastaniem od środka na zewnątrz. Centrum jest

tam, gdzie zaczynamy i o tym jest medytacja. To jest

nawiązanie kontaktu z pierwotnym punktem własne-

go istnienia. To jest powrót do podstawy twojej istoty,

do źródła, do Boga.

stwo FC Barcelony nad Realem Madryt. To było prawdzi-

we świętowanie, żadne chuligaństwo, tylko prosta radość

z autentycznymi chwilami ekstazy, tej szczególnej formy

religii. Pomyślałem, jak bardzo brakuje nam takiej radości

kibiców w naszych kościołach, których język bez wyrazu

i nieprzekonywująco mówi o radości i świętowaniu. Wielu

Katalończyków i Hiszpanów do dziś czuje się zdradzonych

przez Kościół, od czasu, kiedy ten wszedł w układ z faszy-

stowskim reżimem Franco i jego późniejszymi skrajnymi

rodzajami duchowych ruchów odnowy.

Klasztor Montserrat jest pod tym względem wyjąt-

kiem. Głęboko kochany i czczony przez Katalończyków

za odwagę w utrzymaniu języka i kultury katalońskiej

w czasach faszystowskiej represji. Równie dzielnie udzie-

lał schronienia wielu artystom, pisarzom, studentom

i politykom, którzy sprzeciwiali się dyktaturze. Religijność

Montserratu rozciągała się od nabożeństwa do Czarnej

Madonny po intelektualne rozważania i dyskusje. Zacho-

wał on tę swoją autentyczność po dzień dzisiejszy. Klasz-

torna wspólnota mnichów była pełna pokoju, gościnna

i bez lęku przed światem zewnętrznym, z przekonaniem

skupiona na swym powołaniu.

✽

Niedawno odwiedziłem stare opactwo Montser-

rat w Katalonii, w rejonie odrębnej i niezależnej kultury

Hiszpanii. Noc poprzedzającą moją wizytę spędziłem

w Barcelonie. Wracając po obiedzie do hotelu, znalazłem

się pośród dzikiej ulicznej imprezy, świętującej zwycię-

EDYCJA POLSKA, NR 12, PAźDZIERNIK 2010

Ale jest też inny wymiar jego historii. Powyżej klaszto-

ru znajdują się cele pustelników, częściowo wykute w ska-

le, gdzie wielcy duchowi mistrzowie, tacy jak ojciec Basili

Girbau (którego Dalajlama podczas wizyty w Hiszpanii

poprosił o spotkanie), dotknęli wyżyn monastycznego

– i człowieczego – życia. Pustelnicy nie byli kaznodziejami

czy podróżnikami, chociaż ludzie podróżowali z daleka,

żeby zobaczyć się z nimi. Ich wpływ promieniował i był

odczuwalny w świeckiej stolicy oddalonej o dwie godzi-

ny jazdy. Dziś pustelnie czekają na nowych najemców, jak

być może czeka na nich Kościół i świat, ponieważ samot-

ność pustelnika to lekcja dla nas wszystkich.

Gdzie szukać centrum między tłumem kibiców piłki

nożnej, klasztorem i pustelnią ojca Basiliego? Czy każde

z tych zjawisk miało oddzielne, samodzielne centrum?

Odłączone i domagające się pierwszeństwa? Jeżeli, jak

czułem, posiadały one jedno i to samo przemieszczające

się centrum, to co to nam mówi o naszym życiu? Gdzie

jest centrum – lub centra mojego życia i jak są one ze sobą

połączone? Na ile jestem utwierdzony w moim centrum,

teraz, kiedy rozpoczynam te rekolekcje? Jakie siły mnie

z niego wybijają? Zastanówmy się nad tymi pytaniami

w samotności popołudniowego czasu, zanim spotkamy

się na mszy świętej i kolacji.

łodzi, weryikacji kursu itd. Trzymanie się przemieszcza-

jącego się centrum. Nasze codzienne wspólne modlitwy

podczas tych rekolekcji są równoważne z prowadzeniem

takiego dziennika nawigacji. Zajęcia dnia, drobne przy-

jemności spychają nas z kursu i odkrywamy, już po fak-

cie, że z niego zboczyliśmy. Następne co możemy zrobić

– to wykonać rzetelną pracę dośrodkowania i nadrobie-

nia straconego czasu. Dyscyplinę dwukrotnej codziennej

medytacji można uznać za niezbędne minimum do rea-

lizacji i wzmocnienia poczucia dynamicznej równowagi

w zmieniającym się centrum codziennego życia, ale jest

to minimum skuteczne.

Jednym z aspektów żeglugi jest dostrzeżenie wyjąt-

kowości i jednostkowej odrębności własnej pozycji geo-

graicznej. Niezależnie od tego, jak blisko jesteś innych,

twoja pozycja jest jedyna w swym rodzaju, jest samot-

na. Pustelnicy z Montserrat, tak jak Ojcowie Pustyni, byli

nauczycielami rzeczywistego wymiaru samotności. Nie

musimy ich naśladować ze 100% dokładnością, ubierać

się i żyć jak oni, bo w istocie jesteśmy samotni tak samo

jak oni. Powinniśmy się od nich uczyć, jak uznać i przyjąć

naszą wyjątkowość. Samotność w masie społeczeństwa

rządzonego silnymi prawami uniformizmu to ważny wy-

miar świadomości, który musimy odzyskać na nowo, jeśli

chcemy zachować nasze człowieczeństwo w środku nę-

kających ludzkość kryzysów. Tymczasem szybkość komu-

nikacji, wielość wyboru i brak podstaw moralnych naszej

celebryckiej kultury, które miałbyby pozwolić nam radzić

sobie ze stratą lub cierpieniem, to tylko kilka powodów,

dla których osamotnienie jednostki stało się tak bardzo

bolesnym doświadczeniem współczesnej psyche.

Osamotnienie to doświadczenie odizolowania. Często

jest to uczucie, że jesteśmy oddzielani od reszty ludzi karą

za winę, z której sobie nie zdajemy do końca sprawy. Izo-

lacja ta może być wynikiem straty, zdrady, rozczarowania,

starzenia się lub po prostu bycia lekceważonym. W ekstre-

malnych przejawach przybiera ona formę prawdziwego

piekła i prowadzi do tragedii. Poczucie alienacji jest naj-

boleśniejsze, zwłaszcza kiedy pojawia się nagle. Wszyst-

ko uznawane za pewnik chwieje się i wali, jawiąc się jako

obce lub nieprawdziwe. Każdy z nas w pewnym stopniu

doświadcza tego stanu ducha, nawet dzieci, kiedy boleś-

nie zdają sobie sprawę, że świat nie jest tak gościnny i do-

bry, jak były skłonne w to wierzyć. Naszą odpowiedzią na

osamotnienie jest często zaprzeczenie lub unik. Zwięk-

szamy naszą aktywność lub samo-rozproszenie, a nawet

uciekamy w używki, które nas uzależnią.

W przypadku niektórych ludzi moment przebudzenia

dokonuje się, gdy uświadomią sobie, że większość działań

w ich życiu jest ucieczką od lęku przed osamotnieniem.

Kiedy jakaś osoba, zajęcie lub przedmiot przeradzają się

✽

Dzisiaj zastanówmy się nad różnicą między byciem

ego-centrycznym i byciem w centrum. Pamiętam, że kie-

dy wstępowałem do nowicjatu, byłem nałogowym pala-

czem, chociaż miałem za sobą kilka daremnych prób rzu-

cenia palenia. Byłem od niego uzależniony i rozmawiałem

o tym z ojcem Johnem Mainem. Zwrócił mi uwagę, że

jeśli zdecydowałem się zostać mnichem, i jeżeli to była

dla mnie ważna decyzja, i jeśli medytacja miała być dro-

gą poszukiwania i służenia Bogu, to należało się przyjrzeć

wszystkiemu, co było zgodne lub stało w sprzeczności

z tym zamiarem. Medytacja, przypomniał mi, to napraw-

dę prawdziwy sposób pokochania samego siebie. Palenie

było dla mnie szkodliwe. Jak każdy nałóg, było utratą wol-

ności. Jego trzeźwe i nieosądzające mnie wskazówki uni-

cestwiły w końcu moje wysiłki usprawiedliwienia palenia.

Ojciec John pomógł mi wrócić na właściwy kurs.

Postęp duchowy – a w rzeczywistości cały rozwój

człowieka, bo tak naprawdę nie da się oddzielić wymiaru

duchowego od reszty ludzkiej istoty – polega na sztuce

nawigacji. Sztuka żeglowania to umiejętność utrzyma-

nia się na powierzchni wody w czasie sztormu, nieuto-

nięcia, gdy giną z oczu drogowskazy. Żeglarze mówią

o “dzienniku nawigacyjnym”, który polega na sprawdze-

niu listy dziesięciu czynności, takich jak wczytanie pozycji

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: