S. Kopacz.doc

Jako nauczyciel szkoły średniej od wielu lat spotykam się w swojej szkole z negatywnymi, i wciąż się pogłębiającymi, zjawiskami dotyczącymi obniżenia poziomu nauki.

Upowszechnienie szkolnictwa średniego i procesy społeczne ostatnich lat sprawiły, że szkoła, taka jak moja, o charakterze rolniczym, a teraz technicznym, ma coraz większe problemy z rekrutacją, a jeżeli już ją zrealizuje, to okazuje się, że trafia do niej młodzież z coraz gorszymi wynikami, taka, która nie może dostać się do liceów, na dodatek pozbawiona jest wyraźnej motywacji do pracy, w tym uczęszczania na lekcje.

Z tego też powodu efektywność pracy nauczyciela w takim zespole zależy nie tylko od jakości przekazywanej wiedzy, ale także od sposobu wspomagania młodzieży w jej rozwoju i rozwiązywania wielu problemów związanych
z metodami jej zdobywania.

Coraz większa wydaje się zatem wspomagająca rola nauczyciela, jak wskazuje to temat pracy, polegająca na wspieraniu rozwoju młodzieży
z problemami w uczeniu się, coraz więcej jest bowiem uczniów potrzebujących tej pomocy, coraz więcej przychodzi ich do średnich szkół technicznych.

W pierwszym rozdziale krótko scharakteryzuję więc krotko pojęcie niepowodzenia szkolnego.

Aby rozpoznać te największe trudności, z jakimi uczniowie i nauczyciele mają do czynienia, odwołam się do dwóch ankiet, jakie przeprowadziłem
w mojej szkole. Ich wyniki i krótką interpretację przedstawię w rozdziale drugim niniejszej pracy. Na ich podstawie postawię tezę, że jedną z głównych przyczyn niepowodzeń szkolnych jest zła frekwencja ucznia, a ta z kolei wypływa z jego negatywnej motywacji do nauki.

W końcowej części pracy, tj. trzecim rozdziale, zastanowię się nad tym, co należy zrobić, by wzmocnić motywację uczniów od uczęszczania na lekcje, by tym samym mogli oni osiągać lepsze wyniki w nauce. Zwrócę zatem uwagę na zadania nauczyciela w przezwyciężaniu niepowodzeń szkolnych, w tym na rolę motywacji we wspomaganiu rozwoju ucznia, na sposób, w jaki powinien kształtować on swe myślenie, na style, którymi może być kierowany czy wreszcie na motywującą funkcję oceny szkolnej, pozwalającej mu się właściwie rozwijać.

Wszystkie te czynniki mogą wzmocnić u ucznia poczucie bezpieczeństwa i zaspokoić jego potrzeb zakresie pokonywania trudności w uczeniu się.

1.
Powodzenia i niepowodzenia szkolne

Niepowodzenie szkolne W. Okoń [1] definiuje jako: „wyraźne rozbieżności między celami edukacyjnymi a osiągnięciami szkolnymi uczniów oraz kształtowaniem się negatywnego stosunku młodzieży wobec wymagań szkolnych”.

Inni dodają, że jest to stan, w jakim znalazło się dziecko na skutek niemożności sprostania wymaganiom szkolnym (J. Konopnicki)[2]

Tak rozumiane niepowodzenia szkolne mogą przybierać formę:

· niepowodzeń ukrytych,

· jawnych,

· przejściowych,

· względnie trwałych,

· odwracalnych,

· bądź nieodwracalnych.

Do najbardziej ewidentnych niepowodzeń szkolnych należy zaliczyć:

· drugoroczność,

· wieloroczność,

· odpad,

· odsiew szkolny. [3]

W. Okoń uważa, że drugoroczność jest „jawnym przyznaniem się szkoły do bezsilności i zarazem otwarciem uczniowi drogi do wykolejenia”. Nazywa to dysfunkcyjnością szkoły.[4]

Jeżeli szkołę uznamy za system, to w systemie tym da się wyróżnić podsystemy, którym z kolei można przypisać powodzenia i niepowodzenia szkolne. Według Kojsa [5] niepowodzenia i powodzenia szkolne mogą dotyczyć:

· osób powołujących szkołę i ją nadzorujących;

· uczących się;

· nauczających;

· autorów i twórców środków edukacyjnych;

· rodziców i opiekunów, współwychowawców i współnauczycieli;

· pracodawców zatrudniających absolwentów;

· opiniodawców publicznych wpływających na świadomość edukacyjną społeczeństwa.

Z tych spraw najistotniejsze wydają się niepowodzenia szkolne, obejmujące niepowodzenia nauczycieli i niepowodzenia uczniów.

W skład niepowodzeń nauczycieli wchodzą zatem:

· niepowodzenia wychowawcze,

· niepowodzenia dydaktyczne,

· niepowodzenia organizacyjne.

Niepowodzenia uczniów da się natomiast podzielić na:

· niepowodzenia w zachowaniu,

· niepowodzenia w nauce.

Źródeł niepowodzeń jest wiele. Najczęściej wymienia się:

· przeładowanie materiału,

· nadmierne wymagania,

· zbyt ambitny program nauczania,

· brak kompetencji nauczycieli,

· feminizację zawodu,

· przepełnienie klas,

· ubogie wyposażenie szkół w środki dydaktyczne,

· brak zainteresowania rodziców wynikami dzieci,

· sytuację na rynku pracy, wpływającą na niską motywację młodzieży do nauki.

Cz. Kupisiewicz przyczyny niepowodzeń szkolny rozpatruje w trzech kategoriach:

· przyczyn społeczno-ekonomicznych,

· przyczyn biopsychicznych,

· przyczyn pedagogicznych.

Przyczyny społeczno-ekonomiczne to jego zdaniem:

· środowisko, w którym uczeń wzrasta,

· atmosfera w domu (wolna od napięć, pośpiechy, nerwowości, nacechowana życzliwością),

· zaspakajanie potrzeb dziecka (troska o poziom intelektualny, moralny, zdrowotny),

· sytuacja materialna (odpowiednie miejsce do pracy).

Z kolei do przyczyn biopsychicznych, będących źródłem niepowodzeń szkolnych ucznia, zalicza:

· poziom inteligencji ucznia,

· temperament,

· cechy charakteru,

· stan zdrowia,

· rozwój psychomotoryczny.

B. Łuczak [6] twierdzi, że harmonijny rozwój psychomotoryczny dzieci
w znacznym stopniu warunkuje możliwości osiągnięcia przez nie sukcesu.

Badania naukowe dowodzą, że u uczniów mających trudności w nauce, rozwój ten nie przebiega w sposób harmonijny [7].

Na wyniki w nauce szkolnej ma znaczący wpływ także układ nerwowy. Przy jego prawidłowym funkcjonowaniu uczeń jest w stanie podjąć wytężony wysiłek umysłowy, koncentrować się przez dłuższy czas na jednym przedmiocie, czy zadaniu, potrafi panować nad swoimi emocjami. Niemniej
u niektórych uczniów mogą wystąpić zaburzenia chorobowe, do których można zaliczyć syndrom ADHD (zespół zaburzeń braku koncentracji
i nadpobudliwości)

Ostatnią grupę przyczyn niepowodzeń szkolnych stanowią czynniki pedagogiczne. Są one bardzo zróżnicowane i liczne. Z najważniejszych wymienić można:

· nieodpowiednie treści, formy, metody i środki nauczania i wychowania;

· złe warunki pracy dydaktyczno-wychowawczej (nadmierna liczba uczniów
w klasie),

· brak właściwego przygotowania się nauczycieli do lekcji;

· nieprzystosowanie programów nauczania do możliwości uczniów;

· czynniki związane z wadliwą pracą ucznia, takie jak: niechęć do nauki, lenistwo czy lekceważenie obowiązków szkolnych.

Specyficzną kategorią niepowodzeń szkolnych są nieadekwatne osiągnięcia szkolne. Pojęcie „nieadekwatnych osiągnięć szkolnych” oznacza, że mimo wykazywanej przez ucznia kreatywności, np. zdolności językowych czy matematycznych, otrzymuje on złe oceny i nie radzi sobie w szkole. Uczniowie ci cierpią na syndrom braku osiągnięć. Często stawiają sobie albo zbyt wygórowane wymagania, albo mało znaczące cele, co w obu przypadkach prowadzi do niepowodzeń.

Znajomość uwarunkowań i podstawowych symptomów zjawiska niepowodzeń edukacyjnych pozwala na całościowe podejście do zagadnień profilaktyki, diagnozy i terapii pedagogicznej.

2.
Diagnoza

W związku z podjętym przeze mnie tematem przeprowadziłem dwie ankiety w mojej szkole. Jedną wśród 16 nauczycieli (załącznik nr 1), a drugą wśród 60 uczniów (załącznik nr 2), wybranych losowo reprezentantów wszystkich klas.

Celem pierwszej było zdiagnozowanie najczęściej występujących
w szkole problemów dydaktyczno-wychowawczych, wymagających podjęcia stosownych działań, wyłonienie najważniejszych z nich i wypracowanie sposobów ich rozwiązywania.

Jak wykazały wyniki badań, za najważniejszy problem nauczyciele uznali złą frekwencję uczniów w szkole. Dlatego też w drugiej ankiecie pytałem uczniów o ich opinie na ten temat.

2.1 Ankieta na temat – nauczyciele wobec problemów szkolnych

Z przeprowadzonej wśród nauczycieli ankiety wynika, że zauważają problemy w pracy szkoły wymagające rozwiązania. Aż 95 %badanych stwierdza, że dotyczą one frekwencji, 68 % - że palenia papierosów, 56 % - że dyscypliny i dewastacji mienia, 50 % - że zachowania na lekcjach, spóźnień, niedbałości o czystość w szkole. Ankietowani wymieniają jeszcze lekceważenie obowiązków czy niewłaściwy stosunek uczniów do nauczycieli.

Za najważniejsze problemy wychowawcze, wymagające naprawy, uznają złą frekwencję. Mówi o tym aż 93 % ankietowanych. Poza tym wymieniają niezdyscyplinowanie uczniów, problemy z paleniem papierów, złe zachowanie ucznia, negatywny stosunek do obowiązków szkolnych i dewastacje mienia.

Rozwiązanie tych problemów wychowawczych ankietowani widzą
w: konsekwentnym rozliczaniu zarówno frekwencji, jak i złego zachowania uczniów, zdyscyplinowaniu uczniów, relegowaniu ze szkoły w przypadkach braku chęci poprawy, opracowaniu zasad kompleksowych działań i jednolitych wymagań wobec uczniów, zwiększeniu wysiłku wychowawczego nauczycieli, w tym wzmożenie dyżurów na przerwach.

Według nauczycieli problemy dydaktyczne w szkole dotyczą: braku nawyków uczenia się – 87 % tak twierdzi, braku systematyczności – 69 %, słabej motywacji – 62 %, małych możliwości ucznia – 50 %, niechęci do wysiłku – 50 %, braku umiejętności uczenia się – 44 %, braku zainteresowania nauką – 37 %, atmosfery w klasie niesprzyjającej nauce – 25 %.

Za najbardziej palące problemy wychowawcze ankietowani uznają słabą motywację ucznia – 56 %, brak nawyków uczenia się – 44 %, brak systematyczności – 37 %, niechęci do wysiłku - 31 % oraz słabe możliwości intelektualne uczniów – 25 %.

Rozwiązanie problemów dydaktycznych upatrują ankietowani
w systematycznym, zróżnicowanym w formie, częstym, obiektywnym
i motywującym ocenianiu uczniów, w dostosowaniu wymagań do możliwości ucznia, przy jednoczesnym zdecydowaniu i braku pobłażliwości, ale
z możliwością poświęcania dodatkowego czasu uczniom słabym, by mieli możliwość poprawy oceny. Nauczyciele wymieniają też takie czynniki, jak zwiększanie motywacji, stosowanie metod aktywizujących
i zindywidualizowanie procesu nauczania. Proponują też zajęcia wyrównawcze
i większe niż dotychczas wykorzystanie multimedialnych środków przekazywania wiedzy. Nie zapominają też o roli współpracy z rodzicami. Procentowe zestawienie wyników tej ankiety ukazuje załącznik nr 3.

Z przeprowadzonej ankiety jasno wynika, że najważniejszym źródłem niepowodzeń szkolnych uczniów jest ich zła frekwencja. O jej przyczyny pytałem więc samych zainteresowanych, tj. uczniów.

2.2 Ankieta na temat – uczniowie wobec szkolnych

Badania ankietowe przeprowadzone wśród uczniów wykazały, że 81 %
z nich stwierdza, że dobrze się czuje w szkole. Tylko 14 % mówi o złym samopoczuciu, a 5% uzależnia to od dnia.

Ci, co czują się źle, przyczyny widzą w zimnie (70 %), stresie (30%), obawie przed kolegami, złych warunkach sanitarnych czy złym samopoczuciu.

Aż 61 % uczniów uważa, że ich frekwencja jest dobra lub bardzo bobra,
a tylko 39 %, że przeciętna. Nikt nie przyznaje się do złej, choć 58 % badanych deklaruje, że zdarza się im opuszczać zajęcia bez uzasadnienia.

Jako przyczyny opuszczania zajęć wymieniają najczęściej lenistwo
i niechęć, lecz jej nie określają, nudę, nieprzygotowanie do lekcji, obawę przed złą oceną, wpływ kolegów, trudności z dojazdem, zimno w szkole i złe samopoczucie.

Takie same przyczyny podają, gdy mówią o innych uczniach opuszczających zajęcia szkolne.

Aż 48 % uczniów przyznaje się do opuszczania wybranych przedmiotów, wymieniając takie powody, jak: niechęć do określonego przedmiotu, trudności w nauce, nudę, lekceważenie jego przydatności.

Na pytanie, co należy zrobić, aby poprawić frekwencję, najczęściej udzielane odpowiedzi to: polepszyć stosunek nauczycieli do ucznia, zaciekawić przedmiotem, motywować i zachęcać, ale także karać i usuwać ze szkoły osoby nagminnie opuszczające lekcje. Procentowe omówienie wyników tej ankiety ukazuje załącznik nr 4.

S. Kopacz.doc

1.
Powodzenia i niepowodzenia szkolne

2.
Diagnoza

2.1 Ankieta na temat – nauczyciele wobec problemów szkolnych

2.2 Ankieta na temat – uczniowie wobec szkolnych

...

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: