Ekspresjonizm-cechy:Poznanie jest możliwe tylko przez intuicję i estetykę.Rzeczywistość ma strukturę dualistyczną,jako przeciwstawienie ducha i materii,dobra i zła,wolności i determinizmu,historycznej zmienności i ponadczasowej natury ludzkiej.Różni się zasadniczo od symbolizmu i impresjonizmu,naturalizmu-ponieważ pochwalał aktywizm–czynne działanie.Poszukuje prawd absolutnych,uniwersalnych.Sztuka-Wyrazem przeżyć wewnętrznych artysty.Uczucia i przeżycia–głównym elementem sztuki.Sztuka otwarta na metafizykę;Formy kontrastowe i dynamiczne;Indywidualizacja języka.Niemcy:subiektywizm,spontaniczne wyrażenie przeżyć wewn.Krytyka współczesnej cywilizacji,tendencje mistyczne,karykatura,groteska,posługiwanie się brutalnymi kontrastami,indywidualizm,intuicjonizm,antyestetyzm,nawiązanie do sztuki pierwotnej,dziecięcej,ludowej,fowizmu,średn.rzeźby.
UGRUPOWANIA:Most05-13-Ernst,Kirchner,Heckel,Schmidt-Rottluff,Bleyll(inspiracja w sztuce średn.prymitywizmie,podporządkowanie się przeżyciu,alogiczność).Błękitny jeździec-11-14 Mark,Kandinsky,Munter.(bezprzedmiotowość,inspiracja dziecięcą szt.prymitywizm.)
Henryk Wölfflin Podwójne korzenie stylu: linearyzm i malarskość z których wywodzą się opozycje:płaszczyzna à głębia;forma zamknięta à otwarta;wielość à jedność;jasność à ciemność;linearyzm i malarskość istnieją obiektywnie, natomiast źródła tych stylów tkwią w człowieku, są wyrazem jego widzenia świata, oraz kategorią myślenia
Fritz Strich ludzkośc jest świadoma nieuchronności śmierci i pragną wieczności. Pragnienie to obejmuje dwie kategorie myślenia : skończoność à nieskończoność które są ideami kultury i sztuki.Tutaj występują opozycje:klasycyzm à romantyzm;spokój à ruch;jasność à ciemność;
wilhelm Worringer Cechą sztuki ma być opozycyjność oparta na przesłankach historycznych - historia sztuki powstaje stopniowo od sztuki abstrakcyjnej à do naturalistycznej.
Przesłankach psychologicznych- sztuka wynika z woli a nie z umiejętności artystycznych. Każdy może być artystą. Przesłankach światopoglądowych – sztuka abstrakcyjna pochodzi z chęci uporządkowania chaosu, natomiast sztuka naturalistyczna ze zgody na świat i włączenia się w niego- stąd pochodzi naturalizm i styl. Kategorią myślenia jest opozycyjność- dualizm;Nastawienie na historyczna prawdę a nie na rzeczywistość.
Wasil Kandinsky Sztuka rozwija się od realizmu à do abstrakcjonizmu
Poglądy są w ciągłym rozwoju dla tego mogą one być sprzeczne.Opozycyjne myślenie:materia àduch;formaà treś;spoczynek à ruch;ciemnośćà język;uczucie à rozum;subiektywizm à obiektywizm;Nie ma znaczenia jakiej formy użyje artysta –realizm jest abstrakcją;Ważna jest nauka;Prawdziwa sztuka powstaje z konieczności wyrażenia siebie, epoki i sztuki.;Sztuka jest absolutna i obiektywna;Sztuka jest wytłumaczalna, jeżeli każdy jej element jest zracjonalizowany;Malarstwo dzieli się na:;Impresję – przeważa wrażenie z zewnątrz;Improwizację – pochodzi z podświadomości;Kompozycję – rezultat świadomego działania artysty;Forma jest tym co materialne, subiektywne i zewnętrzne;Zawartość jest tym co duchowe, obiektywne wewnętrzne;Wyróżnia się trzy etapy w rozwoju sztuki :Początkowa – wyrosła z nastawienia praktycznego, była realistyczna.
Rozwojowa – przewagę zdobywa pierwiastek duchowy nad praktycznym –naturalistyczna sztuka;Celem sztuki jest „ czysta sztuka”Natura nie należy do dzieła sztuki. K.Edischmid;duch – materia to podstawowa opozycja, która się przenikapozostałe opozycje się wyłączają;impresjonizm-ekspresjonizm;myślenie-czucie;wielość –jedność;analiza-synteza;psychologizm-wizyjność;indywiduum –człowiek.
CZASOPISMA:Der Sturm10-32-Walden,Die Aktion11-32-Pfemfert.
EKSPRESJONIZM POLSKI:sztuka dla szuki,ważne:treść,forma,formuła,połączenie schematyzmu i malarskości.Czasopismo Zdrój17-22-Hulewicz,Stur,Bederski,Zamoyski,Kubiccy,Kosidowski.GRUPY
: Bunt18-wraz z upadkiem zdroju-22r.Grupa Presens-26-30.wyłania się Aero-artyści rewolucyjni-Brzękowski,Przyboś,Starzewski.Grupa Rytm-22-32.”My”-19-Hulewicz;”Confiteor”1899-Przybyszewski;Ekspresjonizm.Słowacki i genesis z ducha-18.
Artykuły programowe Stura:”Czego chcemy”-20,”Cykl rozmyślań człowieka na przełomie 1920-21”.TEORIA PRZYBYSZEWSKIEGO: Antyteza ducha i materii – to podstawowa opozycja,sztuka-zwierciadło duszy,sztuka jest obca rzeczywistości,jest subiektywna,odrzucenie natury,ekspresj-impresj.HULEWICZA: Nawiązuje do teorii Przybyszewskiego z kilkoma różnicami.Obok opozycji treść-fotma, stawia formuła-forma. Forma jest czymś dobrym ,koniecznym dla ducha. formuła zaś tym co go krępuje.Społeczeństwo-indywiduum;Obiektywizm-subiektywizm. Ostatecznie rezygnuje z opozycji na rzecz harmonii;Forma jest przed treścią, z niej rodzi się duch
Sztuka jest wyrazem istoty, ducha, pomija to, co przypadkowe;Prawdziwa sztuka odtwarza ruch;okultyzm i mistycyzm.STUR: Reprezentuje ekspresjonizm czysty – o czystej orientacji etycznej i społeczno-utopijnej.Ekspresjonizm ma scalać i inspirować dążenia do nowej literatury.Ekspresjonizm jest dalszym ciągiem romantyzmu (Czego chcemy”1920)Konieczność wyrażania epoki przez sztukę;Dusza jest zjawiskiem wielopłaszczyznowym, czyli bytem wewnętrznie sprzecznym.Głównym postulatem jest harmonia. Naczelną zasadą jest prawda.W sztuce potrzebna jest dusza, treść, ciało i forma.Utwór musi być zrozumiały dla czytelnika;Stur pragnie piękna tożsamego z prawdą a niebędącego w opozycji Materia –duch.
FUTURYZM WŁOSKI: 1910-„Manifest techniczny literatury futurystycznej”;1914-„Manifesti del futurismo”;1915-„Manifest teatralny”, „Wojna jedyną higieną świata”;1924-„Futuryzm a Faszyzm”;1920-„Manifest malarzy futurystycznych” Boccioni;1913 Luigi Russolo –wzywa do stworzenia nowej muzyki „sztuki hałasu” wynalazł 23 instrumenty futurystyczne;1913-„Słowa na wolności i wyobraźnia bez granic”;1912-„Policzek powszechnemu gustowi”,ManifestKulturyFuturystycznej”.Govani;Soffici;Papini;Folgore;De Maria.CZASOPISMA:La voce1908-16-Prezzini,La Cerba,Poesia-Marinetti-05-09.PORÓWNANIE:Futuryzm włoski: Przezwyciężenie kultury;Pogarda dla kultu przeszłości, ale nieodrzucenie jej;Wolne obrazy;Nowa uczuciowość;Oryginalność;Ironia;Sztuczna wesołość;Duch walki;Patriotyzm;Antyreligijność;Amoralizm;Sexualna swoboda.Futuryzm Marinettiego:Profetyzm;Optymizm;Humanitarny imperializm;Militaryzm;Szowinizm
Pogarda dla kobiet;Moralizm;Germanizm;Brak podstaw teoretycznych;Język pozarozumowy;Hasło MMM
Odizolowanie od przeszłości;
EGOFUT:CZASOP.Piterurgskij głasztaj”-1912-1914/„Oczarowanyj strannik”-1913-1916/„Graniota”-1914 Iskusstwo Komuny-1918-zalążek późniejszego LEF-u.MANIFESTY: „Prolog egofuturyzmu” 1911;„Program akademii egopoezji” 1913.PRZEDSTAWICIELE:I.Siewierianin,W.G.Szerszeniewicz,R.Iwniew.CECHY:Postrzeganie świata przez intuicję, Pryzmat własnego „ja”;Nawiązania do symbolistów;Poezja to wysławienie egoizmu;Odrzucenie Kubo-futurystycznej rezygnacji z wszelkiej treści.Zaimek „ja” pisane wielką literą- skrajny indywidualizm;Intuicja głównym fundamentem sztuki–intuicjonizm.
Eksperymenty ze słowem;Neologizacja języka;Motywy dekadenckie;Luźno związany z założeniami;Marinettiego.GRUPA Hilea, założona w Moskwie 1911: (m.in. D.D. Burluk;W.Chlebnikow;A.J. Kruczonych;W.W. Majakowski.
KUBOFjut-cechy: Urbanizm;Prymitywizm;Anarchizm;Antyestetyzm;Deformacja;Rozbijanie tradycyjnych miar wersyfikacyjnych;Brutalnoś;Poezja gazetowa;Publikacje. PRZEDSTAWICIELE:A.Kruczonych;W.Majakowski ;W.Chlebnikow ;Lifszyc ;J.Guto;Burlukowie. PUBLIKACJE: manifesty : „Sadzawka sędziów”-1909,1913 Burluk,Kruczonych.;
„Policzek powszechnemu smakowi”-1912-Chlebnikow,Majakowski,Kruczonych.;
„Zdechły księżyc” 1913. Grupa 41 stopni (1917 -1920) ZAUM-Jjezyk pozarozum.grupa poetycka założona przez Kruczynocha w Tyflisie-gruzja, zakładali koncepcję „słów na wolności”Zdaniewicz,Tierientjew,Kiriłł.GrupaCentryfuga(13)Bobrow,Asiejew,Pasternak,Iwniew,
FUTURYZM POLSKI:warszawa-Stern,Wat. Anatol Stern , Aleksander Wat –1918-„Ulotka”/1920-„Gga” –almanach poezji/1921-„Jednodniówka futurystów”/1922„Nuż w brzuchu”;1921-22„Nowa sztuka”- czasopismo redagowane przez Anatola Sterna przy współpracy T.Peipera;1921 –„Do narodu polskiego” –manifest w sprawie natychmiastowej futuryzacji życia-Bruno Jasieński.;1921- „Hymn do maszyny mojego ciała” T.Czyżewski;Kraków:Jasieński,Młodożeniec,Witkacy,Czyżewski,Pronaszkowie,Zamoyski.
„Katarynka”1920,od 21 „Gałka Muszkatułowa”.MANIFESTY:Do Narodu Polskiego.
Manifest w sprawie natychmiastowej futuryzacji życia” Jasieński
Manifest w sprawie krytyki artystycznej –Jasieński 1921,
Manifest w sprawie ortografii fonetycznej –jasieński 1921,
Manifest w sprawie poezji futurystycznej : Jasieński 1921, Prymityw , Gga, O zielonym oku – o swoim malarstwie, autokrytyka, autoreklama,POSTULATY:pochwała wszelkich bytów materialnych, od gwoździ do
gwiazd;pisownia fonetyczna, konstrukcje onomatopeiczne;sztuka jest degeneracją stereotypów;sztuka musi być ludzka,;masowa, demokratyczna powszechna;zastąpienie ortografii rytmem i rymem;futuryzm był stylem życia;artyści na ulice, każdy może być artystą, artysta to przedstawiciel narodu;technika jest sztuką, maszyna jest dziełem sztuki;hasła: maszyna, demokracja, tłum;porzucenie tradycji , przyzwyczajeń;cywilizacja, kultura na śmietnik –wybieramy prostotę ,ordynarność, wesołość, śmiech
sztuka jest nietrwała, ma wartość 24 h;wolność sexualna, równouprawnienie w stosunkach erotycznych;wartość książki to format i druk, a nie treść;pochwała osiągnięć techniki;odwołanie do folkloruPorzucenie zasad ortografii i gramatyki;próba naśladowania fal radiowych np. Młodożeniec: „Radio romans”;brak zdań;powrót do ludowości;prymitywizm.
DADAIZM:powst.w 16-19 Zurychu wraz z Cabaretem Voltaire.PRZEDSTAWICIELE:Ball,braciaJanco,Tzara,Arp,Richter,Huelsenbeck,Serner.
CZASOP:Der Zeltweg-19-Tzara.Trójjęzyczny kabaret Voltaire-16-Ball.Dada-17-20.MANIFESTY...
AnnLea