ZLECENIE
Przyjmujący zlecenie dokonuje czynności w interesie dającego zlecenie. Musi więc działać zgodnie z jego życzeniami. Art. 737 KC wprowadza obowiązek przestrzegania wskazówek udzielonych przez dającego zlecenie, a dotyczące sposobu wykonania określonych czynności. Wskazówki te mogą być zawarte w umowie lub udzielone później przez dającego zlecenie. Te wskazówki następcze wiążą przyjmującego zlecenie, jeżeli nie naruszają tożsamości świadczenia (tzn. nie tworzą obowiązków wykonania innej czynności).
Odstąpienie przez przyjmującego zlecenie nakazanego mu w umowie lub we wskazówkach następczych sposobu wykonania zobowiązania możliwe jest tylko wtedy, gdy spełnione są łącznie następujące przesłanki:
1) istnieją nieznane dającemu zlecenie okoliczności uzasadniające zmianę sposobu wykonania zlecenia
2) przyjmujący zlecenie nie ma możliwości kontaktu z dającym zlecenie
3) prawdopodobna wola dającego zlecenie przemawia za zmianą sposobu wykonania zlecenia.
Art. 738 §1 KC wyraża obowiązek osobistego wykonania zobowiązania przez przyjmującego zlecenie. Nie jest to generalny zakaz korzystania z pomocy innych osób, ale zakaz powierzenia wykonania zlecenia osobie trzeciej, czyli przekazania wszystkich lub niektórych działań składających się na świadczenie do samodzielnego wykonania innej osobie.
Zakaz zastępstwa (substytucji) może być uchylony w umowie, a ponadto nie obowiązuje wówczas, gdy korzystanie z zastępstwa jest powszechną i ustaloną praktyką w danym środowisku przy wykonywaniu czynności danego rodzaju. Mimo obowiązku osobistego wykonania zlecenia przyjmujący zlecenie może powierzyć je osobie trzeciej, jeżeli osobiste dokonanie zleconej czynności uniemożliwiają mu okoliczności.
Zakres odpowiedzialności przyjmującego zlecenie za działania i zaniechania zastępcy zależy od tego czy substytucja była dozwolona i czy przyjmujący zlecenie zawiadomił niezwłocznie dającego zlecenie o osobie i miejscu zamieszkania zastępcy. Jeżeli oba warunki są spełnione, a zastępca nie wykonuje lub nienależycie wykonuje zleconą czynność, przyjmujący zlecenie odpowiada wyłącznie wówczas, gdy swojego zastępcę wybrał bez dołożenia należytej staranności. Jeżeli przyjmujący zlecenie nie mógł korzystać z zastępstwa lub nie dokonał wymaganego zawiadomienia, za działania i zaniechania zastępcy odpowiada na zasadzie ryzyka według art. 474 KC. Za wykonanie zlecenia wobec dającego zlecenie zawsze odpowiada również zastępca. W przypadku odpowiedzialność z art. 474 KC przyjmujący zlecenie i zastępca odpowiadają solidarnie.
Ponadto w razie niedozwolonej substytucji art. 739 KC przewiduje odpowiedzialność przyjmującego zlecenie za utratę lub uszkodzenie rzeczy należącej do dającego zlecenie niezależnie od przyczyny szkody (odpowiedzialność za przypadek). Sens tej odpowiedzialności polega na tym, że nie istotna jest bezpośrednia przyczyna utraty lub uszkodzenia rzeczy i to czy przyjmujący zlecenie ponosi za nią odpowiedzialność według art. 472 KC i następnych.
Przesłankami odpowiedzialności są:
1) niedozwolona substytucja (jako nienależyte wykonanie zobowiązania)
2) szkoda w postaci utraty lub uszkodzenia rzeczy oraz
3) jakikolwiek (niekoniecznie normalny) związek przyczynowy między zastępstwem a szkodą.
Ciężar dowodu braku związku przyczynowego spoczywa na przyjmującym zlecenie, który musi wykazać, że utrata lub uszkodzenie rzeczy nastąpiłoby także wówczas, gdyby sam zlecenie wykonywał.
Art. 740 KC wprowadza trzy obowiązki przyjmującego zlecenie:
1) bieżącego kontaktowania się z dającym zlecenie i udzielania mu wszystkich potrzebnych informacji o przebiegu czynności
2) złożenia sprawozdania po wygaśnięciu zlecenia
3) wydania wszystkiego co przyjmujący zlecenie uzyskał przy wykonywaniu zlecenia dla dającego zlecenie.
Jeżeli przyjmujący zlecenie był pełnomocnikiem dającego zlecenie wydanie ma postać czynności faktycznej. Jeżeli działał we własnym imieniu, wydanie będzie czynnością prawną (przeniesienie nabytych praw).
Z art. 741 KC wynika, że przyjmujący zlecenie ma wydać dającemu zlecenie rzeczy i pieniądze, które uzyskał wskutek wykonania zlecenia albo otrzymał od dającego zlecenie w celu jego należytego wykonania, a okazały się zbędne. Wydanie ma nastąpić niezwłocznie, a sankcją naruszenia tego obowiązku jest w przypadku pieniędzy konieczność zapłaty odsetek ustawowych.
Obowiązki dającego zlecenie:
1) zwrot wydatków (i nakładów rzeczowych) poniesionych przez przyjmującego zlecenie w celu jego należytego wykonania, czyli wykonania zgodnego z umową i regułami obiektywnymi.
Obowiązek zwrotu dotyczy wydatków koniecznych (bez których wykonanie zlecenia nie było możliwe), użytecznych (których poniesienie przyspieszyło lub ułatwiło wykonanie czynności albo zwiększyło prawdopodobieństwo osiągnięcia skutków czynności).
Inne wydatki podlegają zwrotowi, jeżeli przewidziano je w umowie albo przyjmujący zlecenie poniósł dlatego, że wykonał je w sposób zgodny z umową lub wskazówkami dającego zlecenie.
Nie można żądać zwrotu wydatków sprzecznych z prawem lub z zasadami współżycia społecznego, nawet jeżeli były użyteczne.
Przyjmującemu zlecenie należą się też ustawowe odsetki od wydatkowanej kwoty za okres od dnia dokonania wydatku do jego zwrotu.
2) jeżeli przyjmujący zlecenie zaciągnął we własnym imieniu zobowiązanie w celu należytego wykonania zlecenia, dający zlecenie ma go z tego zobowiązania zwolnić przez zapłatę (wykonanie zobowiązania) albo przejęcie długu (wymagana zgoda wierzyciela).
3) obowiązek udzielenia zaliczki uzależniony jest od zaistnienia dwóch przesłanek:
- prawidłowe wykonanie zlecenia wymaga wydatków
- przyjmujący zlecenia żąda zaliczki.
Obowiązek udzielenia zaliczki jest ciążącym na wierzycielu obowiązkiem współdziałania z dłużnikiem (art. 356 §2 KC).
Przyjmującemu zlecenie nie służy zatem roszczenie o zaliczkę, którego mógłby dochodzić przed sądem. W braku zaliczki może jednak wstrzymać się od wykonania zlecenia i nie popada w zwłokę.
4) obowiązek zapłaty wynagrodzenia.
W myśl dyspozytywnego art. 744 KC roszczenie o wynagrodzenie staje się wymagalne z chwilą dokonania zleconej czynności.
Art. 745 KC przewiduje solidarną odpowiedzialność w wypadku występowania po którejkolwiek ze stron zlecenia kilku osób. Strony mogą tę solidarność w umowie wyłączyć
Rozwiązanie umowy zlecenia.
Art. 746 KC przyznaje każdej ze stron uprawnienie do jednostronnego rozwiązania zobowiązania umowy. Rozwiązanie to nazwano wypowiedzeniem, ponieważ wywiera ono skutki w zasadzie tylko na przyszłość.
Jeżeli wypowiedzenia dokona dający zlecenie, zobowiązany jest do zwrócenia przyjmującemu zlecenie poczynionych do dnia wypowiedzenia wydatków. Przy zleceniu odpłatnym ma zapłacić taką część wynagrodzenia jaka odpowiada wykonanej przez przyjmującego zlecenie część działań składających się na jego świadczenie. Jeżeli natomiast wypowiedzenia dokona przyjmujący zlecenie, to o ile nie umówiono się inaczej nie przysługuje mu roszczenie o odpowiednią część wynagrodzenia.
Wypowiedzenie może zostać dokonane w każdym czasie, jednak tylko tak długo, dopóki przyjmujący zlecenie nie wykona zleconej mu czynności. Wypowiedzenie dokonywane jest przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Nie wymaga formy szczególnej i wywołuje skutek w chwili, gdy dotarło do adresata w sposób określony w art. 61 KC (ustawa nie wprowadza terminów wypowiedzenia).
Wypowiedzenie jest skuteczne niezależnie od tego czy istniał jakikolwiek powód uzasadniający jego dokonanie. Od istnienia powodu i to powodu ważnego uzależnione są jednak dalsze skutki wypowiedzenia, jeżeli zlecenie ma charakter odpłatny. Jeżeli bowiem wypowiedzenie odpłatnego zlecenia nastąpiło bez ważnego powodu, wypowiadający powinien naprawić poniesioną przez drugą stronę szkodę.
Ważnymi powodami mogą być zarówno zjawiska o charakterze obiektywnym (zmiany gospodarcze, prawne itp.) jak i zjawiska odnoszące się do stron i stosunków między nimi (np. zmiana sytuacji życiowej strony, nieporozumienia między nimi).
Ważnymi powodami dla dającego zlecenie są m.in.:
- uzasadniona utrata zaufania do przyjmującego zlecenia oraz nieudzielenie mu przez przyjmującego zlecenie potrzebnych wiadomości o przebiegu sprawy.
Ważnymi powodami wypowiedzenia przez przyjmującego zlecenie to m.in.:
- nieudzielenie zaliczki
- nieudzielenie lub odwołanie pełnomocnictwa
- udzielenie wskazówek zmieniających sposób wykonanie czynności na niekorzyść przyjmującego zlecenie.
Zgodnie z art. 746 §3 KC normy przyznające uprawnienie do wypowiedzenia zlecenie z ważnych powodu mają charakter bezwzględnie wiążący.
Strony nie mogą zatem, ani w umowie, ani w późniejszej czynności prawnej dokonywanej przed zaistnieniem przyczyny wypowiedzenia wyłączyć uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z takiej przyczyny. Nie mogą też modyfikować kodeksowego uprawnienia na niekorzyść uprawnionego (np. wprowadzić terminu wypowiedzenia) ograniczać zakresu znaczenia pojęcia ważnych powodów itp.
Śmierć ani utrata ZDCP dającego zlecenie nie powodują wygaśnięcia zobowiązania, o ile umowa tak nie stanowi. Prawa i obowiązki dającego zlecenie przechodzą wówczas na jego spadkobierców, albo są wykonywane przez przedstawiciela ustawowego.
Jeżeli natomiast umowa przewidywała, że zlecenie wygaśnie w razie śmierci lub utraty ZDCP przez dającego zlecenie, przyjmujący ma obowiązek:
1) powiadomić znanych mu spadkobierców lub przedstawiciela ustawowego dającego zlecenie o istnieniu i wygaśnięciu zobowiązania,
2) wykonywać nadal swoje obowiązki, jeżeli ich niewykonywanie może narazić drugą stronę na szkodę.
Przyjmujący zlecenie wykonywać ma te obowiązki dopóki spadkobierca lub przedstawiciel ustawowy dającego zlecenie nie będzie mógł podjąć decyzji co do sposobu dalszego prowadzenia sprawy.
Jeżeli nie umówiono się inaczej, to śmierć przyjmującego zlecenie lub utrata przez niego pełnej ZDCP powodują wygaśnięcie zobowiązania. Spadkobierca lub przedstawiciel ustawowy przyjmującego zlecenie powinien zawiadomić dającego zlecenie o jego wygaśnięciu. Ma też złożyć sprawozdanie z art. 740KC i wydać dającemu zlecenie to co przyjmujący zlecenie zdążyć dla niego uzyskać.
W obydwu przypadkach wygaśnięcie zlecenia wywiera skutek ex nunc. Przyjmującemu zlecenie należy się zwrot poniesionych wydatków, a przy zleceniu odpłatnym także odpowiednia część wynagrodzenia.
Jeżeli zgodnie z umową zlecenie wygasło wskutek zdarzeń odnoszących się do osoby dającego zlecenie art. 749 KC chroni dobrą wiarę przyjmującego zlecenie uznając jego działania podjęte po wygaśnięciu zobowiązania za wykonywanie umowy tak długo, jak długo on o wygaśnięciu zlecenia nie wie. Może zatem domagać się zwrotu wydatków, zapłaty wynagrodzenia i zwolnienia z zaciągniętych zobowiązań.
Art. 750 KC nakazuję stosować odpowiednio przepisy o zleceniu do umów mających dwie cechy:
1) zobowiązujących jedną ze stron do świadczenia usług, czyli wykonania czynności dla innej osoby (chodzi o czynność faktyczną),
2) nie uregulowanych innymi przepisami (np. rachunek bankowy, agencja, komis, spedycja, przewóz, przechowanie, skład...).
Przepisy o zleceniu nie mają zastosowania do czynności będących przedmiotem umowy o dzieło.
Jeżeli umowa nienazwana o świadczenia usług zawiera elementy swoiste dal innych niż zlecenie umów nazwanych, których przedmiotem jest usługa (np. przewozu lub przechowania) to podlega nie tylko przepisom o zleceniu, ale także stosowanym odpowiednio przepisom o właściwie innej umowy nazwanej.
Odpowiednie stosowanie przepisów o zleceniu polega na tym, że zależnie od treści konkretnej umowy (charakteru zleconej usługi):
1) niektóre przepisy o zleceniu będą stosowane wprost (np. art. 735, 736, 737, 740, 741 KC),
2) niektóre przepisy będą stosowane z pewnymi modyfikacjami, zwłaszcza art. 746 § 1 i 2 KC (przy niektórych usługach o dopuszczalności i terminie wypowiedzenia należy rozstrzygać biorąc pod uwagę przede wszystkim interes dającego zlecenie,
3) niektóre przepisy o zleceniu w ogóle nie będą miały zastosowania np. art.734 §2 KC
Dla niektórych roszczeń art. 751 KC przewiduje 2-letni termin przedawnienia.
Konstrukcja przekazu upraszcza wykonanie zobowiązań w sytuacji, gdy określony podmiot jest zobowiązany do pewnego świadczenia wobec drugiego podmiotu, a jednocześnie uprawnionym do takiego samego świadczenia od trzeciego podmiotu np. sprzedawca ma roszczenie o zapłatę ceny wobec kupującego, a jednocześnie dług wobec hurtownika.
Przekaz polega na upoważnieniu udzielonym przez ten podmiot, w którym dłużnik zostaje upoważniony do spełnienia świadczenia bezpośrednio do rąk wierzyciela osoby upoważniającej z takim skutkiem, że wykonane zostają obydwa zobowiązania.
Art. 9211 KC to upoważnienie nazywa przekazem albo przekazaniem świadczenia, osobę udzielającą upoważnienie – przekazującym, osobę mającą spełnić świadczenie – przekazanym, a osobę mającą przyjąć świadczenie – odbiorcą przekazu.
Podstawą przekazu są dwa stosunki prawne:
1) stosunek waluty – istniejący między przekazującym a odbiorcą przekazu – obejmuje on dług przekazującego wobec odbiorcy przekazu,
Stosunek ten wyjaśnia dlaczego przekazujący upoważnia przekazanego do spełnienia świadczenia na rzecz odbiorcy przekazu – robi to po to, żeby wykonać swoje zobowiązanie wobec odbiorcy przekazu.
2) stosunek pokrycia – między przekazującym a przekazanym, obejmującym dług przekazanego wobec przekazującego.
Stosunek ten wyjaśnia dlaczego przekazany korzysta z udzielonego upoważnienia – robi to po to, żeby wykonać zobowiązanie wobec przekazującego.
Stosunki te mogą istnieć przed udzieleniem upoważnienia (przekazu), a mogą powstać wraz z przekazem lub nawet później.
Relacje między przekazanym a odbiorcą przekazu w ramach której ma zostać spełnione świadczenie nazywa się stosunkiem zapłaty.
Przekaz nie jest zobowiązaniem ani rozporządzeniem, ale czynnością upoważniającą i to upoważnieniem podwójnym. Przekazany zostaje upoważniony do spełnienia świadczenia do rąk odbiorcy przekazu na rachunek przekazującego (w wykonaniu jego zobowiązania). Odbiorca przekazu zostaje upoważniony do przyjęcia świadczenia od przekazanego, ale na rachunek przekazującego (przyjęcia go jako świadczenia przekazującego). Udzielenie tego upoważnienia powoduje zastosowanie art. 452 KC i art. 356 §1 KC – jedno świadczenie stanowi wykonanie dwóch zobowiązań.
Art. 9214 stanowi, że jeżeli przekazany jest dłużnikiem przekazującego (czyli stosunek pokrycia istnieje już w chwili dokonania przekazu) jest on zobowiązany względem niego do zadośćuczynienia przekazowi. Musi zatem skorzystać z upoważnienia i tylko spełniając świadczenie do rąk odbiorcy przekazu prawidłowo wykona swoje zobowiązanie względem przekazującego.
Przekaz jest czynnością jednostronną. Oświadczenie przekazującego musi być złożone przekazanemu albo odbiorcy przekazu. Nie wymaga zachowania szczególnej formy. Przedmiotem przekazu mogą być świadczenia pieniężne lub rzeczy zamienne. Sporne jest czy także usługi.
Przekaz jako upoważnienie nie wywołuje skutków w majątku żadnej ze stron, dlatego może być przez przekazującego odwołany, dopóki przekazany nie przyjął przekazu albo nie spełnił świadczenia.
Przekazany w wyniku przekazu jest tylko upoważniony, ale nie zobowiązany do spełnienia świadczenia do rąk odbiorcy przekazu. Obowiązek taki może na siebie przyjąć przez czynność prawną przyjęcia przekazu. Przyjęcie przekazu następuje przez oświadczenie woli przekazanego złożone odbiorcy przekazu. Jest to czynność zobowiązująca. W jej wyniku powstaje obowiązek spełnienia świadczenia na rzecz odbiorcy i odpowiednie roszczenie odbiorcy. Przyjęcie przekazu nie wymaga szczególnej formy. W doktrynie sporne jest czy jest to czynność jednostronna czy umowa.
Przyjęcie przekazu jest czynnością abstrakcyjną. Przyczyna prawna przyjęcia (zobowiązanie przekazanego wobec przekazującego) jest nieistotna dla skuteczności przyjęcia przekazu. Przekazany, który przekaz przyjął nie może zatem podnosić zarzutów ze stosunku pokrycia ani służących przekazującemu wobec odbiorcy przekazu zarzutów ze stosunków waluty.
Dopuszczalne są jedynie:
1) zarzuty wynikające z treści przekazu (treści upoważnienia),
2) zarzuty przysługujące przekazanemu osobiście względem odbiorcy przekazu (związane z przyjęciem przekazu np. nieważność tej czynności prawnej, warunki, terminy albo wynikające z innych stosunków między tymi osobami).
Roszczenie odbiorcy przekazu przeciwko przekazanemu wynikające z przyjęcie przekazu przedawniają się z upływem roku. Przyjęcie przekazu nie powoduje wygaśnięcia zobowiązania, które przekazujący miał wobec odbiorcy przekazu. Skutek ten nastąpi dopiero w momencie spełnienia świadczenia.
1
kiton18