Uniwersytety III wieku.pdf

Barbara Szatur-Jaworska

Instytut Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszawskiego

Polskie Towarzystwo Gerontologiczne

Tezy wykładu wprowadzającego

„ Misja uniwersytetów trzeciego wieku ”

1. Krótka historia uniwersytetów trzeciego wieku

a) 1973 – Uniwersytet w Tuluzie, Pierre Vellas – profesor na wydziale prawa i nauk ekonomicznych występuje z

inicjatywą utworzenia przy tymże uniwersytecie placówki przeznaczonej dla osób starszych nazwanej uniwersyte-

tem trzeciego wieku (Université du Troisičme Age – UTA). Cele powołania UTW:

− umożliwienie zdobywania wiedzy osobom starszym, które nie mogły się kształcić w młodości, a zawsze prag-

nęły studiować – wdrażania programu kształcenia ustawicznego;

− prowadzenie badań gerontologicznych;

− poprawa jakości życia starszego pokolenia m.in. poprzez szerzenie oświaty sanitarnej, pobudzanie aktywno-

ści izycznej, umysłowej i ekspresji artystycznej, otwarcie na wyzwania przyszłości;

− upowszechnianie wiedzy o starzeniu się i starości w społeczeństwie i wśród decydentów.

b) 1975 – powstanie z inicjatywy prof. P.Vellas Międzynarodowego Stowarzyszenia Uniwersytetów Trzeciego

Wieku (Association Internationale des Universités du Troisičme Age – AIUTA);

c ) 1975 – powstanie z inicjatywy prof. Haliny Szwarc pierwszego uniwersytetu trzeciego wieku w Polsce – w War-

szawie, przy Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego;

d ) Na świecie działa ponad 2000 UTW, a w Polsce około 00.

2. Różnorodność UTW

Pięć modeli UTW (wg materiałów z Kongresu AIUTA w Reims w 2006 r.,)

A. model „Vellas”, czyli zachodnioeuropejski;

B. model „anglosaski”,

C. model północnoamerykański strefy języka francuskiego;

D. model południowo-amerykański;

E. model chiński.

Kryteria wyróżniania modeli UTW:

− typ więzi łączących UTW z tradycyjnymi uczelniami wyższymi („uniwersytetami – matkami”);

− zakres oferty i różnorodność sposobów jej realizacji;

− typ uczestnictwa proponowany uczestnikom lub od nich oczekiwanego; pozycja uczących się wobec przeka-

zywanej wiedzy: słuchacze „wielkiego mistrza” czy agenci własnego kształcenia.

Ze względu na typ więzi łączących UTW z tradycyjnymi uczelniami wyższymi („uniwersytetami – matkami”)

można wyróżnić w Polsce dwa typy uniwersytetów trzeciego wieku . Pierwszy, reprezentowany jest przez placów-

ki stanowiące integralną część wyższej uczelni, kierowany najczęściej przez pełnomocnika rektora danej uczelni.

Drugi typ stanowią uniwersytety luźno związane z wyższą uczelnią, powołane najczęściej przez stowarzyszenia

prowadzące działalność popularnonaukową oraz kulturalno-rekreacyjną. W Polsce obecnie oba typy uniwersy-

tetów występują równolegle, jednak zaznacza się przewaga uniwersytetów drugiego typu. Co roku powstają nowe

uniwersytety – jako samodzielne jednostki bądź jako ilie UTW działających w większych miastach. W małych

miejscowościach współpracują często z prywatnymi szkołami wyższymi.

3. Rola UTW z punktu widzenia jednostki

• integracja z grupą rówieśniczą, rozszerzanie zakresu kontaktów społecznych;

• kompensacja utraconych ról społecznych (przede wszystkim zawodowej, ale także – w przypadku osób owdo-

wiałych – rodzinne);

• rozwój wiedzy i doskonalenie umiejętności praktycznych i dyspozycji osobowościowych;

• rekreacja i rozrywka sprzyjające zmniejszaniu stresu, wypełniające czas wolny;

• satysfakcja, lepsza samoocena, lepsza pozycja w rodzinie;

• pomaganie innym, uczenie innych, bycie przydatnym i użytecznym dla rówieśników oraz dla młodszych (gdy

UTW współpracuje z placówkami dla dzieci) ;

• uwolnienie się od stereotypów, które ograniczają aspiracje osób starszych, zniechęcają do aktywności;

• poprawa kondycji izycznej, promocja zdrowego stylu życia;

• rozbudzanie nowych zainteresowań.

4. Rola UTW z punktu widzenia społeczeństwa

• współpraca międzypokoleniowa – UTW współpracują np. ze świetlicami terapeutycznymi, domami dziecka;

• zmiana społecznego wizerunku starości dzięki wysłaniu do społeczeństwa komunikatu: „Aktywność w życiu

nie kończy się wraz z odejściem na emeryturę”. Przyczynianie się do osłabiania negatywnych stereotypów

człowieka starego;

• prawie wszystkie UTW rozwijają własny wolontariat po to, by udzielać pomocy potrzebującym i przede

wszystkim własnym członkom, którzy takiej pomocy potrzebują;

• UTW mogą stać się ośrodkami kumulacji społecznej pamięci, gromadząc i opracowując wspomnienia, two-

rząc „archiwa życia codziennego”.

5. Wyzwania stojące przed UTW

• Czy misją UTW ma być tylko poprawa jakości życia w starości, czy także powinny być włączone do systemu

kształcenia ustawicznego, a ich misją powinno być także przywracania starszych ludzi rynkowi pracy?

• UTW realizują misję edukacyjną głównie wobec swoich uczestników. Jak zwiększyć ich udział (co zakładał

Pierre Vellas) w upowszechnianiu wiedzy o starości i ludziach starych w otoczeniu UTW? Czy i jak włączać

je do badań gerontologicznych?

• Rosnące zainteresowanie ze strony seniorów (popyt przewyższa podaż). Jak utrzymać wysoką jakość zajęć

tworząc nowe UTW?

• Wkraczanie w wiek emerytalny pokolenia baby-boom – relatywnie dobrze wykształconego, ukształtowanego

przez zmieniający się rynek pracy, „oswojonego” z nowymi technologiami. Czy dotychczasowa oferta będzie

dla tych osób zadowalająca?

• Problemy z inansowaniem działalności jest powszechną (także na świecie) bolączką UTW. Stosunkowo rzad-

ko mogą one liczyć na regularne dotacje ze strony władz. Często utrzymują się głównie z wpłat uczestników

(składki członkowskie, opłaty za poszczególne zajęcie) i dzięki ich nieodpłatnej pracy. Konieczność włączania

się do lokalnych projektów edukacyjnych, kulturalnych, socjalnych, by w ten sposób uzyskiwać środki i ko-

nieczność nauczenia się opracowywania takich projektów przez uczestników UTW. Jak zapewnić stabilność

inansowania bez uzależniania się od sponsora?

• Rozwój internetu i kształcenia za jego pośrednictwem (e-learning) powinien być w większym niż dotychczas

stopniu uwzględniany w programach UTW. Chodzi nie tylko o naukę obsługi komputera i poruszania się w sie-

ci, ale wykorzystanie tych umiejętności do zdobywania wiedzy. E-learning kosztuje, ale zarazem daje możliwość

docierania z wiedzą do osób, które nie mają możliwości udziału w tradycyjnych formach kształcenia.

• Interet to także środek pozwalający na bardziej intensywne kontakty międzykulturowe. Czy UTW nie po-

winny kłaść jeszcze większego nacisku na kształcenia w zakresie języków obcych, by umożliwiać osobom

starszym owe kontakty międzykulturowe?

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: