PC zobowiazania - na dzien przed.docx

PRAWO CYWILNE – ZOBOWIĄZANIA

ISTOTA ZOBOWIĄZANIA

- Ustawowa definicja - art. 353 k.c
- zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może domagać się od dłużnika spełnienia świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić.
- Świadczenie może polegać na działaniu albo zaniechaniu.

CZĘŚĆI SKŁADOWE ZOBOWIĄZANIA

Zobowiązanie składa się z 3 części

1.PODMIOT
- osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne niemnące osobowości prawnej, którym przepisy prawa przyznają zdolność prawną

2.TREŚĆ
- prawa i obowiązki stron.
- Stronami są: wierzyciel (przysługuje mu uprawnienie wynikające ze zobowiązania) i dłużnik.
-  Uprawnienie wierzyciela jest prawem podmiotowym względnym przysługuje mu tylko wobec konkretnego dłużnika.

- wierzytelnością określa się prawa wierzyciela.
- Korelatem wierzytelności jest dług -  obowiązek dłużnika wynikający z treści zobowiązania

3.PRZEDMIOT
– świadczenie, czyli określone zachowanie się dłużnika, którego spełnienia może domagać się wierzyciel,
- może polegać na działaniu albo zaniechaniu.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ DŁUŻNIKA

- jest ściśle związana z długiem.
- jest ujemną konsekwencją (następstwem) określonego zdarzenia przewidzianego przepisami prawa.
- realizowana jest w drodze przymusu państwowego. ( komornik może egzekwować dług na podstawie tytułu egzekucyjnego z klauzulą wykonalności – tytuł wykonawczy)
- wyróżniamy 2 rodzaje:
1. Odpowiedzialność cywilna
-dotyczy majątku dłużnika
-dłużnik odpowiada całym swoim majątkiem.
-  wyjątek: spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza odpowiada tylko majątkiem spadkowym
2. Odpowiedzialność rzeczowa
- dłużnik odpowiada wobec wierzyciela tylko określonym składnikiem majątkowym,

WIERZYTELNOŚĆ

- odnosi się co do zasady tylko do określonego dłużnika
- w niektórych przypadkach przepisy przewidują możliwość dochodzenia przez wierzyciela roszczeń także w stosunku do innych osób, które nie są wobec tego wierzyciela dłużnikami. Ponieważ nie wiąże ich z wierzycielem stosunek prawny np. wierzyciel może wystąpić do sądu z żądaniem uznania umowy zawartej przez dłużnika z osobą trzecią za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela jeżeli umowa ta pociąga za sobą niewypłacalność dłużnika w stosunku do wierzyciela (art. 527 k.c. – skarga paulińska oraz art. 59 k.c)

ZOBOWIĄZANIA NIEZUPEŁNE
(zobowiązania naturalne)

- dłużnik nie ponosi odpowiedzialności za dług ponieważ dług ten nie może być egzekwowany przymusowo, chociaż istnieje.
- Dłużnik może zaspokoić takie roszczenie dobrowolnie a jeżeli je zaspokoi nie będzie mógł żądać zwrotu świadczenia
- np. roszczenie przedawnione. Po upływie ustawowo określonego terminu przedawnienia roszczenie przedawnione nie wygasa lecz staje się zobowiązaniem niezupełnym.

ŚWIADCZENIE

- polega na zachowaniu się dłużnika zgodnie z treścią zobowiązania. Może ono polegać na działaniu lub zaniechaniu.

1.POLEGAJĄCE NA „DANIU”- ta forma świadczenia występuje np. przy umowie sprzedaży, a danie polega na wydaniu rzeczy, czy zapłaceniu ceny.

2. POLEGAJĄCE NA CZYNIENIU np. wykonaniu usługi polegającej na leczeniu, prowadzeniu sprawy sądowej

3. POLEGAJĄCE NA NIECZYNIENIUtzn. na powstrzymaniu się od określonych działań mimo prawnej i faktycznej możliwości działania

4.POLEGAJĄCE NA „ZNOSZENIU” np. właściciel gruntu zobowiązuje się do tolerowania sąsiada, który przejeżdża, przechodzi bądź przepędza bydło przez ten grunt.

5.ŚWIADCZENIE JEDNORAZOWE
- zobowiązanie wyczerpuje się w jednym akcie a czas nie wpływa na wysokość świadczenia
- np. umowa sprzedaży, wygasa ona po spełnieniu świadczenie

6.ŚWIADCZENIE OKRESOWE
- dłużnik obowiązany jest periodycznie spełniać określone świadczenia, które mieszczą się w treści zobowiązania, suma tych świadczeń może nie być z góry określona,
- np. czynsz najmu
- każde z tych roszczeń przedawnia się oddzielnie

7.ŚWIADCZENIE CIĄGŁE
- jest ono związane z zobowiązaniem o charakterze trwałym
- np. umowa dzierżawy,

8.ŚWIADCZENIE PIENIĘŻNE
–dłużnik od początku obowiązany jest  zapłacić określoną kwotę w zamian za przyjmowane od drugiej strony świadczenie.
-  obowiązuje zasada nominalizmu tzn. dłużnik obowiązany jest zapłacić taką sumę jaka przewidziana jest w umowie. Jeżeli po zawarciu umowy a przed spełnieniem świadczenia siłą nabywcza pieniądza ulega istotnej zmianie sąd może zwaloryzować świadczenie pieniężne (podnieść albo obniżyć) waloryzacja świadczenia może być przewidziana także w treści umowy. Z wnioskiem o waloryzację nie może wystąpić przedsiębiorca.
- możliwe są odsetki ale tylko jeżeli:

a) zostały przewidziane w umowie
b) przewiduje je ustawa (z tytułu opóźnienia zapłaty)
c) wynikają z orzeczenia sądowego
- Maksymalna wysokość odsetek jest określona ustawowo. Strony nie mogą umownie przekroczyć górnego pułapu odsetek.
- Odsetki ustawowe są niższe od odsetek maksymalnych. Jeżeli strony umowy nie określiły wysokości odsetek to należą się odsetki ustawowe.

ŹRÓDŁA ZOBOWIĄZAŃ

1.     CZYNNOŚCI PRAWNE w tym zwłaszcza umowy ale także jednostronne czynności prawne

2.     CZYNY NIEDOZWOLONE- działanie bezprawne lub naruszające zasady współżycia społecznego, które prowadzi do powstania szkody

3.     BEZPODSTAWNE WZBOGACENIE- uzyskanie korzyści majątkowej kosztem innej osoby bez podstawy prawnej

4.     KONSTYTUTYWNE ORZECZENIA SĄDOWE - ustalające wysokość wynagrodzenia w umowie o dzieło, czy orzeczenie rozwiązujące umowę zawartą w następstwie wyzysku

5.     DECYZJA ADMINISTRACYJNA, która albo rodzi zobowiązanie bezpośrednio  albo jest przesłanką konieczną  powstania zobowiązania

6.     PROWADZENIE CUDZYCH SPRAW BEZ ZLECENIA- rodzi zobowiązanie po stronie osoby na rzecz której sprawa była prowadzona jeżeli prowadzący sprawę zachowa się zgodnie z wymaganiami ustawy (prowadzi sprawę w interesie osoby nieobecnej, podejmuje próbę nawiązania z nią kontaktu, prowadzi sprawę z należytą starannością a jeżeli warunki te spełni może żądać zwrotu nakładów i zwolnienia od zobowiązań zaciągniętych w celu prowadzenia sprawy.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KONTRAKTOWA
(skutki niewykonania lub nienależytego wykonania)

- wyrasta na gruncie umowy która zrodziła miedzy stronami skutek cywilno prawny

Podstawy prawne odpowiedzialność kontraktowej - artykuł 471 KC
- dłużnik jest odpowiedzialny za szkodę która powstała w następstwie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania
- może uwolnić się od odpowiedzialności jeżeli wykaże, że szkoda jest następstwem takiej okoliczności za która on nie odpowiada
- art. 471 KC zawiera domniemanie prawne odpowiedzialności dłużnika. Jest ono wzruszalne. Może być obalone przeciwdowodem. Dłużnik musi wskazać konkretną przyczynę zaistniałej szkody.
- art. 471 KC Wprowadza domniemanie odpowiedzialności a po drugiej stronie istnieje możliwość wzruszenia domniemana prawnego
- sądy z reguły zadowalają się dowodem prima facia- tzn na pierwszy rzut oka

Przesłanki odpowiedzialności kontraktowej

1.SZKODA
- uszczerbek majątkowy powstały wbrew woli osoby poszkodowanej, jeżeli uszczerbek dotyczy dóbr osobistych mówi się nie o szkodzie lecz o krzywdzie
- Konsekwencją szkody jest odszkodowanie dla poszkodowanego , Konsekwencją krzywdy jest zadośćuczynienie pieniężne za krzywdę
- Szkodę oblicza się wg cen rynkowych, obowiązujących w dniu ustalani wysokości odszkodowania.
- Szkoda składa się  dwóch elementów:
a) Faktyczna strata- dla właściciela uszkodzonego pojazdu, będzie koszt naprawy tego pojazdu
b) Utracona korzyść związku z zaistniałym wydarzeniem- dla właściciela uszkodzonego pojazdy utraconą korzyścią będzie nieuzyskanie przez niego zarobku,
- Szkoda w stosunku do odszkodowania ma się tak jak 1:1
- Odszkodowanie nie może być wyższe od szkody, natomiast może być niższe. Ulega mianowicie zmniejszeniu jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania szkody, a także wtedy gdy z tego zdarzenia które szkodę wywołało, poszkodowany odniósł jakąś korzyść majątkową

2. NIEWYKONANIE LUB NIENALEŻYTE WYKONANIE
- to znaczy zdarzenie z którym ustawa wiąże odpowiedzialność dłużnika
> niewykonanie zobowiązania - dłużnik niespełna świadczenia w ogóle,
> nienależyte wykonanie - dłużnik spełnia świadczenie, ale wadliwie z punktu widzenia jakości jego przedmiotu, lub miejsca albo terminu wykonania.

Związek przyczynowy między szkodą a niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązań
- Kodeks cywilny stoi na gruncie tak zwanego adekwatnego związku przyczynowego
- adekwatny związek przyczynowy - istnieje podstawa do przyjęcia, że szkoda jest normalnym następstwem zachowania się dłużnika

***Zaistnienie każdej z tych przesłanek jest warunkiem odpowiedzialności dłużnika za szkodę - muszą one wystąpić łącznie : szkoda + niewykonanie/nienależyte wyk + związek adekwatny

Zasady odpowiedzialności kontraktowej

- reguły wg których odpowiedzialność za szkodę przypisuje się tej a nie innej osobie

1. ZASADA WINY
- Winę dzieli się na umyślną i nie umyślną
- Umyślna- sprawca szkody chce wyrządzić szkodę, przejawia w tym kierunku wolę i szkodę wyrządza- dolus directus; gdy sprawca nie dąży wprost do wyrządzenia szkody, ale liczy się z możliwością jej powstania i na to się godzi- dolus ewentualis
- Nieumyślna- dłużnik nie dokłada należytej staranności przy wykonywaniu zobowiązania. Wyrazem winy nieumyślnej jest zazwyczaj niedbalstwo.
- dłużnik odpowiada za każdą postać winy (umyślnej i nieumyślnej), a zarazem nie odpowiada za szkody przez siebie niezawinione, powstałe na przykład w następstwie działania siły wyższej

- odstępstwo od zasady-  strony umowy mogą mianowicie postanowić, że:
1.Dłużnik nie będzie odpowiadać, za szkody powstałe z winy nieumyślnej
2. Dłużnik będzie odpowiadał także za szkody niezawinione- rozszerzenie odpowiedzialności do granicy ryzyka
3. Strony nie mogą w umowie postanowić że dłużnik nie będzie odpowiadał za szkody wyrządzone umyślnie (art. 473 KC)
4. Jeżeli strony rozszerzą odpowiedzialność dłużnika i obejmą nim także siłę wyższą- dłużnik odpowiada na zasadzie ryzyka

2. ZASADA RYZYKA
- dłużnik odpowiada za szkody powstałe bez jego winy (szkody przypadkowe)
- Szkody te mogą być następstwem :
- winy osoby podlegającej dłużnikowi
- siły wyższej (powódź, huragan, rozruchy społeczne)

3. ZASADA SŁUSZNOŚCI
- tylko wtedy, gdy przepis prawa dopuszcza taką odpowiedzialność.
- Wg obowiązującego stanu prawnego:
* przy odpowiedzialności skarbu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego za szkody powstałe przy wykonywaniu władzy publicznej, mimo że nie zostały spełnione ustawowe warunki tej odpowiedzialności, a zasady współżycia społecznego przemawiają za przyznaniem odszkodowania
- może znaleźć zastosowanie także
* przy odpowiedzialności  za szkody wyrządzone przez zwierzę, chowane przez określoną osobę
* w stosunku do osoby nieletniej, której nie można przypisać winy, a zasady współżycia przemawiają za tym by obciążyć ją skutkami jej działania

3. ZASADA GWARANCYJNO-REPARTYCYJNA
- gdy zakład ubezpieczeń odpowiada za szkody wyrządzone przez ubezpieczonego
- Przy odpowiedzialności kontraktowej wchodzić mogą w grę tylko 2 zasady- zasada winy i zasada ryzyka (art. 471, 472,473 KC)

*Wina zawsze uzasadnia odpowiedzialność natomiast ryzyko tylko wtedy, gdy strony tak postanowiły w umowie

ROZKŁAD CIĘŻARU DOWODU

- przepis prawa  nakłada na dany podmiot obowiązek wykazania (udowodnienia), że twierdzenie o zaistnieniu danego faktu jest prawdziwe
- może przewidywać, że skutki niewykazania, że twierdzenie jest prawdziwe obciążać będą tego na którym ciąży obowiązek udowodnienia faktu
- Z punktu widzenia formalnego przepis może przewidywać, że ten kto nie udowodni danego faktu przegrywa proces
- art. 6 KC- fakt obowiązana jest udowodnić osoba która z faktu tego wywodzi skutki prawne
- w przypadku odpowiedzialności kontraktowej, poszkodowany obowiązany będzie udowodnić, że zaistniały wszystkie trzy przesłanki odpowiedzialności dłużnika
- Jeżeli zaś dłużnik zechce uwolnić się od odpowiedzialności, będzie musiał udowodnić, że szkoda powstała na skutek takiej okoliczności, za którą on nie ponosi odpowiedzialności
- udowodnieniu w postępowaniu sądowym podlegają tylko pozytywne twierdzenia o zaistnieniu danego faktu - nie podlegają udowodnieniu zaprzeczenia danemu faktowi

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA CZYNY CUDZE

Za czyny cudze odpowiedzialność ponoszą osoby, które:

1. sprawują nadzór nad osobami nie ponoszącymi odpowiedzialności

- Nad osobą która nie ukończyła 13 lat a także osobą niepoczytalną
- najczęściej rodzic, może też być opiekun ustanowiony przez sąd albo nadzór może mieć charakter faktyczny sprawowany  np. przez dalszego członka rodziny nie mającego ustawowego czy umownego obowiązku nadzorowania
- Jeżeli osoba nadzorowana wyrządzi szkodę odpowiedzialność za tę szkodę ponosić będzie ten kto miał obowiązek sprawować nadzór
- winy nie przypisuje się osobie która wyrządziła szkodę, wystarczy przypisać jej popełnienie czynu niedozwolonego przez działanie bezprawne
- winę przypisuje się w takim przypadku osobie która miała obowiązek sprawować nadzór, jest to WINA NADZORCZA
- Osoba która nadzorowała może uwolnić się z odpowiedzialności jeżeli wykaże, że
> należycie sprawowała nadzór i nie ponosi winy nadzorczej,
>  szkoda powstałaby także mimo należytego nadzoru.
- Jeżeli brak jest osoby nadzorującej albo nie można od takiej osoby uzyskać naprawienia szkody ze względu na jej stan majątkowy sąd może przyznać odszkodowanie od osoby nadzorowanej
* odpowiedzialność tej osoby oparta będzie na zasadzie słuszności, 
* uzasadniona jest gdy porównanie stanu majątkowego sprawcy szkody i poszkodowanego, wskazuje na to że sprawca szkody powinien tą szkodę wynagrodzić,

2. powierzają wykonanie czynności innym podmiotom

- Odpowiedzialność może być uzasadniona wtedy gdy dana osoba powierza wykonanie czynności  na rzecz drugiej osoby wybranemu przez siebie podmiotowi. 
- odpowiedzialność za szkodę ponosi ten kto powierzył wykonanie czynności.
- uzasadniona jest wtedy gdy sprawca bezpośredni dopuścił się czynu niedozwolonego przy wykonywaniu czynności zleconej mu, a nie przy okazji wykonywania tej czynności. 
- odp. oparta jest na winie w wyborze wykonawcy domniemywa się , że zlecający czynność innej osobie ponosi winę w wyborze.
* Domniemanie to może być obalone przez wykazanie że zlecający wybrał mianowicie starannie wykonawcę czynności albo powierzył wykonanie tej czynności przedsiębiorstwu lub zakładowi , który trudni się zawodowo  wykonywaniem czynności danego rodzaju -> Odpowiedzialność w takim przypadku ponosi podmiot wybrany do wykonywania czynności 
- ...