Plutarch z Cheronei - Zywoty slawnych mezów.pdf - Plutarch z Cheronei - piotrzachu69

PLUTARCH Z CHERONEI

śYWOTY SŁAWNYCH MĘśÓW

MMII ®

POSTACIE OBJĘTE TOMEM

SOLON (ok. 640 — 560) — ateński polityk i prawodawca, autor wierszy, w

duŜej mierze

publicystycznych.

KIMON (ok. 510-450) - ateński polityk i strateg.

NIKIASZ (przed 469 — 413) — ateński strateg, stronnik Peryklesa i kontynuator

jego polityki. ALKIBIADES (ok. 450 — 404) — ateński polityk i strateg, burzliwej

działalności wojennej. KATON STARSZY (Marek Porcjusz Katon, 234—149) —

rzymski konsul i cenzor, historyk,

autor dzieła o gospodarstwie rolnym.

LUKULLUS (Lucjusz Licyniusz Lukullus, 117 — 56) — przysłowiowy bogacz

rzymski, konsul i wódz wojenny. KRASSUS (Marek Licyniusz Krassus, 115 — 53)

— równieŜ bogacz rzymski, konsul r. 70,

triumwir r. 60.

POMPEJUSZ (Gneusz Pompejusz Magnus, 106 — 48) — wódz rzymski,

wielokrotny triumfator,

triumwir r. 60, rywal Cezara.

KATON MŁODSZY (Marek Porcjusz Katon Utyceński, 95-46) - republikanin,

stronnik

Pompejusza w walce z Cezarem.

ANTONIUSZ (Marek Antoniusz, 82 — 30) — triumwir r. 43, znany admirator

Kleopatry

egipskiej.

SOLON

1. Uczony Didymos 1 , odpowiadając na pismo Asklepiadesa 2 o

tablicach ustawodawczych Solona, przytacza wypowiedź jakiegoś

Filoklesa, gdzie ten określa Solona jako syna Euforiona, wbrew

opinii innych wspominających Solona. Wszyscy oni mówią

zgodnie, Ŝe był synem Eksekestidesa. Ten zaś naleŜał — jak podają

— do średniozamoŜnych i średnio wpływowych obywateli, ale

pochodził z pierwszorzędnego domu, wywodzącego się od

Kodrusa 3 .

Matka Solona — jak pisze historyk Heraklides z Pontu 4 — była

kuzynką matki Pizystrata 5 .

Między tymi dwoma młodzieńcami panowała z początku wielka

przyjaźń przez to pokrewieństwo, ale — jak twierdzą niektórzy —

Solon kochał się w Pizystracie takŜe dla jego zdolności i piękności.

Dlatego później, jak się okazało, kiedy między nimi zaszły róŜnice

poglądów w polityce, przeciwieństwo to nie spowodowało Ŝadnego

między nimi uczucia surowości czy zawziętości, ale przetrwała w

ich sercach tamta prawość, zachowując „dymiący, ale Ŝywy jeszcze

płomień 6 boskiego ognia", pamięć i wdzięczność miłości.

A Ŝe Solon wobec pięknych chłopców nie był wstrzemięźliwy

ani dość silny, by się oprzeć miłości „jak ten bokser w walce na

pięści" 7 , to moŜna wnioskować z jego poematów. I z tego, Ŝe w

prawach zakazywał niewolnikom namaszczania się oliwą i miłości z

chłopcami, zaliczając to do praw ludzi szlachetnych i dostojnych

obyczajów: w ten sposób jakoś uwaŜał ich za godnych tego, od

czego odpędzał niegodnych.

A mówią, Ŝe i Pizystrat kochał się w Charmosie i poświęcił

posąg Erosa w Akademii, gdzie zapalają świętą pochodnię przy

biegach kultowych 8 .

2. Ojciec Solona uszczuplił swe mienie — tak pisze Hermippos 9

— przez działalność dobroczynną i filantropijną i on sam 10 , jeszcze

jako młody, zajął się kupiectwem, nie tyle z braku dostatku na

własne potrzeby, ile wstydząc się przyjmować coś od innych, jako

pochodzący z domu przywykłego do wspomagania innych. Ale

niektórzy twierdzą, Ŝe wędrował po świecie raczej dla

wielostronnego doświadczenia i poznania niŜ dla korzyści

materialnych.

1 Didymos — z przydomkiem Chalkenteros, grecki filolog z I wieku p.n.e.

2 Asklepiades — trudny do zidentyfikowania wśród innych tego imienia postaci.

3 Kodrus — ostatni król ateński, zresztą legendarny.

4 Heraklides z Pontu — z IV wieku p.n.e., uczeń Platona, autor wielu pism,

pisanych przewaŜnie w formie dialogów.

5 Pizystrat — znany władca ateński z VI wieku p.n.e.

6 „dymiący ... plomień" — por. Eurypidesa Bakchantki, w. 8.

7 „bokser w walce" — por. Sofoklesa Trachinki 441 i n.

8 przy biegach kultowych — ku czci bóstw ognia, tak by w biegu Ŝagiew nie

zgasła.

9 Hermippos — grecki filolog i biograf z III wieku p.n.e.

10 on sam — Solon.

Wszyscy bowiem są zgodni co do tego, Ŝe był Ŝądny wiedzy — jak

to jako starszy sam mówił, Ŝe „starzeje się ucząc się duŜo rzeczy". A

bogactwa nie podziwiał. Pisał, Ŝe jak bogaty ten, który

duŜo ma srebra 11 ,

DuŜo złota i ziemi pszenicę rodzący mu

łan, Konie i muły, tak i ten, który tylko

posiada

Zdrowy Ŝołądek i nogi, i piersi swej stan,

Ciesząc się dzieckiem i Ŝoną, jeśli i to mu

przypada,

Młodość i zgodny z młodością sił kwiat.

Ale gdzie indziej mówi:

Bogactwo pragnę ja mieć, lecz

niesprawiedliwie Nie chcę ja tyć; bo za

tym idzie kara wŜdy.

Nic przecieŜ nie stoi na przeszkodzie, by człowiek uczciwy i

obywatel ani nie dokładał starania o zdobycie nadmiernych bogactw,

ani teŜ nie wyrzekał się korzystania z dostatecznych dóbr

koniecznych. W tamtych czasach — jak mówi Hezjod 12 — „Ŝadna

nie hańbiła praca". Rzemiosło nie przynosiło wstydu, kupiectwo

było nawet zaszczytne, jako pozyskujące obce kraje i przymierza

królów, przynoszące znajomość wielu rzeczy. Niektórzy nawet

zakładali wielkie miasta, jak Protis 13 , załoŜyciel Massylii 14 , czczony

przez Keltów nad Rodanem. Podobnie Tales 15 miał się trudnić

handlem, i Hipo-krates 16 , ten matematyk; i Platonowi z podróŜy do

Egiptu miała przynieść zysk sprzedaŜ jakiejś ilości oliwy.

3. Występującą u Solona wystawność i skłonność do

przyjemności Ŝyciowych, jak równieŜ jego myśli w poematach na

temat tych przyjemności, wyraŜane w stylu raczej pospolitego niŜ

wykształconego człowieka, uwaŜa się za skutek jego kupieckiego

Ŝycia: po wielu i wielkich niebezpieczeństwach pragnął na odmianę

miłych doznań i uŜycia. Ale sam uwaŜał siebie za przynaleŜnego do

ubogiej warstwy ludności, nie bogatej. Widać to z tych jego słów:

Wielu bogaczy jest złych, a dobrzy biedują:

Lecz kto z nas tamtym w

zamian da Cnotę za pieniądz? Bo

cnota jest trwała,

A pieniądz to ten posiada, to inny go ma.

Poezję uprawiał z początku, jak się zdaje, nie dla powaŜnych

celów, lecz dla Ŝartu i zabawy, w chwilach wolnych od zajęć. Potem

jednak zamieszczał w niej takŜe myśli filozoficzne; podobnie wiele

treści politycznych wplatał w wiersze, nie dla historii i pamięci, ale

dla uzasadnienia swoich poczynań, jako zachęty,

11 duŜo ma srebra... — cytaty z elegii Solona.

12 Hezjod — Prace i dnie, w. 311.

13 Protis — „pierwszy", tj. załoŜyciel.

14 Massylia — dziś. Marsylia w Prowansji.

15 Tales — wczesny filozof grecki.

16 Hipokrates — astronom i matematyk z V wieku p.n.e.

przestrogi czy nagany Ateńczyków. A niektórzy twierdzą, Ŝe i prawa

zamierzał opublikować w formie wierszy i przytaczają tu taki ich

początek:

Wpierw króla Zeusa Kronidę wypada mi

prosić, Aby tym prawom szczęścia

uŜyczył w rozgłosie.

Z filozofii etyki najwięcej uprawiał — jak większość ówczesnych

mędrców — myśl polityczną. Natomiast w filozofii przyrody był zbyt

prosty i zapóź-niony. Widać to z tych słów jego:

Z chmury powstaje moc śniegu i gradu,

Z błyskawicy ognistej dobywa się

grzmot, Morze od wiatru się burzy; lecz

jeśli go Ŝadna Siła nie rusza, to ono

najrówniejsze z wód.

I w ogóle zdaje się, Ŝe wtedy tylko mądrość Talesa badawczo

posunęła się dalej poza praktyczną wiedzę. Innym 17 przypadł tytuł

filozofów z biegłości w sprawach polityki.

4. Zeszli się oni 18 razem podobno w Delfach, a powtórnie w

Koryncie, gdzie Periander 19 urządził ich spotkanie i zaszczycił ucztą.

Ale jeszcze większe powaŜanie i rozgłos zyskało im zbiorowe

obchodzenie wokoło trójnogu i wzajemne ich przy tym ustępowanie

sobie pierwszeństwa z przyjazną uprzejmością.

Opowiadają, Ŝe gdy Kojczycy 20 zarzucili w morze sieci, przybysze

z Mile-tu 21 zakupili u nich cały ich ułów, zanim był znany. I okazało

się, Ŝe wydobyto złoty trójnóg; rzuciła go tam w morze, jak mówią,

Helena 22 płynąca do Troi, przypomniawszy sobie pewną dawną

Plutarch z Cheronei - Zywoty slawnych mezów.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: