Koalkoholizm.pdf

PRACA POGLĄDOWA

ISSN 1643–0956

Małgorzata Tomaszewska

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Sulechowie

Kobieta w potrzasku — koalkoholizm:

symptomy, objawy, charakterystyka

A woman in a trap — co-alcoholism: symptoms, signs, characteristic

STRESZCZENIE

Współuzależnienie to forma przystosowania do życia

w patologicznych warunkach. Rodzi się wówczas,

gdy dwoje ludzi tworzy trwały związek o silnych wię-

ziach (emocjonalnych, materialnych, rodzinnych, for-

malnych) i kiedy jedna z tych osób wprowadza

w związek destrukcję, a druga się do niej przystoso-

wuje. Współuzależnienie osób uzależnionych od bli-

skich czy przyjaciół nadużywających alkoholu nazy-

wa się „koalkoholizmem”. Szczególnie trudna jest

sytuacja współuzależnionych kobiet, żyjących

w związkach z mężczyznami uzależnionymi od alko-

holu. Kobiety te często zaprzeczają, że ich partner

ma problem z alkoholem. Są często nadopiekuńcze.

Obwiniają siebie za to, że ich współpartner naduży-

wa alkoholu. Czują obsesyjną potrzebę kontrolowa-

nia jego picia. Żyją w świecie fantazji, wierząc, że

partner się zmieni i ulegając jego manipulacjom. Są

gotowe zrobić wszystko, żeby tylko zatrzymać przy

sobie partnera, ponieważ swoją wartość uzależniają

od jego posiadania. Konsekwencjami realizowania

programu: „życia we dwoje za wszelką cenę” są róż-

nego typu zaburzenia, jak: stany napięcia i niepoko-

ju, przygnębienia, rozstroju nerwowego, zaburzenia

stresowe pourazowe, zaburzenia nerwicowe, zabu-

rzenia somatyczne i lękowe, zagrożenie uzależnie-

niem od środków uspokajających, jedzenia lub al-

koholu (!). W tym kontekście koalkoholizm jest szcze-

gólnie niebezpiecznym zjawiskiem.

ABSTRACT

Co-addiction is the form of adjustment to life in path-

ologic conditions. It appears when two people are re-

lated to each other emotionally, economically, family

and formally and one of the people causes destruc-

tion of the relationship and the second one adjusts to

it. Co-addiction of people addicted to their family or

friend who indulge too freely in alcohol is called “co-

alcoholism”. The situation of co-addicted women who

live with men that tend to indulge is especially diffi-

cult. The women quite often deny that their partners

have such problems. They blame themselves that the

men abuse alcohol. They feel obsessional need to con-

trol how much they drink. The women live in the world

of imagination and believe that the partner will change.

They are ready to do everything in order to be with

him because they think their value depends on the

man. Consequences of the programme “being togeth-

er beyond anything” are various types of disorders such

as: tension and anxiety, depression, somatic disorders

and threat of subjection to alcohol and eating. In the

context “co-alcoholism” turns out as especially dan-

gerous phenomenon.

key words: co-addiction, co-alcoholism, alcoholism,

alkohol dependance addition

Współuzależnienie uznano za formę przysto-

sowania do życia w patologicznych warunkach, któ-

remu towarzyszą postawy autodestrukcyjne, poczu-

cie konieczności kontroli i odpowiedzialności, nego-

wanie własnych potrzeb lub lęk przed zmianą i sa-

motnością [1].

Współuzależnienie rodzi się, gdy dwoje ludzi

tworzy trwały związek o silnych więziach (emocjo-

nalnych, materialnych, rodzinnych, formalnych itp.)

i kiedy jedna z tych osób wprowadza w związek de-

strukcję, a druga się do niej przystosowuje. Sytuację

słowa kluczowe: współuzależnienie, koalkoholizm,

alkoholizm, uzależnienie

Adres do korespondencji: mgr Małgorzata Tomaszewska

ul. Ruczajowa 6 A/5, 65–153 Zielona Góra

e-mail: m.tomaszewska1@wp.pl.

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2006; 2 (6): 89–92

www.psychiatria.med.pl

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2006, tom 6, nr 2

tę można scharakteryzować jako pułapkę psycholo-

giczną, w którą wpada osoba współuzależniona,

ponieważ to ona w związku jest na gorszej pozycji:

jej „zadaniem” jest przystosowanie się do najtrud-

niejszej nawet sytuacji spowodowanej przez osobę

z problemem alkoholowym. W takim związku nie jest

możliwa prawdziwa wymiana wzajemnych świad-

czeń i zaspokajanie potrzeb; nie dochodzi do part-

nerskiego, bliskiego spotkania dwojga ludzi; rozwój

osobisty osoby współuzależnionej jest utrudniony [2].

Współuzależnienie osób uzależnionych od bli-

skich czy przyjaciół nadużywających alkoholu okre-

ślano początkowo takimi wyrażeniami, jak: „koalko-

holizm”, „nonalkoholizm” czy „paraalkoholizm”.

Wśród mechanizmów podtrzymujących koalko-

holizm istotne znaczenie ma specyficzny system prze-

konań, który tworzy destrukcyjny program życiowy

osoby współuzależnionej: program na „życie we dwo-

je za wszelką cenę”. Kobiety z taką receptą na życie

często podświadomie bronią się przed wprowadzaniem

w swoim związku zmian, które mogłyby spowodować

zwiększenie dystansu między partnerami i ich zdaniem

zwiększyć w ten sposób ryzyko rozpadu związku.

Współuzależnione kobiety żywią następujące

przekonania wzmacniające poczucie bezradności

i straty oraz lęku przed zmianą, a także nasilające

tendencje autodestrukcyjne (poczucie winy, obniża-

nie poczucia własnej wartości, chęć karania siebie):

— „Jeżeli żona zgłosi męża na leczenie odwykowe,

on nigdy jej tego nie wybaczy”

— „Lepiej nie sprzeciwiać się pijącemu mężowi, bo

będzie jeszcze gorzej”

— „Kobieta bez mężczyzny nie da sobie rady”

— „Nie mogłabym żyć bez mojego męża”

— „Lepszy pijący mąż niż żaden”

— „Bardzo często żona jest winna, że mąż naduży-

wa alkoholu”

— „Jeżeli moja rodzina się rozpada, to znaczy, że

nie jestem wiele warta”

— „Posiadanie partnera podnosi wartość kobiety”

— „Mam poważne wątpliwości, czy ktokolwiek poza

mężem zechce ze mną być na stałe”

— „Każdy człowiek ma taki los, na jaki zasługuje”.

Natomiast do przekonań usprawiedliwiających

zaprzestanie poszukiwania konstruktywnych rozwią-

zań oraz uniemożliwiających szukanie pomocy poza

rodziną, na zewnątrz należą:

— „Pijany mężczyzna ma prawo być agresywny”

— „Jeżeli mąż bije, to znaczy, że kocha”

— „Trzeba nieść swój krzyż i nie użalać się nad sobą”

— „Nie powinno się źle mówić o swojej rodzinie”

— „To wstyd przyznawać się przed innymi, że mąż pije”

— „Nie mam prawa nikomu zawracać głowy swo-

imi beznadziejnymi problemami”.

Natomiast przekonania podtrzymujące irracjo-

nalną nadzieję na cudowną poprawę sytuacji to prze-

konania typu:

— „Nie tracę nadziei, że mąż w końcu się opamięta

i przestanie nadużywać alkoholu”

— „Jeżeli żona bardzo kocha męża, to w końcu

wrócą szczęśliwe dni”

— „Mężczyzna może się całkowicie zmienić z miłości

do kobiety” [2].

Kobieta współuzależniona realizująca program

„życia we dwoje za wszelką cenę”, opierając się na

szkodliwych dla siebie przekonaniach dotyczących

małżeństwa, rodziny, relacji między kobietą a męż-

czyzną — uzależnia swoją wartość od posiadania part-

nera. Poprzez myślenie: „jestem kobietą, która potra-

fi utrzymać przy sobie mężczyznę” uzyskuje pozytyw-

ny obraz samej siebie. Jednak wizja „życia we dwoje

za wszelką cenę” oraz koncentracja na uzależnionym

partnerze i jego piciu niebezpiecznie zawęża świat

osoby współuzależnionej, znacznie ograniczając moż-

liwości realizowania innych potrzeb. To partner jest

postrzegany jako główne źródło ich zaspokajania.

W tej sytuacji zachowania przystosowawcze do stre-

su pełnią funkcję zastępczego sposobu zaspokajania

potrzeb, dają chwilową ulgę w cierpieniu i pozwalają

na sterowanie przykrymi uczuciami. Stale niezaspo-

kajane potrzeby powodują, że osobom współuzależ-

nionym trudno się rozstać z tym, co już posiadają,

trudno pogodzić się ze stratą, a więc również porzu-

cić związek, w który sporo zainwestowały [3].

Jak wskazują wyniki badań przeprowadzonych

przez Anetę Liberę na przełomie 1998 i 1999 roku, żony

alkoholików skłonne są dostrzegać w sobie więcej wad

niż zalet. Ujawniają się u nich tendencje do krytykowa-

nia siebie, deprecjonowania własnych zalet, często

postrzegają siebie jako osoby mniej wartościowe i mniej

skuteczne w działaniu niż inni. Dlatego też są one skłon-

ne do ulegania i podporządkowywania się. Sprzyja

temu także poczucie bezradności, jakie kobiety te od-

czuwają w sytuacji stresu czy kryzysu. Nierzadkim zja-

wiskiem jest tendencja do wchodzenia w role podrzęd-

ne, byle tylko uniknąć stresu czy konfliktów. Inne nie-

konstruktywne postawy u współuzależnionych kobiet

to: obniżona gotowość do wyrażania własnych potrzeb

i odczuwanego obecnie dyskomfortu, brak spontanicz-

ności w relacjach z ludźmi lub stawianie sobie zbyt wy-

górowanych wymagań [4].

Współuzależnione kobiety cechuje obawa

przed nawiązywaniem kontaktów z ludźmi. Boją się

zaangażowania emocjonalnego. Wolą nie wyróżniać

się z otoczenia i nie zwracać niczyjej uwagi swoją

osobą. Sprzyja temu niższe od przeciętnego poczucie

wartości i atrakcyjności. Sfera kontaktów międzyludz-

kich jest dla nich źródłem frustracji. W kontaktach

www.psychiatria.med.pl

Małgorzata Tomaszewska, Kobieta w potrzasku — koalkoholizm: symptomy, objawy, charakterystyka

z ludźmi przeżywają napięcia, dlatego też wolą utrzy-

mywać dystans. Cechują je nieśmiałość, rezerwa,

a także pobłażliwość w ocenianiu innych [4].

Żony alkoholików starają się unikać sytuacji

nowych, które uważają za ryzykowne lub zagrażają-

ce; wolą sytuacje, w których nauczyły się, jak postę-

pować. Ich działanie charakteryzuje się pewną sche-

matycznością. Przejawiają tendencje do oceniania

swojego życia jako nieudanego, mają poczucie, że

nie realizują własnych planów i marzeń. Problem al-

koholowy wpływa negatywnie na ocenę przez żony

alkoholików ich relacji z mężem. Dotyczy to także

życia seksualnego, które oceniają jako nieudane.

Kobiety te istotnie częściej są narażone na agresję

i przemoc (również seksualną) ze strony męża [4].

Najważniejsze cechy koalkoholizmu można ująć

następująco:

1) Zaprzeczanie i tłumienie . Żony alkoholików dłu-

go nie potrafią uznać, że ich mąż ma problem

z alkoholem; zaprzeczają faktom, wierzą w tłu-

maczenia, wymówki, usprawiedliwienia; mają

nadzieję, że są w stanie kontrolować picie współ-

małżonka. Postawa ta pokrywa się ze zjawiskiem

zaprzeczania typowym dla choroby alkoholowej.

2) Nadopiekuńczość . Kobietę często obwinia się

o rozwój uzależnienia u męża, słyszy ona opi-

nie typu: „gdybyś była lepszą żoną, matką, go-

spodynią... on by nie pił”. W końcu sama za-

czyna w to wierzyć. Konsekwencją jest nado-

piekuńczość, zaniżanie własnej samooceny czy

poczucia wartości. Współuzależnione kobiety,

które cechują się nadopiekuńczością, mają ten-

dencje, by czuć się odpowiedzialnymi za to, że

mąż czy partner nadużywa alkoholu; w związ-

ku z tą sytuacją czują niepokój, litość i wyrzuty

sumienia. Odczuwają wręcz przymus pomaga-

nia pijącemu współpartnerowi poprzez dawa-

nie rad, wysuwanie licznych sugestii, obdarza-

nie gorącym uczuciem, stosowanie zaklęć

i gróźb czy tuszowanie konsekwencji jego pi-

cia. Niekiedy nadopiekuńczość wyraża się po-

przez odgadywanie potrzeb partnera czy ubie-

ganie jego życzeń. Dla postawy nadopiekuńczo-

ści charakterystyczne jest to, że osoba współ-

uzależniona próbuje zadowolić drugą osobę

(która, nawiasem mówiąc, i tak na to nie zasłu-

guje), a nie siebie. Jej potrzeby i pragnienia

schodzą na dalszy plan — przestają się liczyć.

Nie znaczy to wcale, że osoba współuzależnio-

na nie ma własnych potrzeb czy życzeń. Dlate-

go też konsekwencją postawy nadopiekuńczo-

ści jest poczucie niedoceniania przez partnera,

wykorzystywania oraz smutku i żalu, że tyle się

daje, a samemu w zamian nie otrzymuje się nic.

3) Kontrolowanie . Żony alkoholików odczuwają

często obsesyjną potrzebę kontrolowania picia

męża; niejednokrotnie przejmują za niego od-

powiedzialność.

4) Dominacja, przejmowanie obowiązków . Żona

przejmuje na siebie odpowiedzialność za wypeł-

nianie obowiązków przez męża, gdy ten nie jest

w stanie tego robić z powodu zamroczenia al-

koholem. Traktuje go jak dziecko, wyręczając we

wszystkim. Podejmuje tak wiele zadań, że osta-

tecznie czuje się ciągle zmęczona.

5) Złość . Atmosfera domu z problemem alkoholo-

wym nacechowana jest negatywnymi emocja-

mi, które wywołują złość i agresję u osoby współ-

uzależnionej; kumulowanie negatywnych emo-

cji może z kolei prowadzić do wielu chorób so-

matycznych i zaburzeń psychicznych.

6) Lęk i brak zaufania . Kobieta nieznajdująca opar-

cia w alkoholiku, niewiedząca, co zdarzy się za

chwilę, żyje w ciągłej niepewności i lęku o przy-

szłość. Traci zaufanie do siebie i innych.

7) Trudności w porozumiewaniu się i kłam-

stwa . Życie w rodzinie z problemem alkoholo-

wym to życie w kłamstwie: obietnice, których

alkoholik nie dotrzymuje, są traktowane jako

kłamstwa, kłamstwem posługuje się też współ-

uzależniona kobieta, by ochraniać dzieci przed

rozczarowaniem i żalem do ojca, a męża przed

konsekwencjami jego picia. Osoby współuza-

leżnione rzadko mówią o swoich uczuciach, nie

upominają się o swoje prawa, pozwalają się

ranić. Zamęt, w jakim żyją, powoduje, że nie

mówią tego, co myślą, ani też nie myślą tego,

co mówią.

8) Fałszywe nadzieje i rozczarowania . Stosując

system zaprzeczania i iluzji, żony alkoholików

żyją w świecie fantazji. Wierzą w obietnice męża,

mimo wielu rozczarowań, i ulegają jego mani-

pulacjom. Przyjmują na przemian postawę

bierną, usłużną lub agresywną.

9) Obsesje, zamartwianie się . Dążenie żony alko-

holika do uzyskania kontroli nad jego piciem staje

się jej obsesją, najważniejszym celem w życiu.

Zamartwia się o wszystko i bez powodu. Skupia

całą swoją energię na problemach partnera i nim

samym. W rezultacie pojawia się poczucie krzyw-

dy, beznadziei, wyrzuty sumienia i rozpacz.

10) Poczucie niskiej wartości . Kobiety współuzależ-

nione często zaniżają własną ocenę, czują się gor-

sze od innych, niedowartościowane. Przyczyną

poczucia niskiej wartości może być fakt, że współ-

uzależnione kobiety często pochodzą z zaburzo-

nych, dysfunkcjonalnych rodzin, w których były

wykorzystywane: fizycznie, emocjonalnie czy sek-

www.psychiatria.med.pl

Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2006, tom 6, nr 2

sualnie, w których nie dbano o nie, w których mogły

być ofiarami alkoholizmu bliskich, chociaż same

tym faktom niejednokrotnie zaprzeczają. Kobiety

z takim życiorysem mają skłonności do obwinia-

nia i potępiania siebie za wszystko: za sytuację,

w jakiej tkwi osoba, z którą się związały, za własne

myśli, uczucia, wygląd, działania i zachowania. Nie

potrafią przyjmować pochwał i komplementów

(choć z drugiej strony wpadają w przygnębienie

z powodu ich braku). Współuzależnione kobiety

(co łączy się z postawą nadopiekuńczości) dbają

o współmałżonka, dzieci czy ewentualnego part-

nera, natomiast troskę o siebie uważają za

„grzech”, coś niestosownego. Uważają, że nie za-

sługują na nic: na szczęście, miłość, przyjemności,

dlatego też mają wyrzuty sumienia z powodu wy-

dawania na siebie pieniędzy czy robienia czegoś

dla rozrywki. Uważają, że ich życie jest niewiele

warte. Natomiast sztuczne poczucie własnej war-

tości czerpią z pomagania innym, wybawiania ich

z kłopotów czy sytuacji kryzysowych.

11) Izolacja społeczna. Współuzależnione kobiety

wycofują się z kontaktów z innymi ludźmi, kieru-

jąc się poczuciem wstydu i lęku. W ten sposób same

odmawiają sobie wsparcia, którego potrzebują.

Izolacja społeczna może mieć u nich postać izola-

cji fizycznej bądź emocjonalnej. Izolacja fizyczna

polega na nieprzyjmowaniu i niezapraszaniu do

domu znajomych czy przyjaciół oraz na braku ini-

cjatywy w kontaktach społecznych. Izolacja fizycz-

na może prowadzić do izolacji emocjonalnej, któ-

ra oznacza zerwanie pozytywnych związków z in-

nymi ludźmi. Możliwość wsparcia ze strony innych

osób zostaje odrzucona na rzecz „świętego spo-

koju”, jaki daje życie w izolacji. Aby przetrwać

w chorej sytuacji, zrywa się zdrowe relacje z innymi.

12)Problemy seksualne . Zaburzenia komunikacji po-

wodują trudności w osiąganiu bliskości fizycznej.

Negatywne emocje wobec mężczyzny uniemożli-

wiają kobiecie uzyskanie satysfakcji i powodują nie-

chęć do współżycia seksualnego. Niektóre współ-

uzależnione kobiety zmuszają się w takiej sytuacji

do odbywania stosunków seksualnych, inne unikają

współżycia seksualnego, aby ukarać swoich mężów.

W rezultacie padają nierzadko ofiarą przemocy sek-

sualnej ze strony uzależnionego partnera.

13) Zagrożenie uzależnieniem od środków uspo-

kajających, alkoholu, jedzenia itd. [4–7].

Częste odczuwanie przykrych emocji przez ko-

biety związane z alkoholikami przyczynia się do po-

gorszenia ich ogólnej kondycji psychicznej, załama-

nia się wewnętrznych źródeł siły i powstania poczu-

cia bezradności, beznadziejności, stopniowego po-

grążania się [1].

Jak pokazują badania, u kobiet będących w związ-

kach z partnerami uzależnionymi od alkoholu często

występują zaburzenia w funkcjonowaniu na płasz-

czyźnie psychologicznej i fizycznej. Do zaburzeń tych

można zaliczyć: stany napięcia, niepokoju, przygnę-

bienia, rozstroju nerwowego, zaburzenia stresowe

pourazowe, zaburzenia nerwicowe, zaburzenia soma-

tyczne i lękowe [1].

W rodzinach współuzależnionych kobiet zwraca

uwagę duże nasilenie przemocy. Ponad połowa bada-

nych kobiet doświadczyła w związku z uzależnionym

mężczyzną lżejszej przemocy fizycznej (popychanie,

szarpanie, niszczenie przedmiotów), jedna trzecia cięż-

kiej przemocy fizycznej (bicie, kopanie, szarpanie za

włosy), a jedna trzecia przemocy seksualnej. Współ-

uzależnione kobiety były zarazem sprawczyniami prze-

mocy wobec męża i dzieci, ale także wobec innych bli-

skich. Jedna trzecia badanych podejmowała wcześniej

terapię psychiatryczną, psychologiczną lub neurolo-

giczną (z tego u większości postawiono diagnozę ner-

wicy lub rzadziej depresji). Co piąta badana kobieta

zażywała środki uspokajające i co piąta miała za sobą

próby samobójcze i/lub samookaleczenia [8].

Jak widać na podstawie przedstawionego ma-

teriału, koalkoholizm to śmiertelna pułapka, w którą

wpada się łatwo, ale wydostać się z niej jest bardzo

trudno. Miliony kobiet borykają się z nią: żyjąc na

uwięzi — jak w potrzasku. Często pozostawione są

same sobie. Ich problemy albo nie są dostrzegane,

albo to one same pilnie strzegą, by nie wyszło na

jaw, że mają kłopoty, że ich życie jest jednym wiel-

kim koszmarem. Bezradne, opętane problemem al-

koholowym współpartnera czy współmałżonka, czę-

sto nie wiedzą, że mogą szukać pomocy, że mogą

„wyjść z potrzasku” i odmienić swoje życie.

PIŚMIENNICTWO

1. Kurza K. Proces pozytywnych zmian. Świat Problemów 2003; 9: 23.

2. Sobolewska Z. Niszczące przekonania. Świat Problemów 1998;

1: 4, 6.

3. Kisiel M. W związku z alkoholikiem. Świat Problemów 1998; 1: 13.

4. Libera A. Obraz siebie u żon alkoholików. Świat Problemów

2003; 9: 27–29.

5. Zaworska-Nikoniuk D. Zjawisko współuzależnienia w rodzinie.

W: Margasiński A., Zajęcka B. (red.). Psychopatologia i psychopro-

filaktyka. Przejawy narkomanii, alkoholizmu, przemocy, zaburzeń

psychicznych w rodzinie i szkole oraz możliwości im przeciwdzia-

łania. Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2000: 381–383.

6. Ackerman R.J., Pickering S.E. Zanim będzie za późno. Przemoc

i kontrola w rodzinie. Gdańskie Wydawnictwo Psychologicz-

ne, Gdańsk 2002: 23–26, 63–66.

7. Beattie M. Koniec współuzależnienia. Jak przestać kontrolo-

wać życie innych i zacząć troszczyć się o siebie. Media Rodzi-

na, Poznań 1994: 60–70.

8. Włodawiec B. Obraz uwikłania. Świat Problemów 1998; 1: 8.

www.psychiatria.med.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: