Ekonomika.pdf

PEF—©CopyrightbyPolskieTowarzystwoTomaszazAkwinu

• Zdziejówformowaniasi¦ekonomiki

• Przedmioticeleklasycznejekonomiki

EKONOMIKA (gr.t¤o � konomik � [taoikonomiká], ‚ o � konomik ’ (t ‘ qnh)[he

oikonomiké(techne)]—gospodarka,gospodarowanie,umiej¦tno±¢zarz¡dzania

domem,gospodarstwem;od:o˝koc[óikos]—dom,gospodarstwodomowe,

maj¡tekrodzinny,n “ moc[nomos]—prawo;łac.oeconomica)—działetyki(obok

etykiindywidualnejipolityki)zajmuj¡cysi¦zagadnieniemgodziwegosposobu

»yciaczłowiekawdziedzinieekonomicznej.

Termin„ekonomika”obejmujewspółcze±niewieledyscyplinekonomicz-

nych,traktuj¡cychoposzczególnychgał¦ziach»yciagospodarczego(e.handlu,

rolnictwa,transportuitp.)waspekcieprzynoszonychprzezniekorzy±ci,zysku.

Zdziejówformowaniasi¦ekonomiki. Termin„ekonomika”(atak»ezespół

zagadnie«oznaczanytymterminem)wyrastazklasycznejkulturygr.iwska-

zujenasposób»yciaczłowiekaw±rodowiskurodzinnym,wktórymmaon

osi¡gn¡¢spełnienieswychludzkichpotencjalno±ci.Jednozpierwszychu»y¢

terminu„ekonomika”(o � konom • a[oikonomía])odnajdujemyuuczniaSokrate-

sa—KsenofontazAten(ok.436–353przedChr.),autoraksi¦gi Ogospodarstwie

(O � konomik “ c[Oikonomikós]).Wdzieletym,b¦d¡cymwzasadniczejcz¦±cidia-

logiemmi¦dzySokratesemaKritobulosem,rozwa»anejestzagadnienie,roz-

tropnegokierowaniagospodarstwemdomowymnawsi.W±wietletegodialo-

gue.jawisi¦jakostałasprawno±¢isztukaopartanaroztropno±ci(swfros – nh

[sophrosyne](tam»e,XXI),umo»liwiaj¡canale»yteurz¡dzenieiprowadzenie

gospodarstwadomowego,poł¡czonezwła±ciwymu»ywaniemdóbrizespraw-

no±ci¡ichzdobywania(wytwarzania).

Rozwa»anianade.rozwin¡łArystotelesw Polityce oraz Etycenikomachejskiej ,

atak»ew Ekonomice (taostatnianiejestuznawanazaautentycznedzieło

Arystotelesa),dowodz¡c»ee.wyrastaznaturalnegoczłowiekowisposobu»ycia

wspołeczno±ci,wtymwrodzinieidomurodzinnym,którystanowielement

wspólnotypa«stwowej.E.tosztukagospodarowaniawspólnot¡domow¡,

rodzinn¡,dzi¦kiktórejrealizujesi¦»yciecnotliwe;niesprowadzasi¦ona

dosztukizdobywania±rodkówdo»ycia,zakładaraczejposiadanie±rodków,

którenale»ycieu»ytebuduj¡»yciepi¦kne,godziweidostatnie.Zdobywanie

±rodkówwymagaodpowiednichnarz¦dzi,doktórychstaro»ytniGrecyzaliczali

tak»eniewolników(do§loi[doúloi]),st¡dprzedmioteme.jesttak»ekierowanie

niewolnikami—takie,abyniestałowsprzeczno±ciznatur¡człowiekawolnego

inatur¡niewolnika.Dobropanaidobroniewolnikas¡zbie»ne.Niewolnik,

zracjibrakumo»liwo±ciu»ywaniarozumu(rozpoznaniadobraodzła,prawdy

odfałszuicozatymidzie—zracjiniemo»no±ciposiadaniacnotyi»ycia

istotnieludzkiego),niejestwstaniesamsob¡kierowa¢(»y¢poludzku)

iniemo»eowłasnychsiłachrealizowa¢celu»ycialudzkiego,ajedyniemo»e

troszczy¢si¦o±rodkido»ycia.St¡dwładzapananadniewolnikiemjest

czym±naturalnymidobrym,po»ytecznymdlawszystkich,anadewszystko

dlasamegoniewolnika,którypodlegaj¡cprawidłome.,kierowanyrozumem

swegopana—doskonalisi¦ispełnianamiar¦swychmo»liwo±ci.

StanowiskoArystotelesaiKsenofontazostałopowszechnieprzyj¦teido-

minowałowkulturzeEuropy.Wstaro»ytnymRzymiezagadnieniae.poruszali,

ekonomika

PEF—©CopyrightbyPolskieTowarzystwoTomaszazAkwinu

głównieprzyokazjirolnictwa,handlui»yciarodzinnego,Katon,Warron,cesarz

MarekAureliusz,atak»eCyceron,któryprzeło»yłnałac.dziełkoKsenofonta.

Przyuwzgl¦dnieniuzmianwkoncepcjiczłowiekaicelu»ycialudzkiego

powstałychwrazznow¡wizj¡rzeczywisto±ci,podobnedoArystotelesowego

rozumieniee.odnajdujemyw±redniowieczu,którekładzieakcentnagodziwe

formyu»ywaniaizdobywaniadóbr—±rodkówdo»ycia,namoralnywymiar

pracyihandlu,pieni¦dzy,udzielanychpo»yczek,atak»ezapłatyzatrudpracy

(±w.BazyliWielki,±w.Ambro»y,±w.AugustynzHippony,MikołajzOresme).

Szczególnemiejscewtychrozwa»aniachzaj¡ł±w.TomaszzAkwinu,którypo-

dobniejakKsenofontiArystoteleszwi¡załrozumieniee.zdziałaniemludzkim.

Ztegopowodue.irozwa»aniawokółsprawdomu,gospodarstwadomowego

wł¡czonezostałydoﬁlozoﬁimoralnej(etyki),którarozwa»aporz¡dekdziała«

ludzkichustanowionywła±nieprzezczłowiekawjego»yciurodzinnym,do-

mowym(„Ztejracjiﬁlozoﬁamoralnadzielisi¦natrzycz¦±ci.Pierwszacz¦±¢

rozwa»adziałaniaczłowiekajakoczłowieka,któres¡przyporz¡dkowanedo

celu[»ycialudzkiego];nazywanajestetyk¡indywidualn¡(monastica).Druga

cz¦±¢etykirozwa»adziałaniawramachwspólnotydomowej;nazywanajest

ekonomik¡.Trzeciaza±cz¦±¢rozwa»adziałania[ludzkie]wkontek±ciespo-

łeczno±ci;nazywanajestpolityk¡”—TomaszzAkwinu, InEthicorum ,I,lec.1,

n.6).Porz¡dektenmanaceluwszechstronnyrozwójczłowiekawjego»yciu

rodzinnym,e.za±zaliczonodocnotyroztropno±ciiumiarkowania.

Podkoniec±redniowieczazklasyczneje.wyrosłyrozwa»aniaM.Kopernika

zawartew Traktacieomonecie ,wktórychpodkre±lałmoralnyisłu»ebnywymiar

±rodkówdo»ycia,jakimis¡pieni¡dze(oilenies¡onepsuteprzezobni»anie

ichwarto±ci).Powinnyonebudowa¢dostatek,godziw¡,bogat¡ludzk¡kultur¦

pa«stw,narodów,rodzinijednostek.

Napocz¡tkuXVIIw.klasycznerozumieniee.rozpowszechniałnagruncie

pol.SebastianPetrycyzPilzna—ﬁlozof,lekarz,komentatoritłum.dziełAry-

stotelesa.Podkre±lałnieantagonistycznycharakterklasyczneje.,jejuniwersaln¡

warto±¢orazdoskonal¡c¡rol¦w»yciuczłowieka,rodziny,naroduipa«stwa;

e.zwi¡załzcnotamiroztropno±ci,sprawiedliwo±ciiumiarkowania,akcentuj¡c

jednocze±niewychowawcz¡rol¦e.

Czasynowo»ytneiwspółczesneprzyniosłynow¡koncepcj¦człowiekai»y-

cialudzkiego.Porzuconostaro»ytnyi±redniowiecznymodel»yciagospodar-

czego,zmierzaj¡cydopełnejaktualizacjipotencjalno±ciludzkichzaspraw¡

ró»norodnychdóbr(wewn¦trznychizewn¦trznych),wtymosi¡gni¦ciaDobra

transcendentnegowstosunkuczłowiekai±wiataizacz¦toupowszechnia¢no-

wyrodzajdziałalno±ciludzkiej,którejsensemjestnietyleosi¡gni¦ciecelu»ycia

ludzkiego,co»yciewceluosi¡gni¦cia±rodkówdo»ycia,poł¡czonezichposia-

daniem,dysponowaniem,wytwarzaniemizarz¡dzaniemnimi(terryzm).Tym

samymporzuconomodel»ycialudzkiegoznanegoodstaro»ytno±cii±rednio-

wieczawrazzodrzuceniemstaro»ytneji±redniowiecznejkoncepcjie.Wmiejsce

e.wkroczyłaekonomia,cz¦stopodbudowanakoncepcjamiutopijnymiiideolo-

gicznymi.Wswejistociejestonatechnologi¡wytwarzaniadóbr,±rodkówdo»y-

cia,zautonomizowan¡wstosunkudonaturyczłowiekaicelujego»ycia.Wten

sposóbnowo»ytnaekonomia(orazsferadziałalno±ciprzeztenterminoznacza-

na)zostałaoderwanaodmoralnej(ludzkiej),doskonal¡cejroli,jak¡odnajduje-

mywe.staro»ytneji±redniowiecznej.Działalno±¢ekonomicznanakierowana

ekonomika

PEF—©CopyrightbyPolskieTowarzystwoTomaszazAkwinu

zostałanapomna»aniedóbru»yteczny(przyjednoczesnymjaknajmniejszym

zaanga»owaniu±rodkówsłu»¡cychdoichpowstania).Celemekonomiistałsi¦

zysk,bogactwo,amiar¡jejdziała«skuteczno±¢.Ekonomia,przesi¡kni¦tamy-

±leniemutopijnym,wrazznauk¡,któraodczasówrenesansuzacz¦łapełni¢

rol¦technologii,mazazadaniebudowaniaswoistegorajunaziemi.Takpoj¦tej

działalno±ciekonomicznejprzypisujesi¦niekiedycelwpostacizaspokajania

potrzebindywidualnych,rodzinnych,społecznych,pa«stwowych.

Narodzinynowo»ytnejiwspółczesnejekonomiinierozerwalniezwi¡zane

s¡nietylkozezmian¡koncepcjiczłowieka(odej±ciemodrealistycznego

rozumienia—odmetaﬁzyki)i»ycialudzkiego,leczzwł.zzapoznaniem»ycia

rodzinnegoirozumieniatego,czymjestrodzinai»ycierodzinne.

Ju»A.deMontchrestienwswejpracy Traictéd’économiepolitique (Rouen

1615)akcentuje,»edziałalno±¢ekonomicznatogłówniedziałalno±¢pa«stwa,

anierodziny.Doprzemianye.naekonomi¦przyczynilisi¦zwł.my±liciele

o±wieceniowi,wtymJ.J.Rousseau,któryw1755opublikowałwt.pi¡tym

WielkiejEncyklopediiFrancuskiej artykuł Oekonomiipolitycznej .Nakre±liłwnim

podstawowetezyswejprzyszłejpracy( Ducontractsocial,ouprincipesdudro-

itpolitique ,A1762; Oumowiespołecznej ,Kr1927; Umowaspołeczna ,K¦ty2000 5 ),

któraznacz¡cowpłyn¦łanarozumieniesprawspołecznych,pa«stwowychieko-

nomicznychwcałejEuropie,apotemwAmerycePłn.,wyznaczaj¡ctorydla

przyszłychdziała«ekonomicznych.Ichpodmiotemstajesi¦ju»nieczłowiek

ijego»ycierodzinne,leczpa«stwozsilnymprawem,b¦d¡cymwyrazem„woli

powszechnej”,zmierzaj¡cejdodobrobytu.Nast¦pnieA.Smithwswejpracy An

InquiryintotheNatureandCausesoftheWealthofNations (I–II,Lo1776,I–III,Lo

1796 8 ),dzi¦kiktórejprzyznanomumianoojcawspółczesnejekonomii,¹ródeł

iprzyczynbogactwanarodów(pa«stw)upatrywałwnauceekonomii,którate

wła±nie¹ródłaodkrywaiuczywprowadza¢w»ycie.Powy»szynurtwspiera

ang.utylitaryzm,którywdobrachu»ytecznychwidzi¹ródłoisenswszelkichin-

nychdóbr,wspieranowo»ytnyhedonizmiwi¡»¡cysi¦znimkonsumpcjonizm,

dopomagamumarksizm,widz¡cywpracyiwytwarzaniudziałanieprawdzi-

wieludzkie.Wieluwpływowychmy±licieliidziałaczyspołecznych—odczasów

O±wieceniaa»doko«caXXw.(Condillac,J.Bentham,W.Petty,P.Boisguillebert,

J.C.L.SimondedeSismondi,J.R.McCulloch,T.R.Malthus,J.B.Say,D.Ri-

cardo,B.Franklin,J.S.Mill,K.Marks,W.Lenin,E.BöhnvonBaverk,F.Halsej,

L.Walras,R.Owen,Ch.Babbage,F.W.Taylor,H.Emerson,L.Gant,H.Fort,

H.Fayd,A.Maslov,D.McGregor,P.Drucker,L.E.vonMises,A.F.Hayek)—

akcentujeto,»ecelemdziałalno±ciekonomicznejjestdostarczanie±rodkówdo

»yciaizaspokajaniapotrzebmaterialnych.Dyscyplinynaukowe,którewprost

lubpo±redniotraktuj¡otejwła±niedziałalno±ci,s¡te»ró»nienazywane:ekono-

mi¡polityczn¡,ekonomi¡społeczn¡,ekonomi¡narodow¡,ekonomi¡pa«stwo-

w¡,nauk¡ogospodarce,nauk¡ogospodarstwienarodowym,teori¡zarz¡dza-

nia,teori¡zarz¡dzaniaiorganizacji.Ka»daztychdyscyplinposługujesi¦sobie

wła±ciw¡ideologi¡,wskładktórejmo»ewchodzi¢doktrynaekonomiczna(ﬁzjo-

kratyzm,merkantylizm,mechanizmrynkowy,równowagagospodarcza,prawa

popytuipoda»y,centralneplanowanie)reguluj¡cato,comaby¢wyproduko-

wane,wrazzewskazaniem,wjakichmasi¦todokona¢okoliczno±ciach,dzi¦ki

czemu,ile,jakiejjako±ciidlakogo,atak»ejakietoprzyniesiekorzy±ciidla

kogo.

ekonomika

PEF—©CopyrightbyPolskieTowarzystwoTomaszazAkwinu

Przedmioticeleklasycznejekonomiki. Przedmioteme.jestzdobywanie

±rodkówdo»yciaiichodpowiednieu»ywanie,zapewniaj¡cegodziwe(dostat-

nie,dobremoralnieipi¦kne)»ycieczłowiekawrodzinie.Ju»Ksenofontza-

uwa»ył,»ee.jakosprawno±¢izarazemsztukapozwalanale»yciezarz¡dza¢

gospodarstwemdomowym,naktóreskładasi¦rodzina(domownicy)imaj¡tek

(ruchomyinieruchomy;o»ywionyimartwy,wtymtak»eniewolnicy-słudzy,

którzys¡cz¦±ci¡maj¡tku).Dzi¦kiniejczłowiekwolny(pandomu,głowarodzi-

ny),atak»ejego»ona,którawspółuczestniczywgospodarowaniu,mog¡roz-

koszowa¢si¦posiadanymidobrami,czyni¡cznichnale»ytyu»ytek.W±wietle

ksi¦gi Ogospodarstwie Ksenofontae.maprzynie±¢nietylkopo»ytek-korzy±¢,

leczzwł.madoskonali¢tego,ktojeju»ywa.Jakzauwa»aW.Jaegerw Paidei

(Wwa2001,1099–1104),zarz¡dzaniegospodarstwemdomowymniemacharak-

terudespotycznego,niejestform¡tyranii,leczjestswoist¡paidei¡(paide • a)—

upraw¡,wykształceniemiwychowaniem,doskonaleniemtego,ktokierujego-

spodarstwem,jakitych,którzypodlegaj¡władzykierowniczej.Dzi¦kiniejma-

j¡tekstajesi¦dobremdlaczłowieka,sameza±posiadanerzeczyzasługuj¡na

mianoprawdziwejwłasno±ci.

Podobniespraw¦ujmowałpol.uczonySebastianPetrycyzPilzna.E.jego

zdaniemmazazadanie¢wiczy¢wczłowiekuzwł.to,cownimnajlepszeinaj-

bardziejludzkie—rozum,bybyłprawyipanowałnadwszystkimidziałaniami

ludzkimi.„Na±wiecietupóki»ywiemy,potrzeba,aby±myzaw»dysprawowali

rozumem;»¡dzenaszechciweigniewliwepodposłusze«stwobaczeniapodbi-

jali[…],agdyby±mytaknieczynili,byliby±mypodobnibydłunierozumnemu”

( PrzydatkidoE.iPolitykiArystotelesowskiej ,Wwa1956,38).Wszyscyludziemaj¡

rozumiztejracjiwszyscys¡sobierówni.Takpoj¦tae.,dopełnionamoralno-

±ci¡iwiar¡chrze±cija«sk¡,niepotrzebujeniewolników,leczsług—oﬁarnych

isolidnychpracowników,którzynies¡ju»własno±ci¡pana,leczwolnymilud¹-

mi,zktóryminale»ysi¦obchodzi¢nale»ycie(tam»e,55–58).Tymsamympol.

my±licielwykluczaze.znaneodczasówstaro»ytnychniewolnictwo.„Sługa

urodzonymaby¢ró»nyodbydl¦ciauczłowiekaipanabacznego.Bydłunie

zwykli±myfolgowa¢wpracy,alesłudzeurodzonemufolgowa¢przystoi,dlate-

goi»nampodobnymczłowiekiemjest,nasz¡natur¦nasobienosi,odjednego

stworzyciela,coimy,jeststworzony”(tam»e,64).

Klasycznae.widziałaswezadaniewtakimukształtowaniu»yciarodzinne-

go,bybyłoonodobredlaczłowieka(„Celemostatecznymekonomikijestdobre

»yciecałejwspólnotydomowej”— S.th. ,II–II,q.50,a.3).Zamo»no±¢osi¡gana

zaspraw¡e.niejestcelem,lecz±rodkiemdogodziwego»ycialudzkiego.E.ja-

kotakanale»ydowiedzypraktycznej,awi¦cprzyporz¡dkowanejdziałaniu.Jej

swoisto±¢niele»ywsztucezdobywaniapieni¦dzyimaj¡tku(„gdy»ekonomika

jestsztuk¡ró»n¡odzdobywaniapieni¦dzy”—TomaszzAkwinu, InPoliticorum ,

I,lec.6,n.4),cho¢samawymagaizawierawsobieumiej¦tno±cipotrzebnedo

skutecznegozdobywania±rodkówdo»ycia,u»ywaniaichisprawowanianad

nimiwładzy.E.jestraczejsztuk¡isprawno±ci¡ni»nauk¡czywiedz¡,cho¢

wiedzywymagaij¡zakłada.Ztegotytułue.nale»y,obokpolityki,docnoty

roztropno±ci(„oeconomicaetpoliticanonaccipiunturhicsecundumquodsunt

scientiae,sedsecundumquodsuntprudentiaequaedam”— S.th. ,II–II,q.48).

Specyﬁk¡e.jestto,»ewyst¦puj¡cjakojednazpostaciroztropno±cireali-

zuj¡cejdobroczłowiekaw±rodowisku»yciadomowego,rodzinnego,gdytym-

ekonomika

czasempolitykawiedziedorealizacjidobrawspólnegonapłaszczy¹nie»ycia

pa«stwowego,samaza±cnotaroztropno±cisłu»ydobruczłowieka(tam»e,q.47,

a.11).Politykaztejracji,»eprzyporz¡dkowanajestrealizacjidobrawspólnego

całejspołeczno±ciosóbizuwzgl¦dnieniemdobraposzczególnychjednostek—

jestdla±w.Tomaszasprawno±ci¡priorytetow¡,naczeln¡(„Wiadom¡jestbo-

wiemrzecz¡,»etakjakcało±¢jestwa»niejszaodcz¦±ci,ipodobniespołeczno±¢

odjednostkowegodomu,domodposzczególnegoczłowieka,takroztropno±¢

wdziedziniepolitycznejjestpierwszaprzedroztropno±ci¡ekonomiczn¡,wtym

codoniejnale»y”— InEthicorum ,VI,lec.7,n.7,12,13).

Ten,ktosprawujewładz¦wgospodarstwiedomowym,jestzarz¡dc¡

iwłodarzemnietylkomaj¡tku,leczponiek¡diludzistanowi¡cychrodzin¦

(„Tenktozajmujesi¦ekonomik¡jestopiekunemiwłodarzemdanejrodziny”—

InPoliticorum ,I,lec.1,n.5).Podstawazrzeszenia,jakimjestdom,rodzina—

niejestczystobiologiczna,leczmaswe¹ródłowdecyzjimał»onków,którzy

pragn¡zesob¡»y¢nietylkowceluspłodzeniapotomstwaikonieczno±ci

wzajemnejpomocy,lecztak»ezracjiwi¦zówprzyja¹niimiło±ci.Wła±nie

wtakiejwspólnociee.umo»liwia»yciedobreisamowystarczalne(„oeconomica

utpoteordinataadsucientiamvitaedomesticae”— InEthicorum ,VIII,lec.12,

n.21).

Bezsztukie.maj¡tekjesttylkoci¦»aremizagro»eniem(Ksenofont, Ogospo-

darstwie ,I)dlatego,ktogou»ytkuje.Nadmiardóbr—takjakiichbrak—jest

dlaczłowiekaszkodliwyiuci¡»liwy.E.prowadzidoubogaceniaczłowieka»yj¡-

cegowrodzinie,wgronieprzyjaciół;po±rednimjejzadaniemjestpowi¦kszenie,

zabezpieczanieiutrzymaniemaj¡tku.wiadectwemobecno±cie.jestnale»yty

porz¡dekwgospodarstwie,któryumo»liwiakorzystnieztego,copotrzebne

(tam»e,III).Porz¡dektenwypływaznaturyiprawni¡kieruj¡cych.Beze.nie

tylkoniemadobregogospodarstwa,aleiniemarodzinyopartejnamał»e«stwie

(tam»e,VIII).

ZdaniemKsenofontaiArystotelesazabieganieoobecno±¢e.wgospodar-

stwiedomowymwinnaspoczywa¢równie»nawładzypa«stwowejił¡czy¢si¦

zpolityk¡.Bezdobrzeurz¡dzonegogospodarstwaniemaanisiłymilitarnej

pa«stwa,anijegodobrobytu,anigodziwego»yciapublicznego,anisprawiedli-

wo±ci,aniprzyja¹nimi¦dzyobywatelami(tam»e,IV).Wstaro»ytno±ci»ywio-

noprzekonanie,»ee.najpełniejrealizujesi¦wgospodarstwierolnym(tam»e,

VI)ipracywolnegoczłowiekanaroli(gewrg • a[georgía]),„dostarczaj¡cdóbr

niesko«czonychniepozwalabra¢ichprzymi¦kko±ci,aleprzyzwyczajawy-

trzymywa¢mrozy,zimyiskwary[…],pracuj¡cych¢wicz¡csiłyimprzyczynia,

trzymaj¡cza±dozórwgospodachum¦»nia”(tam»e,V4).Ztakichwła±nielu-

dzi,zaprawionychwdziałaniachgospodarskich,pochodz¡najlepsiobywatele

pa«stwa,adzi¦kiichpracybogatejestsamopa«stwo.

Szukaj¡cpodstawe.Arystoteleszwróciłuwag¦nato,»eczłowiekzeswej

naturyjestistot¡społeczn¡,nakierowan¡na»yciezinnymilud¹miowiele

bardziej,ni»jakiekolwiekinneistoty( Polit. ,1253a10).Naturalnympocz¡tkiem

»ycialudzkiegojestrodzina,naktór¡składaj¡si¦rodzice,dzieci,maj¡tek

(tam»e,1253b1).Rodzinytworz¡wspólnotygminne,gminybuduj¡wspólnot¦

pa«stwow¡.E.,wgStagiryty,pozwalanatakieurz¡dzenierodziny(po±rednio

tak»ewspólnotypa«stwowej),takiejejfunkcjonowanie,wktórymczłowiek

mo»enietylko»y¢,ale»yjepi¦knie,namiar¦swejnatury(tam»e,1258a19,1323

ekonomika

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: