Opublikowano 6 września 2011 Autor: producentuli
Pasieka, tak jak każde przedsiębiorstwo produkcyjne, musi być wyposażona w specjalistyczny sprzęt i pomieszczenia gospodarcze. Nie jest możliwe poprowadzenie nawet bardzo małej pasieki bez podstawowych narzędzi pszczelarskich. Im zaś większa pasieka i szerszy zakres jej produkcji, tym sprzętu potrzeba więcej i większy jest ulokowany w nim kapitał. Ule, budowle pasieczne, niektóre narzędzia i środki transportu stanowią trwałe środki produkcji i ulegają amortyzacji. Dlatego ich użyteczność i trwałość muszą gwarantować jak najwyższe wyniki produkcyjne przy jak najniższych kosztach użytkowania.Podstawowym elementem wyposażenia pasieki jest ul, będący pomieszczeniem dla rodziny pszczelej i najważniejszym obiektem pracy pszczelarza. Wyposażenie wewnętrzne ula umożliwia całkowite rozebranie gniazda i dostęp do każdej jego części oraz wykonywanie wszystkich prac pasiecznych (pozyskiwanie produktów, karmienie, kierowanie rozwojem rodziny itp.). Niezbędna do prowadzenia pasieki jest pracownia pasieczna i znajdujące się w niej urządzenia do odbioru produktów pszczelich oraz narzędzia pasieczne. Każda pasieka powinna być wyposażona w narzędzia do naprawy i konserwacji sprzętu pasiecznego oraz utrzymania porządku na pasieczysku. Dodatkowym wyposażeniem dysponują pasieki zajmujące się wychowem matek i te, które pozyskują pełną gamę produktów pszczelich. Pasieki wędrowne wyposażone są w sprzęt i środki transportowe, służące do transportu pni pszczelich. Odrębnym i obecnie marginalnym zagadnieniem jest budowa i obsługa stacjonarnych i wędrownych pawilonów pasiecznych.
Budowa uli
Ul musi zapewniać pszczołom odpowiednie warunki bytowe. Powinien chronić rodzinę pszczelą przed czynnikami zewnętrznymi oraz umożliwiać utrzymanie wewnątrz najkorzystniejszego dla jej bytowania mikroklimatu Ul musi mieć taką pojemność, by nie ograniczać rozwoju rodziny i zapewniać wystarczająco dużo miejsca na gromadzenie zapasów miodu. Pszczelarzowi musi pomagać w pracy, umożliwiając swobodny dostęp do rodziny pszczelej. Ul powinien być trwały i odporny na uszkodzenia mechaniczne Dlatego efektywność prowadzenia pasieki w dużym stopniu zależy od konstrukcji ula i od tego, z jakiego materiału został zbudowany.Konstrukcja używanych współcześnie na całym świecie uli jest podobna. Jest to skrzynka o określonych wymiarach wewnętrznych, wyznaczonych rozmiarami ramek, ich liczbą i sposobem ustawienia. Kubaturę ula można powiększyć przez dodanie jednej lub kilku nadstawek. Większość uli stosowanych w Polsce obsługuje się od góry, po zdjęciu daszka i powałki. Sporadycznie spotyka się ule szafkowe, obsługiwane przez wykonany w tylnej ścianie otwór, zamykany zatworem. Ule szafkowe najczęściej są stosowane w wędrownych i stacjonarnych pawilonach pasiecznych.Pierwsze ule ramowe skonstruowano w pierwszej połowie XIX wieku. Od tego czasu trwa proces unowocześniania uli, wprowadzania nowych rozwiązań konstrukcyjnych i nowych materiałów do ich budowy. Właśnie dlatego można spotkać na świecie na świecie tak wielką różnorodność typów uli. W każdym europejskim kraju pszczelarze wykorzystują 2 ÷ 3 typy uli, a różnica między nimi dotyczy na ogół ich kubatury i wymiarów ramek. Pszczelarstwo Polski ze swoją różnorodnością typów uli nie jest więc niczym wyjątkowym. Proces unowocześniania ula trwa i można domniemywać, że nigdy się nie zakończy. Świadczy to o tym, że nie opracowano jeszcze ula, który byłby najlepszy. Nie stanowi to jednak wielkiego problemu, ponieważ to, jaki typ ula jest stosowany w pasiece o efektywności prowadzenia pasieki decyduje tylko w niewielkim stopniu.Największe znaczenie dla poziomu i jakości produkcji mają klimat, baza pożytkowa, pogłowie pszczół oraz model (rodzaj) gospodarki pasiecznej. Do rodzaju gospodarki pasiecznej powinien być dostosowany typ ula. Ma on bowiem wpływ na sposób wykonywania niektórych prac, determinując system obsługi całej pasieki. Przy wyborze typu ula zawsze należy się kierować dostępnością na rynku podstawowego wyposażenia (ramki, podkarmiaczki, węza itp.). Dlatego nie warto wprowadzać do pasieki typów uli popularnych w innych krajach, a nieznanych w Polsce.Określone prace pasieczne wykonuje się tak samo lub podobnie w każdym typie ula. O konieczności wykonania danych czynności decyduje bowiem stan rozwoju rodziny pszczelej oraz warunki pożytkowe i pogodowe, a nie rodzaj ula.Każdy ul składa się z następujących elementów: korpusu gniazdowego (w ulach wielokorpusowych może być ich kilka), dna zwanego dennicą, daszka i podstawki. Wewnętrzne, ruchome wyposażenie ula stanowią: ramki, nadstawki, poduszki ocieplające, zatwory i maty, kraty odgrodowe, podkarmiaczki, wkładki i mostki wylotowe, powałki i inne elementy stosowane w zależności od konstrukcji ula i rodzaju produkcji.Korpus gniazdowy to główna część ula, w której znajdują się plastry z czerwiem i zmagazynowanym miodem. W ulach zwanych stojakami wielokorpusowymi jest kilka jednakowych kondygnacji, w których jeden albo dwa spełniają rolę gniazda, a pozostałe są nadstawkami – magazynami miodu. Korpus gniazdowy zbudowany jest zazwyczaj z materiałów izolujących ciepło. W ścianach korpusu gniazdowego znajdują się otwory wylotowe (wyloty, wylotki), które pozwalają pszczołom na wchodzenie i wychodzenie z ula. Dno (dennica) może być przymocowana do korpusu gniazdowego albo może być oddzielnym, odejmowanym elementem (w ulach wielokorpusowych). W dennicy odejmowanej często znajduje się otwór wylotowy, co pozwala na zachowanie jednolitej konstrukcji wszystkich korpusów. Dzięki temu pszczelarz może dowolnie przestawiać kondygnacje i wymieniać je między ulami. Odejmowane dennice uli wielokorpusowych mogą być wykonane jako płytkie i głębokie. W dennicy głębokiej można zainstalować poławiacz pyłku, różnej pojemności podkarmiaczkę, osiatkowaną tacę do liczenia martwych osobników Varroa, w jej dnie może też być wykonany zasiatkowany otwór, umożliwiający dobrą wentylację w czasie transportu oraz zimą. Dennice płytkie wykonane z drewna mogą być jednościenne lub ocieplane. Dennice wykonane z utwardzonego styropianu lub poliuretanu są ocieplane same w sobie.Wielkość otworu wylotowego można regulować za pomocą wkładki wylotowej lub zasuwki. Przed otworami wylotowymi zamocowane są mostki wylotowe, które ułatwiają pszczołom start do lotu i lądowanie.Daszek chroni ul przed opadami i innymi czynnikami atmosferycznymi. Daszki mogą być dwuspadowe, jednospadowe lub płaskie. Daszki płaskie umożliwiają ustawienie uli jeden na drugim podczas transportu. W pasiekach wędrownych do daszków dwuspadowych przybijane są listwy poziomujące, które również pozwalają ustawiać ule piętrowo. Daszek powinien być pokryty materiałem odpornym na deszcz, śnieg, grad, mróz i promienie słoneczne. Można w tym celu użyć papy, blachy stalowej, aluminiowej lub miedzianej, laminowanej płyty pilśniowej lub sklejki wodoodpornej. Daszek powinien być szczelny, ponieważ to on w największym stopniu decyduje o żywotności ula. Daszki uli styropianowych i poliuretanowych pełnią równocześnie funkcję ocieplenia górnego. W bocznych ścianach takich daszków wycięte są otwory umożliwiające wentylację, zwłaszcza zimą. Otwory wentylacyjne w postaci nacięć lub osiatkowanych otworów wykonuje się często w ścianach daszków drewnianych.Podstawka pod ul powinna być zabezpieczona przed butwieniem czy korozją i nie powinna wystawać poza obręb ula. Do gospodarki wędrownej należy stosować podstawki składane, zajmujące mało miejsca podczas transportu.
Rodzaje uli.
Ule dzieli się na rodzaje w zależności od kierunku rozbudowy gniazda.Leżak to ul w którym pojemność gniazda powiększana jest w poziomie, przez dostawianie kolejnych ramek gniazdowych. Pojemność ula stojaka powiększana jest w pionie, przez dostawienie nad (lub pod) zasadniczy korpus gniazdowy kolejnych kondygnacji (korpusów, nadstawek) z określoną, na ogół jednakową liczbą ramek. Pojemność ula kombinowanego można powiększać dodając ramki gniazdowe jak w ulach leżakach oraz dostawiając nadstawki nad gniazdo jak w ulach stojakach.Korpus gniazdowy ula leżaka to skrzynia mieszcząca 20 lub więcej ramek. Ściany leżaków używanych w naszym klimacie są zazwyczaj ocieplone i podwójne. Dennica jest przymocowana na stałe i także jest ocieplona. Często daszek jest zamocowany na zawiasach, co czyni obsługę ula nieco lżejszą. Otwór wylotowy umieszczony jest na ogół w przedniej ścianie ula, rzadziej w ścianie szczytowej. Czasami są dwa wylotki z przodu lub po jednym z przodu i z tyłu, co umożliwia prowadzenie gospodarki dwurodzinnej lub zimowanie dodatkowej rodzinki z zapasową matką. Ule leżaki stosowane są zazwyczaj w niewielkich pasiekach stacjonarnych, a ich obsługa sprowadza się do operowania poszczególnymi ramkami gniazdowymi.Ul kombinowany posiada część gniazdową o nieco zmniejszonej pojemności niż typowy leżak, ponieważ jego kubaturę można zwiększyć dodając nadstawkę. Korpus gniazdowy, zbudowany podobnie jak w przypadku leżaków z dennicą przymocowaną na stałe, podwyższony jest o tak zwany kołnierz, czyli nadbudowę, w której można umieścić nadstawkę, podkarmiaczkę lub ocieplenie. Przestrzeń ta jest także najlepszym miejscem na zainstalowanie powałkowego poławiacza pyłku. Ule kombinowane są bardzo rozpowszechnione przede wszystkim w polskich pasiekach amatorskich. Ten rodzaj reprezentuje większość uli Warszawskich (zwykłych i poszerzonych), Dadanta i niektóre odmiany ula Wielkopolskiego.Zasada budowy ula stojaka polega na zwiększaniu jego pojemności przez dostawianie kolejnych kondygnacji. Część gniazdowa stojaka to 1 lub 2 korpusy (zależnie od wysokości ramki), ustawione na odejmowanej dennicy, przykryte powałką i daszkiem. Kolejne kondygnacje, które dostawia się nad gniazdo, muszą mieć jednakowe wymiary zewnętrzne. Ramki o identycznej szerokości jak gniazdowe mogą być jednak od nich niższe. Otwór wylotowy w ulach stojakach zazwyczaj jest wykonany w przedniej części dennicy. Ponadto w każdym korpusie mogą być dodatkowe wylotki. W ulach stojakach możliwe jest operowanie całymi kondygnacjami przy wykonywaniu większości prac pasiecznych. Takie ule są zazwyczaj stosowane w dużych pasiekach zawodowych (także wędrownych) na całym świecie. W Polsce najczęściej spotykane stojaki wielokorpusowe to ule Wielkopolskie, Ostrowskiej, Langstroth’a, i Apipol. Rzadziej używane są stojaki na ramkę Dadanta, pół Dadanta czy pół wielkopolskiej. W krajach o zmechanizowanym rolnictwie dominuje stojak wielokorpusowy Langstroth’a. Około 70 procent pszczół użytkowanych przez człowieka na świecie „mieszka” w takich właśnie ulach.Dodatkowe wyposażenie uli wielokorpusowych może też być wykonane w formie kolejnych kondygnacji. Takim wyposażeniem może być poławiacz pyłku, górny lub dennicowy, i podkarmiaczka, będąca swojego rodzaju pojemnikiem na syrop dostawanym jako górna kondygnacja.
Stałe wymiary w ulach
Gniazdo pszczele zbudowane bez ingerencji pszczelarza sprawia wrażenie budowli dość chaotycznej i przypadkowej. Jednak pszczoły budują gniazdo według względnie dokładnych reguł. Dotyczą one odległości między środkowymi ściankami plastrów (około 37,5 mm), grubości plastrów z czerwiem pszczelim (25 mm), i odległości między plastrami, czyli szerokości tak zwanych uliczek międzyplastrowych (od 6 do 12,5 mm). Pszczoły starają się zabudować plastrem wszystkie przestrzenie większe niż 10 mm i zakitować mniejsze niż 3 mm. Doświadczalnie określono, że odległość między bocznymi beleczkami ramek a ścianą ula powinna wynosić 7, 5 mm. Odległość miedzy ramkami dolnych i górnych kondygnacji powinna wynosić od 6 do 10 mm. Im mniej, tym łatwiej pszczołom przechodzić z korpusu na korpus. Odległość między plastrami powinna wynosić 12,5 mm. Pszczoły mogą jednak zwęzić szerokość uliczki do 6 mm, pogrubiając plastry z miodem. Odległość między dolnymi beleczkami ramek i dnem ula powinna wynosić 15 – 20 mm. Jeżeli będzie większa, pszczoły będą budować plastry pod ramkami.Odrębnym zagadnieniem jest średnica komórek budowanych przez pszczoły. Wbrew pozorom nie są to wielkości stałe i średnica komórek pszczelich (liczona jako odległość między równoległymi ściankami komórki) waha się od 5,2 do 5,7 mm, natomiast komórek trutowych od 6,6 do 7,08 mm. Miseczki matecznikowe, będące zaczątkami mateczników mają średnicę 9 mm i głębokość 8 mm. Znajomość tych wymiarów jest potrzebna przy produkcji węzy i wyrobie sztucznych miseczek matecznikowych używanych do wychowu matek. Na i cm2 mieszczą się 4 komórki pszczele, a w jednym dm2 plastra z obydwu stron około 800. 1 dm2 plastra obustronnie wypełnionego miodem i zasklepionego zawiera około 300 g miodu.
Ule mogą być wykonane z różnych materiałów. Najbardziej popularnym budulcem do wyrobu uli jest drewno. Ule można wykonać także ze słomy, płyt pilśniowych, styropianu i poliuretanu, Do wytwarzania niektórych elementów wyposażenia wewnętrznego uli używa się drewnianej sklejki wodoodpornej, szkła i tworzyw sztucznych, a czasem blachy i drutu. Do krycia daszków służy najczęściej papa, blacha stalowa lub aluminiowa. Do impregnacji uli drewnianych używa się pokostu natur4alnego, a do malowania farb olejnych lub emulsyjnych. Części drewniane narażone na stały kontakt z wilgocią muszą być impregnowane silnym środkiem drewnochronnym. Często ul buduje się ze wszystkich wymienionych materiałów po trochu, na przykład ściany ula drewnianego są ocieplone słomą lub styropianem, niektóre elementy wyposażenia wewnętrznego wykonane są z płyty pilśniowej i sklejki, a daszek kryty jest papą lub blachą.
Ule drewniane buduje się z desek sosnowych, świerkowych, jodłowych, lipowych, topolowych lub z innych gatunków drewna miękkiego. Drewno powinno być dobrze wysuszone (wilgotność mniejsza niż 16 %), zdrowe i bez sęków. O trwałości ula decyduje jakość drewna, a którego został wykonany. Dlatego kupując lub wykonując ule z drewna należy zwrócić uwagę na jego jakość.
Drewno dobrze zatrzymuje ciepło. Współczynnik przewodnictwa cieplnego drewna wynosi 0,12 ÷ 0,14 W/m2 * K. W ulach drewnianych jest zawsze dużo szczelin między deskami, dzięki czemu przebiega wymiana powietrza między atmosferą ula a środowiskiem zewnętrznym, co jest szczególnie korzystne podczas zimowli. Tradycyjnie zbudowane polskie ule drewniane mają podwójne ściany, wypełnione materiałem izolacyjnym. Rzadko są w Polsce używane ule jednościenne, z desek o grubości około 35mm, typowe dla wielu dużych pasiek na świecie. Ule takie nie cieszą się u nas dużą popularnością głównie ze względu na opóźniony w nich rozwój rodzin wiosną i straty przy zimowaniu słabszych rodzin.
Z drewna wykonuje się większość wyposażenia wewnętrznego uli: ramki, podkarmiaczki, zatwory, nadstawki, wkładki i mostki wylotowe oraz podstawki pod ule. Drewno jest też używane jako materiał konstrukcyjny do budowy uli z płyt pilśniowych i słomy.
Bardzo dobrym materiałem do wyrobu uli jest słoma żytnia. Decydują o tym jej właściwości termoizolacyjne oraz przepuszczalność pary wodnej. Współczynnik przewodnictwa cieplnego ściany ula wykonanej ze słomy wynosi 0,04 ÷ 0,05. Doskonale wiec zabezpiecza ona rodzinę pszczelą przed stratami ciepła i zapewnia optymalną wilgotność w gnieździe. Para wodna wydostaje się z ula słomianego na zasadzie dyfuzji, czyli przenikania mającego na celu wyrównanie stężenia gazów w gnieździe i na zewnątrz. Straty ciepła są wtedy minimalne, bowiem do pozbycia się nadmiaru wilgoci nie jest potrzebny obieg powietrza. Słoma jest materiałem tanim i wbrew pozorom trwałym. W polskich pasiekach zobaczyć można nawet 50-letnie i starsze ule wykonane ze słomy, które ciągle służą i są w dobrym stanie technicznym. Ule słomiane są dość lekkie.
Obsługa uli tradycyjnie używanych w Polsce (Dadant, Warszawski, Wielkopolski) jest dosyć czasochłonna. Dlatego od dawna trwały prace nad skonstruowaniem ula, który umożliwiłby wykonywanie prac pasiecznych przez operowanie całymi korpusami. Taki system pracy stał się kanonem w dużych pasiekach w USA, Australii i niektórych krajach Europy Zachodniej. Pozwala on wydatnie zwiększyć wydajność pracy pszczelarza, przez co wpływa na opłacalność prowadzenia pasieki. W większości dużych pasiek towarowych na świecie stosowany jest ul Langstroth’a. Jest to klasyczny stojak wielokorpusowy. Ramki Langstroth’a mają wymiary: szerokość 448 mm, wysokość 232 mm. Podane wymiary nieco różnią się od siebie w różnych częściach świata. W jednym korpusie mieści się 9 albo 10 ramek i wszystkie korpusy są jednakowe. Korpusy są jednościenne , wykonane z pojedynczych desek, i to zarówno w krajach o klimacie umiarkowanym lub chłodnym (Kanada), jak i tropikalnym (Meksyk, Australia). Liczba korpusów składających się na jeden ul zależy od siły rodziny i przyjętego modelu gospodarki pasiecznej, co jest związane z warunkami klimatycznymi. W Polsce ten ul też jest używany, ale rzadko. Nie powiodły się próby gospodarowania w nim, polegające na wymianie korpusów. W naszym klimacie rozwój rodziny pszczelej postępuje zbyt wolno i poszerzanie gniazda od razu o cały korpus z 10 ramkami Langstroth’a czy wielkopolskimi rzadko przynosi pożądany skutek.
Poszukiwano więc takiej konstrukcji ula, która pozwoliła by na operowanie całymi korpusami w warunkach Polski bez szkody dla rozwoju rodziny pszczelej. W efekcie wielu doświadczeń poprzedzonych teoretycznymi wyliczeniami skonstruowano ul wielokorpusowy o ramce wielkopolskiej obniżonej do 23 cm. Ul ten na cześć jego konstruktorki i propagatorki nazwano ulem Ostrowskiej. Składa się on z kilku korpusów, mieszczących po 10 ramek o wymiarach 360 * 230 mm. Opracowano także szczegółową instrukcję gospodarowania w tym ulu na niezbyt obfitych pożytkach w Polsce północno – wschodniej.
Zamiar rozpowszechnienia ula, w którym operuje się całymi korpusami przyświecał też propagatorom ula systemu Apipol. Jest to ul wielokorpusowy z ramką Langstroth’a obniżoną o połowę do 115 mm. Ramka taka jest stosowana w niektórych pasiekach amerykańskich jako nadstawkowa. W omawianym ulu część gniazdową stanowią 2 – 3 korpusy z takimi ramkami, z czerwiem i matką. W zależności od siły rodziny i intensywności pożytku kubaturę ula systemu Apipol powiększa się dostawiając kolejne korpusy magazynowe. Ponieważ pojemność korpusu o tak niskiej ramce nie jest duża, dostawienie jednej kondygnacji nie zmienia zasadniczo warunków cieplnych w rodzinie pszczelej. Przy dobrym pożytku wszystkie plastry w dodanym korpusie są szybko zalewane nektarem, który w krótkim czasie jest przez pszczoły zagęszczany i zasklepiany. Miodobranie przebiega sprawnie, ponieważ z małych ramek łatwo strzepuje się pszczoły i nie trzeba ich omiatać szczoteczką. Pszczoły można zresztą usunąć z plastrów stosując przegonki lub repelenty, potem wymienia się tylko nadstawki z miodem na identyczne z pustymi plastrami. Niskie plastry są zazwyczaj w całości zasklepione i nie ma obawy, że odbierany miód jest niedojrzały, co zdarza się w nadstawkach z plastrami o dużej powierzchni. Zabiegi takie jak dodawanie węzy czy tworzenie odkładów polegają na dostawianiu lub przenoszeniu całych kondygnacji. Nastrój rojowy można diagnozować, kontrolując odciąganie miseczek matecznikowych i mateczników na dolnych krawędziach plastrów w części gniazdowej ula. Ul ten ma więc z pewnością wiele zalet, jednak nie tyle, by mógł wyprzeć z polskich pasiek ule innych typów. Podobny system gospodarowania stosowany jest w zdobywających pewną popularność ulach zbudowanych z korpusów na nadstawową ramkę dadantowską o wymiarach 435 * 145 mm, tak zwany pół – Dadant lub Wielkopolską (360 * 130 mm), czyli pół – Wielkopolski.
Wszystkie wyżej wymienione ule określane są mianem uli znormalizowanych. Kiedyś opracowano nawet polskie normy określające ich dokładne wymiary i konstrukcję. Dostępny jest sprzęt stanowiący ich wyposażenie wewnętrzne. Są to ramki i listewki służące do budowy ramek, beleczki odstępnikowe, kraty odgrodowe, izolatory, podkarmiaczki i węza odpowiednich rozmiarów. Można też nabyć takie ule wykonane z drewna, płyty pilśniowej styropianu lub poliuretanu. Dostępne na rynku miodarki są zbudowane tak, by można było w nich wirować ramki wszystkich wymienionych typów.
W Polsce można spotkać ule o bardzo zróżnicowanych wymiarach ramek: wielkopolskie podwyższone do 300 mm, obniżone do 210 lub 180 mm, wielkopolskie odwrócone, ramki warszawskie poszerzone obniżone do 330 lub 300 mm i wiele innych, w zależności od inwencji konstruktorów. Nie można powiedzieć, że są to konstrukcje złe, ale ich dużą niedogodnością jest konieczność wykonywania większości elementów wyposażenia we własnym zakresie.
Różnorodność typów uli to nie tylko polska specjalność. Podobnie jest w wielu krajach europejskich. Jednak im bardziej rozwinięte pszczelarstwo zawodowe w danym kraju, tym różnorodność uli jest mniejsza.
To, jaki typ ula jest stosowany w pasiece, nie ma zasadniczego wpływu na poziom produkcji z jednej rodziny pszczelej. Rodzaj i konstrukcja ula decyduje o pracochłonności obsługi całej pasieki i w efekcie wpływa na opłacalność gospodarki pasiecznej. Wydajność pracy pszczelarza obsługującego pasiekę w ulach wielokorpusowych może być kilkakrotnie większa niż pszczelarza obsługującego klasyczne leżaki. Wiele prac można zmechanizować, na przykład załadunek podczas transportu, odsklepianie i wirowanie plastrów, a nawet miodobranie. Dlatego w większości pasiek towarowych w Polsce i w prawie wszystkich na świecie stosowane są ule wielokorpusowe.
W pasiece powinien być użytkowany tylko jeden typ ula, ponieważ to znacznie ułatwia wykonywanie większości zabiegów.
Takie ule zbudowane są z odejmowanej dennicy, daszka i jednakowych korpusów gniazdowych, których może być kilka. Czasami stosowane są obniżone korpusy nadstawkowe. Kubaturę uli wielokorpusowych można powiększać bez ograniczeń dodając kolejne kondygnacje, dlatego nadają się one do pasiek prowadzonych w każdych warunkach pożytkowych i do utrzymywania zarówno bardzo silnych jak i przeciętnych rodzin. Możliwość operowania całymi korpusami skraca czas wykonywania większości prac pasiecznych, a nawet pozwala je zmechanizować. Dlatego w dużych pasiekach zawodowych stosowane są zazwyczaj ule wielokorpusowe różnych typów. Oczywiście ule te nadają się również do małych pasiek amatorskich.
Najbardziej rozpowszechnionym w Polsce ulem wielokorpusowym jest ul Wielkopolski. Jest to jeden z najpopularniejszych uli w polskich pasiekach. Został on skonstruowany z myślą o polskich warunkach klimatycznych i pożytkowych, dlatego wielkość i kształt ramki wielkopolskiej zapewnia optymalną zimowlę, szybki rozwój i dobre wykorzystanie pożytków. Ramka gniazdowa ula Wielkopolskiego ma wymiary: szerokość 360 mm, wysokość 260mm. Typowy ul Wielkopolski składa się z 2 korpusów gniazdowych, mieszczących po 10 ramek gniazdowych, oraz nadstawki (tak zwanej półnadstawki). W nadstawce mieści się 10 ramek nadstawowych o wymiarach 360 mm * 130 mm. Ściany korpusów gniazdowych i nadstawki oraz dennica tradycyjnie wykonanego z drewna ula Wielkopolskiego są podwójne i ocieplone materiałem izolacyjnym. Daszek jest dwuspadowy lub płaski, odejmowany. Górne ocieplenie stanowi poduszka wypełniona materiałem izolacyjnym, oprawiona w drewnianą ramę. Korpusy oraz nadstawka mają na górnej i dolnej krawędzi wręgi, które umożliwiają szczelne połączenie kondygnacji i zabezpieczają przed przesunięciem w czasie transportu. Takie same wręgi nadbudowane są na dennicy. We wręgu przedniej krawędzi dennicy brakuje jednej listwy, co tworzy otwór wylotowy o wysokości 17 mm i szerokości równej wewnętrznej szerokości korpusu, to jest 375 mm. Wysokość i szerokość takiego wylotka reguluje się przy pomocy wkładek wylotowych. Mostek wylotowy zajmuje całą przednią ścianę ula. Ul Wielkopolski ma odejmowaną dennicę. Tradycyjne podwójne dennice wielkopolskie wykonane z desek są dosyć ciężkie. Dlatego wielu pszczelarzy wprowadziło w swoich pasiekach dennice z pojedynczej warstwy desek, a nawet sklejki.
W celu usprawnienia niektórych prac pasiecznych oraz zapewnienia rodzinie pszczelej lepszych warunków życiowych, w ulach Wielkopolskich (a także w innych wielokorpusowych) są stosowane dennice głębokie. Dennica taka to rodzaj skrzynki o głębokości około 12 – 15 cm. W przedniej ścianie znajduje się wylotek, a w tylnej jest otwór na całą szerokość, zamykany klapką. Dno takiej dennicy wykonane jest z pojedynczych desek (płyty pilśniowej, styropianu, poliuretanu, sklejki). Czasami w dnie wykonany jest osiatkowany otwór, przydatny w zimie i podczas transportu. W głębokiej dennicy można zainstalować poławiacz obnóży pyłkowych lub podkarmiaczkę.
Zwiększona kubatura gniazda, uzyskana dzięki zastosowaniu głębokiej dennicy popprawia wentylację gniazda podczas zimowli i pozwala zazimować bardzo silne rodziny na jednej kondygnacji ramek szeroko – niskich.
Korpus ula Wielkopolskiego w rzucie poziomym jest kwadratem o długości wewnętrznej ściany równej 375 mm. Głębokość korpusu wynosi 270 mm. Dzięki temu możliwe jest ustawienie ramek zarówno prostopadle do ściany z wylotkiem, jak i równolegle (tak zwana zabudowa zimna i ciepła). W Polsce w większości pasiek stosowana jest zabudowa zimna, czyli ramki ustawione prostopadle do ściany wylotowej. Rodzaj zabudowy nie ma wpływu na wyniki produkcyjne pasieki. Bardzo silne rodziny, korzystające z obfitych pożytków, potrzebują ula o zwiększonej kubaturze. W ulu Wielkopolskim zestawia się wtedy trzy a nawet cztery korpusy gniazdowe, dzięki czemu można gospodarować na 30 – 40 ramkach.
Ramka wielkopolska znalazła zastosowanie w wielu immych konstrukcjach uli. W polskich pasiekach są używane 12 – ramkowe stojaki, ule kombinowane o budowie podobnej do Dadanta oraz różnorakie leżaki z nadstawką lub bez, także dwurodzinne. Ramka o wysokości 26 cm wystarcza, aby rodzina przezimowała na jednej kondygnacji. Bardzo silne rodziny są zimowane na dwóch korpusach wielkopolskich, co wymaga znacznego zwiększenia zapasów.
Jest to jeden z najbardziej rozpowszechnionych uli w małych pasiekach w Polsce. Skonstruowany został z myślą o naszych bardzo przeciętnych warunkach pożytkowych i niekorzystnym klimacie. Jego obsługa nie wymaga szczegółowej znajomości reguł gospodarki pasiecznej i biologii pszczół.
Ul Warszawski zwykły jest o 6 cm węższy od ula Warszawskiego poszerzonego. Wymiary ramki gniazdowej wynoszą: szerokość 240 mm, wysokość 435 mm. Ramki w nadstawce są nieduże, mają wymiary: szerokość 240 mm, wysokość 160 mm i zazwyczaj są pogrubione do 35 mm. W nadstawce mieści się 11 takich pogrubionych ramek. Powierzchnia plastrów w tym ulu jest nieduża i wynosi (dla wersji 16 – ramkowej) 182 dm2. To za mało, aby skutecznie wykorzystywać bardzo obfite pożytki, ale wystarczająco dla prowadzenia pasieki stacjonarnej w słabszym terenie. Dlatego obecnie wyrabiane ule Warszawskie zwykłe mają ramki nadstawkowe poszerzone do 30cm. Ul ten jest ciepły, a wąsko – wysoka ramka pozwala na zimowanie nawet słabszych rodzin oraz zapewnia dobre warunki do rozwoju wiosennego.
Ten ul najczęściej wykorzystywany jest w polskich pasiekach jako leżak nadstawkowy, ale spotyka się także leżaki beznadstawkowe oraz ule dwurodzinne.
Jest to także typowy leżak nadstawkowy. W najbardziej popularnej wersji mieści 16 ramek gniazdowych o wymiarach: szerokość 300 mm i wysokość 435 mm. Są to wymiary ramki dadantowskiej, a więc ul Warszawski poszerzony bywa nazywany odwróconym Dadantem. Nadstawka mieści 15 ramek o wymiarach nadstawowej ramki wielkopolskiej (szerokość 360 mm, wysokość 130 mm). Wymiary wewnętrzne korpusu gniazdowego wynoszą: długość 60 cm, szerokość 31,5 cm, głębokość 45,5 cm. Na korpus gniazdowy nadbudowany jest kołnierz o wysokości 9,5 cm. Ściany przednia i tylna są ocieplone, a boczne pojedyncze. Ul ma otwory wylotowe: przedni większy i tylny (zapasowy) mniejszy. Często można spotkać ule Warszawskie, które mają w przedniej ścianie dwa wylotki: dolny i górny. Taki układ wylotów poprawia wentylację zimą i oraz ułatwia zbieraczkom pracę na obfitych pożytkach. Podwójna ocieplona dennica przymocowana jest na stałe. Daszek dwuspadowy lub płaski często przymocowany jest na zawiasach, co czyni obsługę ula lżejszą. Ul ten jest duży i całkowita powierzchnia wszystkich plastrów wynosi 273 dm2. Jego przydatność w pasiekach jest podobna jak ula Dadanta.
Typowy ul Dadanta jest leżakiem nadstawkowym, jest to więc ul kombinowany. Wymiary zewnętrzne gniazdowej ramki dadantowskiej wynoszą: szerokość 435 mm, wysokość 300 mm. W ulu Dadanta, w wersji najbardziej rozpowszechnionej, mieści się 15 ramek gniazdowych. Podwójne ściany, przednia i tylna, wykonane są z drewna i wypełnia je materiał izolacyjny. Ściany szczytowe (boczne) wykonane są z pojedynczych desek, a gniazdo ociepla się matami bocznymi. Z prawej strony przedniej ściany takiego ula (8 cm od ściany szczytowej), umiejscowiony jest otwór wylotowy (bok prawy i lewy w ulu określa się stojąc za nim). Naprzemianlegle w ścianie tylnej znajduje się dodatkowy wylotek. Umożliwia on, po przedzieleniu wnętrza ula szczelną przegrodą, utrzymywanie rodzinki zapasowej lub odkładu, a podczas największego rozwoju rodziny pszczelej pomaga zwiększyć wentylację gniazda. Szerokość głównego otworu wylotowego wynosi 240 mm, dodatkowego 140 mm, a ich wysokość 20 mm. Światło wylotków reguluje się za pomocą wkładek wylotowych. Wewnętrzne wymiary części gniazdowej wynoszą: długość 55 cm, szerokość 45 cm i głębokość 32 cm. Dennica połączona jest na stałe z korpusem gniazdowym i podobnie jak ściany przednia i tylna ma konstrukcję podwójną z izolacją w środku. Mostki wylotowe o szerokości 15 cm są odejmowane. Ich długość odpowiada rozmiarom otworów wylotowych.
W górnych krawędziach wewnętrznych przedniej i tylnej ściany ula wycięte są wręgi, na których zawiesza się ramki. Do korpusu gniazdowego dobudowany jest kołnierz o wysokości 10 cm, który wykonany jest z pojedynczych desek. Mieści się w nim nadstawka na 15 ramel o wymiarach: szerokość 345 mm, wysokość 145 mm. Często w nadstawce stosuje się ramki pogrubione do 35 mm, wtedy jest ich 121. Daszek jest najczęściej dwuspadowy, o małym kącie nachylenia. Rzadziej stosowane są daszki jednospadowe lub płaskie. Powałkę stanowią listewki odstępnikowe i poduszka ocieplająca, którą można zastąpić płytą pilśniową lub styropianem. Zamiast listewek odstępnikowych można użyć płótna powałowego lub folii plastikowej.
Oprócz opisanego powyżej klasycznego Dadanta, zbudowanego jako leżak nadstawowy, spotkać można wiele jego modyfikacji, jak na przykład 10 – ramkowy stojak wielokorpusowy, wieloramkowy leża k lub 20 – ramkowy dwurodzinny ul nadstawowy. W tym ostatnim stosować można wspólną nadstawkę i łączenia rodzin na obfite, wczesne pożytki. Kubatura ula Dadanta jest duża. Całkowita powierzchnia plastrów gniazdowych i nadstawowych wynosi 242 dm2. Pozwala to utrzymywać silne rodziny i wykorzystywać obfite pożytki. Zimiwla nie nastręcza problemów, ponieważ plastry gniazdowe mają dużą powierzchnię, a wysokość ramki (30 cm) w zupełności wystarcza do przezimowania silnej rodziny. Rozwój wiosenny przebiega szybko pod warunkiem zazimowania dość silnych rodzin. Kształtem zewnętrznym ul Dadanta zbliżony jest do sześcianu, a wykonany z lekkich materiałów może dobrze służyć w gospodarce wędrownej.
W Polsce spotykamy bardzo wiele typów uli. Najpowszechniej są stosowane ule Warszawskie zwykłe i poszerzone, Dadanta i Wielkopolskie. Rzadziej użytkowane są ule wielokorpusowe Ostrowskiej i Apipolu. Pewną popularnością cieszy się ul Langstroth’a, ten sam, który tak szeroko stosowany jest na całym świecie. Coraz rzadziej spotyka się szafkowe ule słowiańskie (Ciesielskiego). Oprócz tych uli w polskich pasiekach używane są najprzeróżniejsze typy uli, na przykład warszawskie poszerzone obniżone, Wielkopolskie obniżone, podwyższone lub odwrócone, Dadantowskie obniżone oraz wiele innych, często incydentalnych konstrukcji, typowych dla jednej pasieki. Nierzadko pszczelarze łączą w jeden dwa typy ula. Na przykład w gnieździe wykorzystują ramkę warszawską poszerzoną, a w nadstawce ramkę wielkopolską, albo w gnieździe ramkę wielkopolską, a w nadstawce Langstroth’a itd.
Zasadniczym wyróżnikiem typu ula są wymiary ramek gniazdowych. Nie znaczy to jednak, że ul o danej konstrukcji należy tylko do jednego typu konstrukcji. Ul Wielkopolski skonstruowany został przed laty jako stojak wielokorpusowy i takim jest najczęściej. Jednak ramkę wielkopolską wykorzystuje się też w różnych konstrukcjach kombinowanych, na przykład w leżakach z nadstawką lub bez niej, a także w ulach leżakach dwurodzinnych. To samo dotyczy innych typów uli z wyjątkiem tych o bardzo niskiej ramce (na przykład systemu Apipol), które użytkowane są tylko jako stojaki.
eposepos