Rej Mikolaj - Żywot człowieka poczciwego.pdf - ebooki Różne-klasyka,młodzieżowe,bajki - sq7btu

ŻYWOT CZŁOWIEKA POCZCIWEGO

Mikołaj Rej

Jaśnie Wielmożnym Panom, panom hrabiom z Górki, panu Łukaszowi, wojewodzie poznańskiemu i

staroście buskiemu, panu Andrzejowi, staroście gnieźnieńskiemu i wałeckiemu, panu Stanisławowi,

staroście kolskiemu, pilskiemu i moszyńskiemu etc., panom swym zawżdy miłościwym i łaskawym.

Acz nietajna jest nie tylko w Polszcze, ale i u inszych postronnych narodów starożytna zacność

domów i narodów W.W., nietajne też są u wszech ludzi zacne, sławne, a poczciwe sprawy i obyczaje

W.W., które jeszcze od młodości W.W. nie tylko iż sławnie objaśnione były, ale by je byli sobie

mogli brać na kstałt a na ćwiczenie nie tylko ludzie młodzi, ale pewnie i dobrym baczeniem

ozdobieni. A tego mi, zda mi się, za pochlebstwo żaden słusznie przyczyść nie będzie mógł, gdyż mię

z tego dobrze wyświadszyć mogą ci, co się temu lepiej, niżli ja, przypatrzyli, i głośno o tym mówią i

powiadają - ale acz ona sława przod-ków W.W. i także i terazejsza zacnych stanów W.W. sławnie

trwa i długo trwać musi, lecz jako mądrzy powiadają, iż się czasy zawżdy mienić muszą, a my też

pewnie z nimi także się mienić musimy, a co nie bywa dla ludzkiej dłuższej pamięci pismem

podparto, wszytko z odmiennością czasów snadnie z pamięci ludzkiej może być odniesiono - a iż ty

książki, które właśnie może zwać źwierciadłem człowieka poczciwego, gdyż we źwierciedle, gdzie

brudno, a gdzie krzywo, może wszytko upatrzyć, a upatrzywszy, poprawić, teraz nowo są na świat

wydane: nie zdało mi się, aby miały być słuszniej komu przypisane a przywłaszczone nad zacny stan

W.W., które Pan Bóg i zacnością, i dostojeństwy, i poczciwymi sprawami i sławnymi żywoty

ozdobić raczył, iż czego kto sobie nie doczcie w książkach, niech się ostatka dopatrzy na uczciwych

sprawach a zwyczajoch W.W., a k temu niech będzie długa pamięć, po społu i z książkami W.W., na

świecie odmiennym. Acz tak rozumiem: jako każda rzecz na świecie, także i ty książki sędziego i

podsędka o sobie mieć muszą, a nie każdemu się podobać będą, ale gdyż nie z żadnego ugonku ani

pożytku, ani z żadnej niepotrzebnej sławy są na świat wydane, tylko z szczyrej życzliwości braciej

swej a narodowi polskiemu, niechże, wierę, dobry brat rozumie a szacuje, jako raczy; boć też to

zaprawdę drudzy nie z żadnej zazdrości czynią, jedno, iż by to rad w sobie ukazał, iż by to lepiej

umiał, kiedy by chciał. A wszakoż jeśliby mu się co nie zdało, awo ja pożyczę piórka, a papir też

snadnie: niechże sobie poprawi albo z nowu napisze, jako mu się nalepiej będzie zdało. A jakom

widział na jednym zacnym domie ty wirszyki napisane: Sobiem k woli budował: szacuj, jako raczysz,

A na swym więc poprawisz, co nie k myśli baczysz - także ja też tego każdemu snadnie dopuszczam.

A też pczoła nie tak szkodliwie ukąsi, jako sirszeń. Pczołam tedy o tym ja bęczeć dopuszczam. Bo

poczciwy człowiek, równie jako sirszeń, na swym poczciwym przestawa, a nie bierze nigdy miodu z

cudzego gniazda i nie kąsa, aż go rozdraźnią. Tylko proszę moich Miłościwych Panów, aby to ode

mnie W.W., jako od życzliwego sławy i długiej pamięci W.W. wdzięcznie przyjęto było. Quia aurum

et argentum non sunt mihi, quod habeo, hoc vobis do, a przy tym i sam siebie tak, jakom z dawna

zwykł, jako on Eschines, który gdy Sokratesowi dyscypułowie upominki dawali, powiedział iż: "Nie

mam ci co inszego dać, aleć dawam sam siebie." Jako to Sokrates wdzięcznie od niego przyjął a

prawie go sobie jako za syna wziął, to tam o tym historyja świadszy. Przy tym daj, Panie Boże, W.W,

długie a szczęśliwe przy dobrym zdrowiu panowanie.

Data z Kosowa, dzień świętego Jana Krzciciela, roku 1567. Życzliwy iście na wszem służebnik W.W

PROEMIUM, TO JEST KRÓTKI WYWÓD, CO TY KSIĘGI W

SOBIE ZAMYKAJĄ

Starzy oni filozofowie zacni pogańscy, nie wiedząc nic ani o Bogu, ani o wolej bożej, ani o zakonie

Jego, tylko się tak przyrodzonymi cnotami sprawując, kto czytał ich sprawy, może się iście

podziwować, pomyśliwszy sobie, co to byli za ludzie, a jako cnotliwych, pobożnych a poczciwych

obyczajów i używali, i w nich się zachowywali. Ale iż świat jako jest odmienny i z dziwnymi

sprawami swymi, to już jawnie a prawie na oko widzimy, że za odmiennością czasów jego i

dziwniejszy ludzie nastawają, i dziwnie się mieszają z obyczajmi swymi. A ma li się prawda rzec, za

łaską bożą, acz i prawa Pańskie, i prawa wedle biegu świata tego słusznie postanowione a znacznie

objaśnione mamy, przedsię co dalej, to w gorsze a w zawikłańsze się sprawy i wdawamy, i

bezpiecznie ich używamy, a trudno się już ty koła leda jako zahamować mają; a to nam wszytko

rozumki nasze nowo wymyślne, omylne postawki, pycha a słówka przekęsowane czynią. Czego nie

tak przodkowie naszy używali, co się i z starego pisma ich ukazuje, iż po prostu mówili, ale

statecznie przy tym, co ich poczciwemu stanowi należało, i stali, i mocno tego używali. A iż wszyscy

narodowie języki swymi sprawy, cnoty i poczciwe obyczaje dla pohamowania swowolnego

przyrodzenia ludzkiego i pisali, i na piśmiech potomkom swym zostawiali, jednochmy my, Polacy, w

swym języku prawie zadrzemali, a mało pisma mamy, które by nas wżdy też czasem pohamować

mogło, jako bychmy wżdy w roztropnej słuszności spraw, zwyczajów i postępków swych poczciwie

używać mogli. Bo jako inszy narodowie o nas, o Polakoch, piszą, iż trudno ma być który naród tak z

przyrodzenia do każdego obaczenia tak przykłonny, jako jest naród nasz polski, na którąkolwiek

stronę staranie a ćwiczenie swe będzie obrócić chciał. A gdyż o to nic nie dbają ci, które Pan Bóg i

naukami ozdobić i ubłogosławić raczył, aby pisaniem swym albo rozważnym upominaniem swym

ludzi przestrzegali z ich powinności, tedy wżdy niech kamienie woła. Tedy mi się z tej przyczyny

zdało, acz prostakowi a nieuczonemu, przypatrując się sprawom a obyczajom ludzkim,

nasłuchawając się też częstokroć, co poczciwi między sobą ganią, a przy czym też słusznie

przestawają, a co słusznie pochwalono i poganiono być może, aby się też wżdy co o tym napisało,

jako by też wżdy poczciwy Polak, gdyż to każdy słusznie zeznać musi, iż jest z przyrodzenia cnotliwy,

swe sprawy a swe poczciwe postępki stanowić i ku jakiemu by je końcowi rozważeniem rozumu

przywodzić miał, i jako jest powinien w nich się i zachować, i stanowić, aby umiał. A tak to małe

napisanie, które się zamyka w tych to księgach o poczciwym zachowaniu, o cnotliwym stanowieniu

żywota człowieka poczciwego, podawam ci przed oczy twoje, mój miły, ślachetny Polaku, acz

prostym szyrmem, ale da li Bóg życzliwym, od prostego napisane. Ale gdyż cię Pan Bóg obdarzyć

raczył z przyrodzenia roztropnym baczeniem, tak jako to i ini narodowie zeznawają, tak rozumiem, że

sobie ostatka z swego uważonego rozmysłu dołożyć będziesz umiał i sławę, i myśl spokojną, i żywot

poczciwy, i Panu Bogu wdzięczną ofiarę, jako żeś się o to starać powinien, okazać i uczynić będziesz

umiał. Co inaczej być nie może, jedno iż musisz temu swowolnemu osłowi, a temu tępemu ciału

swemu ująć obroku, a dodawać mu ostróg i przypatrować mu często munsztuku, aby swowolnie nie

bujało. A tak, gdy będziesz ty księgi czedł, tedy wiedz, iż są na trzy części rozdzielone. Pirwsza część

jest od urodzenia człowieka, jakie są przypadki jego i jakie ma być ćwiczenie i wychowanie jego aż

do lat śrzednich jego. Druga część jest od śrzednich lat jego, jaka ma być sprawa około niego i jakie

mają być postępki jego i stanowienie poczciwego żywota jego. Trzecia część jest, gdy już przydzie

do wieku ostateczniejszego a do poczciwych a szedziwych lat swoich, jako też tam już ma w

rozmyślnym żywocie swoim, a w poczciwej powinności swojej, a w bojaźni bożej stanowić ony

wdzięczne, spokojne a szedziwe czasy swoje, a jako się nie ma lękać ani przypadków żadnych tego

świata, ani szedziwości swej, ani onego ostateczniejszego strachu, który nas już ma doprowadzić do

inszego królestwa a do inszych rozkoszy, niżli są świata tego. Co tak rozumiem, iż cztąc powoli,

lepiej to będziesz umiał rozważyć, niżli jakoć tu jest krótko wywiedziono. Vale.

Do tego, kto ma wolą czyść ty księgi

Przetoć dano ty książki, abyś się rozmyślał,

A co jest poczciwego, abyś pilno kryślał.

Pomniąc na prędkość wieku, jako z wodą płynie,

Jedno sława poczciwa, ta nigdy nie ginie.

Pomniąc też na odmienność świata mizernego,

A jako na nim niemasz nigdy nic pewnego.

Bo nie dufaj fortunie, choć cię kęs popieści,

Ta łaska jej, ani wzwiesz, gdyć zginie bez wieści.

Tak radzęć, w każdej sprawie rozumu się chwytaj,

A do cnej poczciwości a sławy się pytaj.

Abowiem sława wieczna, która jest kwiat cnoty,

Piękniej twój stan ozdobi niż złote forboty.

Nie folguj przyrodzeniu, wszak znasz sprawy jego:

To cię więcej do złego ciągnie niż dobrego.

Rej Mikolaj - Żywot człowieka poczciwego.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: