Przesłanki procesowe

Ä       Funkcje systemu przesłanek

1.       funkcja informacyjna - porządkuje wiedzę o dopuszczalności procesu, pozwala na zorientowanie się, jaki stan normatywny, stworzony przez przepisy rozrzucone często po różnych ustawach, istnieje w tej dziedzinie

2.       funkcja gwarancyjna - dzięki wyraźnemu i szczegółowemu wyodrębnieniu przesłanek powstaje wyraziste kryterium dopuszczalności postępowania

Ä      Spór o istotę przesłanek

·        I grupa

-         przesłanki maja jedynie procesowy charakter

-         decydują tylko o losie procesu

-         nauka niemiecka, ŚLIWIŃSKI, Haber

·        II grupa

-         należy odróżnić przesłanki procesowe, które maja tylko formalny charakter od merytorycznych podstaw umorzenia procesu, czyli następujących stanów prawnych od faktycznej podstawy procesu, czyli faktów uzasadniających podejrzenie przestępstwa

·        III grupa

-         przesłanki procesowe są stanami prawnie decydującymi o formalnej dopuszczalności procesu lub merytorycznym rozstrzygnięciu

Kategoryzacja przesłanek

I.        Przesłanki procesu i przesłanki czynności procesowych

·        przesłanka procesowa - stan prawny warunkujący dopuszczalność wszczęcia i toku procesu lub poszczególnej czynności prawnej

·        przesłanka procesu - stan prawny warunkujący dopuszczalność bądź wszystkich stadiów procesu bądź tylko niektórych

  Wśród nich można wyróżnić:

1)       postępowanie przygotowawcze, apelacyjne i wykonawcze

2)       postępowanie główne, apelacyjne, przygotowawcze

3)       postępowanie główne i apelacyjne

4)       tylko wykonawcze

ð      2 reguły

a)       nie ma przesłanek dotyczących tylko postępowania przygotowawczego

b)      postępowanie apelacyjne jest dopuszczalne choćby nie wszystkie przesłanki postępowania głównego były spełnione

·        przesłanki czynności - to stany prawne, które warunkują dopuszczalność poszczególnych czynności procesowych

ð      z wyjątkiem podziału na przesłanki pozytywne i negatywne reszta odnosi się tylko do przesłanek procesu

II.      Przesłanki pozytywne i negatywne

·        przesłanki pozytywne - to takie stany prawne, które musi zachodzić by proces mógł się toczyć a więc żeby był dopuszczalny

·        przesłanki negatywne - czyli tzw. przeszkody procesowe, to stany, które wyłączają dopuszczalność wszczęcia procesu i dalszego jego biegu

Ä      Konsekwencja negatywnej przesłanki jest jedna z następujących decyzji:

a.       odmowa wszczęcia postępowania przygotowawczego

b.       umorzenie postępowania przygotowawczego

c.        umorzenie postępowania głównego lub apelacyjnego

d.      uniewinnienie(tylko w post. głównym, apelacyjnym, kasacyjnym)

e.       pozostawienie środka odwoławczego bez dalszego biegu lub bez rozpoznania

f.        oddalenie kasacji

g.       umorzenie postępowania wykonawczego

III.    Przesłanki ogólne i szczególne

·        przesłanki ogólne - to takie stany prawne, które warunkują proces w trybie zwyczajnym

·        przesłanki szczególne - stany prawne, które warunkują tryb szczególny, tryb szczególny stanowi wyjątek od reguły, którą jest tryb zwyczajny

IV.   Przesłanki materialne

-         są przesłankami warunkujące dopuszczalność procesu, ponieważ warunkują jednocześnie odpowiedzialność karna przepisami prawa materialnego

1.        przesłanki uniewinnienia (decyzja na nie kontynuowanie procesu)

2.        przesłanki umorzenia (potwierdzenie domniemanie niewinności)

ð      to rozróżnienie ma sens tylko w postępowaniu sadowymi, od momentu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej

ð      do tej chwili jedyną formą stwierdzenia negatywnej przesłanki jest umorzenie

ð      rozpoczęcie przewodu sądowego z pkt. widzenia przesłanek procesowych pociąga za sobą dwojakie następstwa

a.       każde orzeczenie kończące proces z powodu negatywnej przesłanki przybiera formę wyroku

b.       w razie stwierdzenia przez sad tzw. negatywnej przesłanki faktycznej sąd wydaje wyrok uniewinniający chyba, że sprawca był niepoczytalny

Ad.1. Przesłanki uniewinnienia

1.        brak faktycznych przesłanek oskarżenia i skazania- tzw. negatywna przesłanka faktyczna

a.       czynu nie popełniono( szok urazowy, atak padaczki, vis absoluta)

b.       brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia

2.       brak przestępczości czynu

a.       czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego

b.       ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa

ð      kontratyp - okoliczności wyłączające bezprawność czyny

ð      okoliczności wyłączające winę - stan wyższej konieczności, kolizja obowiązków, błąd, co do faktu, co do prawa, co do okoliczności wyłączające winę lub kontratypu, rozkaz przełożonego

Ad.2 Przesłanki umorzenia

1.       znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu - nie stanowi przestępstwa czyn o niskim stopniu społecznej szkodliwości czynu

2.       brak karalności czynu - gdy ustawa stanowi ze sprawca nie ulega karze(np.czynny żal)

3.       przedawnienie karalności

4.       abolicja - darowanie i puszczenie w niepamięć określonego przestępstwa w drodze tzw. ustawy amnestyjnej lub abolicyjnej, tylko czyny, za które nie nastąpiło prawomocne skazanie

5.       immunitety formalne i materialne - przywilej przyznawany określonej kategorii osób z powodu pewnych czynów polegające na nie dopuszczeniu postępowania karnego:

a.       immunitet materialny- wyłącza w ogóle odpowiedzialność karną

b.       immunitet formalny- zakaz wszczynania i prowadzenia postępowania, który morzę uchylić odpowiedni organ

1.        immunitet adwokacki

-         nadużycie wolności słowa i pisma przy wykonywaniu zawodu, podlega ściganiu dyscyplinarnemu

2.        immunitet prokuratora materialny

-         za nadużycie słowa przy wykonywaniu obowiązków podlega dyscyplinarnie

3.        immunitet radcy prawnego

-         za nadużycie słowa i pisma przy wykonywaniu zawodu odpowiedzialność dyscyplinarna

4.        immunitet posła i senatora

-         nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności za swoją działalność z zakresu sprawowania mandatu, ani w czasie ani po sprawowaniu,

-         odpowiada wyłącznie przed sejmem i senatem,

-         w razie naruszenia praw osób trzecich mogą być pociągnięci do odpowiedzialności sądowej za zgoda sejmu i senatu

6.        karalność w obcym państwie czynu popełnionego za granica przez obywatela polskiego i cudzoziemca

V.       Przesłanki formalne

-         warunkują jedynie sam proces

-         podział na przesłanki względne i bezwzględne

-         kryterium ich odróżnienia stanowi tzw. układ procesowy, czyli sytuacja wyznaczona przez 3 elementy:

a.       osobę oskarżonego

b.       czyn oskarżonego w sensie przedmiotowym

c.        konkretny element, który dotyczy brak uznany za negatywna przesłankę procesową

·        przesłanki bezwzględne - stany prawne, które warunkują proces przeciwko określonej osobie w każdym układzie procesowym

·        przesłanki względne-stany prawne, które warunkują dopuszczalność procesu przeciwko osobie tylko w pewnym układzie procesowym

Ä      Przesłankami formalnymi przede wszystkim są:

1.      powaga rzeczy osądzonej( res iudicata)-postępowanie karne, co do czynu tej samej osoby zostało zakończone

2.      zawiłość prawna sporu( litis pendentio)

3.      podsądność sądom karnym- konieczne jest określenie podsądności dla danego rodzaju sądów powszechnych lub wojskowych

-          większość konfliktów na tle podsądności występuje na styku procesu karnego sądowego z postępowaniem w sprawach wykroczeń

-          prymat procesu karnego

ð      4 zasady:

a.       jeżeli czyn stanowi tylko wykroczenie i fakt ten zostanie ujawniony w postępowaniu przygotowawczym lub jeszcze przed wszczęciem prokurator ma obowiązek przekazać sprawę policji w celu wystąpienia z wnioskiem o ukaranie sprawy do właściwego sądu rozpoznającego wykroczenia albo sam występuje z takim wnioskiem

b.       jeżeli dopiero po rozpoczęciu przewodu okaże się, że czyn jest wykroczeniem nie przekazuje się sprawy tylko sąd rozpoznaje ją w tym składzie stosując przepisy o wykroczeniach

c.        jeżeli ten sam czyn ma znamiona przestępstwa i wykroczenia, toczy się postępowanie karne z oskarżenia publicznego można odmówić wszczęcia postępowania w sprawie o wykroczenia lub takie postępowanie umorzyć chyba, że można przewidzieć ze za wykroczenie zostanie wymierzona inna kara lub surowsza albo inny środek karny albo surowszy niż za przestępstwo

d.      jeżeli czyn będący wykroczeniem wyczerpuje znamiona przestępstwa orzeka się za przestępstwo i wykroczenie z tym, że jeśli orzeczona za przestępstwo i wykroczenie karę albo środek karny tego samego rodzaju wykonuję się surowsza karę albo środek, w razie uprzedniego wykonania łagodniejszej kary albo środka wlicza się je na poczet kary surowszej

4.      właściwość sądu

5.      skarga uprawnionego oskarżyciela – postępowania nie można wszcząć, gdy jej brak

6.      prawo łaski przez prezydenta RP

7.      warunkowe zawieszenie wykonywania kary przez sąd albo przez prezydenta korzystającego z prawa łaski

8.      formalne immunitety procesowe - nie pozwalają na wszczęcie i tok procesu karnego z tym, że w określonych warunkach proces może być dopuszczalny; wyróżniamy:

a)       immunitet prezydenta RP

-         za naruszenie konstytucji, ustawy, za popełnienie przestępstwa odpowiada przed TS

-         postawienie w stan oskarżenia przez Zgromadzenie narodowe 2/3 głosów ogólnej liczby członków na wniosek 140

b)      immunitet parlamentarny formalny

-         nie może być pociągnięty do odpowiedzialności bez zgody sejmu i senatu

-         postępowanie wszczęte przed otrzymaniem mandatu może być na wniosek sejmu lub senatu zawieszone

-         poseł lub senator sam może wyrazić zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności dotyczy to jednak tylko immunitety formalnego nie materialnego

-         nie można ich aresztować bez zgody sejmu i senatu chyba, że zostanie złapany na gorącym uczynku, powiadamia się marszałka, który może nakazać ich zwolnienie

c)       immunitet sędziowski

-         nie może być zatrzymany ani pociągnięty bez zawiadomienia odpowiedniego sądu dyscyplinarnego

-         nie dotyczy do zatrzymań na ...