PRZYPISY

O ile nie podano inaczej, wszystkie daty w tekście Przypisów dotyczą

czasów przed naszą erą.

KSIĘGA   I

Str. 22 na długim okręcie: tj. na Argo, na którym wyprawili się
Grecy pod wodzą Jazona po złote runo do Kolchidy; panował
tam Ajetes, którego córka, Medea, ułatwiła Jazonowi zadanie,
po czym wraz z nim uciekła do Grecji.

Str.   23   tego wskażę: autor ma na my4li Krezusa.

„miasta ludzi": aluzja do Homera Odysei I 3.

z tej strony... Halys: ze stanowiska autora, a więc na zachód
od  Halys.

między Syryjczykami: mowa o Syryjczykach w Kapadocji.
wyprawa Kimmeriów: odbyła się w latach  630—610.
do Heraklidów: Heraklesem nazywali  Grecy lidyjskiego  boga
Sandona;  Asyryjczycy  i  Cylicyjczycy czcili  go  jako Sandona
i Bela.

Str. 24 syna Atysa: ojcem Atysa miał być lidyjsko-frygijski bóg
Manes.

majońskim: nazwa od mitycznego króla Majona.
niewolnicy Jardanosa: Omfali. W istocie była to tubylcza bo-
gini Ma albo K y b e l e.

Str.   26    w piątym pokoleniu: następcami Gigesa byli: Ardys, Sadyat-

tes, Alyattes, Krezus.
Str.   29   potwierdzają Lesbijczycy: jako rodacy Metymnejczyka Ariona.

dytyramb:   pełna   życia  pieśń   chóralna   i  taneczna  na   cześć

Dionizosa.
Str.   31    siedem stadiów: około kwadransa  drogi;  stadion = ok. 180 m.

przybyli z konnicą: lidyjska konnica była słynna.
Str.   32   na dziesięć lat wyjechał: błąd chronologiczny autora; bo Solon

nadał swe prawa  już w r. 594 jako archont, Krezus zaś  do-

piero w r. 560 objął rządy. Widocznie Herodot pomieszał
wcześniejszą dziesięcioletnią podróż Solona (od 593 do 583)
z późniejszą, która nastąpiła ok. r. 560: wtedy właśnie Solon
odwiedził Krezusa.

Str.   33   sąsiadom w Eleusis: zapewne Megarejczykom.

matka   młodzieńców:  nazywała  się  Kydippe   i  była  kapłanką

Hery.

przez czterdzieści pięć stadiów: około 8 km.

Str. 34 czasem kalendarzowym: Solon w swych obliczeniach bierze
za podstawę rok liczący 360 dni, tj. 12 miesięcy po 30 dni; aby
potern wyrównać jego różnicę z rokiem kalendarzowym, wyno-
szącym 365 1/4 dni, dołącza co dwa lata nieco za długi miesiąc
przestępny.

Str. 41 połtrzecia talentu: talent = 60 min, miewał rozmaitą wagę
lokalną 20—30 kg; lidyjski talent ważył ponad 25 kg.

z białego złota: stop złota i srebra.

podczas pożaru świątyni delfickiej: w r. 548, na dwa lata
przed upadkiem Krezusa.

sześćset amfor: wielki gliniany dzban z dwoma uchami, tu
oznacza miarę 39 litrów.

podczas świąt objawienia: Delfijczycy święcili na wiosnę
powrót nieobecnego w zimie boga Słońca, Apollona.

dzieło Teodorosa z Samos: słynny odlewacz brązu w VI w.
Str.   42   wyobrażał  piekarkę:   był   to  zapewne  posąg  Kybeli.   Krążyła

wieść,   że   piekarka   ostrzegła   Krezusa,   iż   macocha   zamierza

go otruć.

odpowiedzi  obu  wyroczni:  t j.   delfickiego  Apollona   i  Amfia-

raosa.
Str.   44   wówczas  był tyranem Aten: gdy Krezus po raz  drugi posłał

do Delf (rozdz. 53); pierwsza tyrania Pizystrata trwała od roku

560 do r. 555.

Str. 45 w czasie wyprawy przeciw Megarejczykom: aby odebrać im
wydartą Ateńczykom Salaminę.

Str.  46   dorosłych synów: Hippiasza, Hipparcha i Tessalosa.

obciążonych klątwą: z powodu zbrodni dokonanej na zwo-
lennikach Kylona, który ok. r. 630 próbował drogą zamachu
stanu zagarnąć władzę w Atenach. Alkmeonidzi wymordowali
ich, mimo że szukali schronienia u ołtarzy bogów. Odtąd ród
Alkmeonidów uchodził za wyklęty. O wydarzeniach tych opo-
wiada Herodot szeroko w ks. V 71. — Megakles był Alkmeo-
nidą.

usunął się... z kraju: w r. 549, tj. w drugim roku po swoim
powrocie.

w jedenastym roku: w r. 538.

Str. 47 po raz trzeci: trzecia tyrania Pizystrata trwała od r. 538 do
r. 528.

napływały z kraju... Strymonu: mowa o dochodach z kopalni
srebra w Laurion, względnie z Ejon i Amfipolis.

Str. 48 pokonali... Tegeatów: Spartiaci pokonali Tegeatów w Arkadii
dopiero po długoletnich walkach w r. 506.

Str.   49.   ruszyli... z kajdanami: była to pierwsza wojna Sparty z Te-

geą, za króla Charyllosa.
Str.   50   wychodzą z rycerzy:  trzystu wybranych  młodzieńców,  którzy

stanowili gwardię przyboczną króla.
Str.   52   Kapadokowie... Syryjczykami:  dla odróżnienia  od  właściwych

Syryjczyków zwano ich też Białosyryjczykami.

dolną część Azji: tj. Azję Mniejszą.

pięć   dni   marszu:   według   nowszych   obliczeń   15   dni.   Marsz

dzienny według Herodota równa się 200 stadiom (36 000 m).

Str. 53 dzień nagle ustąpił: to zaćmienie słońca było 28 maja ro-
ku 584.

Str. 54 na terytorium Persów: tj. do Kapadocji, która od czasów
Kyaksaresa należała do medyjskiego, a od czasów Cyrusa do
perskiego państwa.

po lewej stronie wojska: wojsko stało na lewym brzegu rzeki
i zwrócone było ku jej źródłom.

Str.              56              dindymeńskiej matki: tj. Kybeli. Patrz Spis imion i nazw.

Str.              57              właśnie w tym czasie: tj. ok. r. 546.

Str.              58              Sardes... zostało zdobyte: w r. 546.

Str.              63              swojego prapradziada: tj. Gigesa; por. uwagę do str. 26.

Str. 64 darów... w Helladzie: Hellada oznacza tu kraj zamieszkały
przez Hellenów w Azji i w Europie.

w Efezie: w słynnej świątyni Artemidy, której budowa przy-
pada na czasy Krezusa.

w świątyni Ateny Pronaja: stojącej przed świątynią Apollona
w Delfach.

spławiany jest: przez rzekę Paktolos.

Str. 65 wynosi sześć stadiów...: stadium wynosi 600 stóp, ple-
tron 100 stóp; więc obwód nagrobka wynosił 3800 stóp
(ok. 1140 m).

Str. 66 przybyli... do Umbrów: przed najazdem Etrusków (= Tyrre-
nów) mieszkali Umbrowie w łuku rzeki Tybr, więc w krainie
zwanej dziś Toskania. Jest to klasyczne miejsce Herodota

o              pochodzeniu Etrusków z Lidii.

Str. 68 równy obwodowi Aten: obwód Aten, nie wliczając długich
murów i murów Pireusu, wynosił ok. 60 stadiów; obwód całej
Agbatany wynosił 250 stadiów (45000 m).

blanki pierwszego pierścienia...: podanych tu siedem barw ma
według orientalnej astrologii odpowiadać barwom siedmiu
planet.

Str.   69   ludy Azji: jak Baktryjczyków i Partów.

Azją powyżej rzeki Halus: tj. na wschód od tej rzeki; tak
określa Herodot górną Azję.

Str. 70 świątynię niebiańskiej Afrodyty: grecka nazwa asyryjskiej
Mylitta, fenickiej Astarte, syryjskiej Derketo.

enareami: scytyjska nazwa eunuchów.

to  w  innym  piśmie:  takiego  pisma  Herodota  o  Asyrii  (por.

I              184) nie posiadamy.

Str.   72   jest w całości równiną: szczegół ten niezgodny jest z prawdą.

Str. 73 Kambizesa, syna Cyrusa: jest to omyłka, bo Kambizes był
synem Teispesa, Achajmenidy.

Str.   78   kiedy stamtąd wyjechał: z Agbatany.

Str. 82 odpadli od Dariusza: w chwili wstąpienia Dariusza na tron,
ok. r. 521.

zapanował nad całą Azją: pozostawali jeszcze do podbicia
Babilończycy, Baktryjczycy i Egipcjanie.

a nazywają Zeusem...: najwyższy bóg Persów nazywał się
Ahuramazda, Ormuzd, twórca wszechświata.

oddają cześć słońcu...: u Persów bóg słońca Mitras; bogini
księżyca Mah; ziemia uchodziła za córkę Ahuramazdy, ogień
za jego syna; wodę czczono jako boginię Ardvicura.

Mylitta: bogini rozrodczej siły natury.

Persowie Mitra: jej nazwa brzmiała Anahita.. Herodot miesza
jej nazwę z nazwą boga słońca Mitras.

Str. 83 że Hellenowie wstają głodni: sens taki: widocznie Grecy wsta-
ją głodni od stołu, ponieważ posiłku nie kończą u nich odpo-
wiednio obfite wety, które zasługiwałyby na to miano; gdyby im
je podano, chętnie by je zapewne zjedli. Dlatego, zdaniem He-
rodota, posiłki Greków, pozbawione wetów, wydawały się Per-
som niewystarczające.

po pijanemu... biorą pod rozwagę: podobnie pisze o Germa-
nach Tacyt w Germanii 22.

...