Arcydzięgiel litwor Arcydzięgiel lekarski Litwor Baldaszkowate Archangelica officinalis Apiaceae (Umbelliferae) Występowanie Strefa umiarkowana. Ronie w zarolach, w wšwozach górskich, nad brzegami potoków i na mokrych łškach. U nas spotykany w Tatrach, Pieninach, Sudetach, czasem uprawiany także w ogródkach i na działkach, a w niektórych krajach Europy uprawiany na większš skalę. Wyglšd zewnętrzny Jest bylinš i ronie bujnie do wysokoci mężczyzny; ma gruby, obły, pusty pęd rozgałęziony. Licie nieparzysto-pierzasto-sieczne lub klapowane, osadzone przeważnie parami w pochewkach, na doć długich, obłych i mięsistych ogonkach liciowych (nie mylić z dzięglem lenym - Archang. silvestris - którego ogonki liciowe sš rynienkowate, kwiaty białe, baldaszki prawie kuliste i jadalne tylko jako młode roliny). Kwiaty w postaci złożonego baldachu, tzn. zebrane w baldaszki, a te znów w baldach. Pojedyncze kwiatki, drobne, zielonkawobiałe i pięciokrotne. Surowiec Korzeń, owoc (nasiona), a także ogonki liciowe. Główne zwišzki, ich właciwoci i zastosowanie Cała rolina ma przyjemny, aromatyczny zapach, a surowiec gorzkawy, korzenny smak. Surowiec zawiera doć duże iloci olejku lotnego i inne czynne substancje lecznicze, a między innymi garbniki i gorycze: Korzeń wykopany w jesieni drugiego lub na wiosnę trzeciego roku czyci się, myje, lekko podsusza, kraje na drobne częci i suszy szybko w temperaturze 35° C. Korzeń, nasiona (owoc), stosowany jest w postaci odwaru, wycišgu lub nalewki w schorzeniach przewodu pokarmowego. Usuwa nadmiernš fermentację, zgagę, wzdęcia i pobudza wydzielanie soków żołšdkowych. Używany jest w małych dawkach. Postacie leku 1: Odwar arcydzięgla przyjmowany 20 min. przed jedzeniem pobudza apetyt, a użyty po jedzeniu ułatwia trawienie: 1/2 łyżki stołowej korzenia arcydzięgla zalać szklankš wody i podgrzewać aż do zagotowania, gotować krótko, nie dłużej niż 3 minuty, odstawić do nacišgnięcia i ostudzenia. Pić 2-3 razy dziennie po 1 łyżce stołowej lub po jedzeniu. 2. Napar korzeń-kłšcze lub owoc wchodzi w skład mieszanki ziołowej "Nerwosol" i działa przeciwskurczowo i uspokajajšco. Przyjmować wg przepisu na opakowaniu. Łyżkę stołowš zalać wrzštkiem, odstawić na 10 min. pod przykryciem, następnie odcedzić i pić 2 x dziennie po 3-4 szklanki, rano i przed spaniem. 3. Nalewka na spirytusie na różne dolegliwoci wewnętrzne: rozdrobniony korzeń dzięgla zalać spirytusem na 7 dni; zażywać 2-3 razy dziennie po 30 kropli na łyżeczce od herbaty, z cukrem. 4. Mieszanka nalewek: arcydzięgla, waleriany, tataraku, arniki lub piołunu w równych częciach. Zażywać 2-3 razy dziennie po 30 kropelek na cukrze (zazwyczaj sš dostępne w Herbapolu) . 5. Kandyzowane ogonki liciowe arcydzięgla jako dodatek do tortów: młode i soczyste ogonki liciowe zalewa się wrzštkiem z solš na okres 1 doby, następnie płucze, suszy, obiera ze skórki i smaży w gęstym syropie z cukru do uzyskania przejrzystego wyglšdu, suszy się je, pudruje i używa. U ludzi wrażliwych po zetknięciu się z tš rolinš może wystšpić alergiczne zapalenie skóry z wysypkš. -------------------------------------------------------------- Arnika górska Arnika górska (kupalnik górski) Złożone Arnica montana Compositae Chroniona! Występowanie Suche, górskie łški i zbocza. Wyglšd zewnętrzny Jest rolinš wieloletniš i wyrasta od 30-50 cm wysokoci. Łodyga ogruczolona. Licie dolne w rozecie, jajowatopodłużne i ostro zakończone, całobrzegie; górne małe, lancetowate w okółku, 1 do 3 par. Kwiat żółty lub pomarańczowy, złożony w kształcie koszyczka. Surowiec Cała rolina, głównie kwiat i korzeń; aromatyczna. Główne zwišzki, ich właciwoci i zastosowanie Arnika górska, jakkolwiek jest pewnego rodzaju "panaceum ziołowym" o wielorakim zastosowaniu leczniczym zewnętrznym i wewnętrznym, jest u nas pod cisłš ochronš. Przedawkowana - powoduje podrażnienie żołšdka, wymioty, przyspiesza tętno, a nawet zapać i dlatego nie wolno jej zrywać w rodowisku naturalnym ani dowolnie przyjmować jej przetworów pod żadnš postaciš. Niemniej jej wycišg, prawie wyłšcznie w postaci tynktury, i jako domieszka w różnych innych nalewkach i lekarstwach jest dostępny w aptekach, a także w Herbapolu. Arnika wykazuje przede wszystkim silne działanie bakteriostatyczne i bakteriobójcze. Stosuje się je do umierzenia bólu i leczenia trudno gojšcych się ran, jak owrzodzenia, czyraki żylakowate, a także krwawe wybroczyny, zarówno do ich przepłukiwania, jak i do okładów w postaci tamponów nasyconych wodnym roztworem tynktury arniki (2 łyżki tynktury na 1/1 litra wody), zmienianych w przybliżeniu co 3-4 godziny. Wielu fitoterapeutów zwraca uwagę na moczopędne, żółciotwórcze i przeciwskurczowe działanie arniki. Przy bólach goćcowych i reumatycznych różnych częci ciała, a także w okolicy kręgosłupa, wycišg arniki, rozrzedzony i wzmocniony spirytusem kamforowym lub terpentynowym, stosuje się do nacierania. . Poradnik Heilpflanzen - Taschenbuch poleca zażywanie naparu z kwiatu arniki. Przyspiesza on bowiem nie tylko obieg krwi, wydalajšc z organizmu wraz z moczem i potem zużyte i trujšce pospalinowe substancje, ale pobudza także do działania wewnštrzkomórkowy system nerwowy przy obezwładnieniach częci ciała, paraliżu, epilepsji, padaczce i wstrzšsach mózgu. Dla wzmocnienia całego osłabionego systemu nerwowego, zwłaszcza układu centralnego mózgu, móżdżku i rdzenia pacierzowego, zalecajš brać codziennie 1 łyżkę stołowš wina z arniki, które otrzymujemy zalewajšc 3-5 g kwiatu arniki jednš butelkš wina białego na okres 2 tygodni. Przy chrypce zalecajš też płukanie gardła co 10 minut (nie przewracać gwałtownie roztworem w ustach i nie drażnić błon luzowych) roztworem 1 łyżeczki tynktury arniki na szklankę wody. -------------------------------------------------------- Babka lancetowata Babka a) lancetowata wšskolistna b) zwyczajna szerokolistna Plantago a) anceolata b) major Plataginaceae Występowanie Przydroża, miedze, pastwiska wilgotne i suche łški. Wyglšd zewnętrzny Jedna i druga sš rolinami zielnymi, trwałymi, od 10-40 cm wysokoci. Licie lancetowate lub jajowate, silnie unerwione i zebrane w rozetę. Kwiatki zebrane w krótsze lub dłuższe kłoski, brudnobiałe lub jasnobršzowe, osadzone u szczytu łodygi. Surowiec Licie o smaku gorzkawym i cišgajšcym. Główne zwišzki, ich właciwoci i zastosowanie Licie babki zawierajš: garbniki i flawonoidy, kwas askorbinowy, witaminy, sole mineralne a zwłaszcza żelazo, potas, wapń, cynk i inne składniki. Ich surowiec, zwłaszcza lancetowatej, stosuje się najczęciej w postaci naparu przy nieżycie żołšdka i jelit oraz skšpym wydzielaniu kwasu solnego lub w ogóle jego braku w przewodzie pokarmowym. Licie babki działajš powlekajšco i wykrztunie, dlatego często wchodzš w skład mieszanek ziołowych przy schorzeniach układu oddechowego, zwłaszcza przy suchym kaszlu u palaczy, przy chrypce, a także przy wrzodach żołšdka jako lek osłaniajšcy. Postacie leku 1. Napar: 1,5 łyżki suszu lici babki zalać 1,5 szklanki wrzštku i odstawić pod przykryciem na 15-20 min. do nacišgnięcia. Następnie odcedzić i pić małymi porcjami w cišgu dnia. 2. Dla oczyszczenia krwi i uzupełnienia organizmu w brakujšce sole mineralne i witaminy, stosuje się tzw. "kurację wiosennš". wieże, soczyste licie babki (1/l), niekwitnšce końce pokrzywy (1/4), licie mniszka lekarskiego lub krwawnika albo mięty (1/4) starannie wymyć w goršcej wodzie, posiekać, przyprawić majonezem, mietanš lub olejem. Spożywać jako sałatkę. 3. Z lici babki można też sporzšdzić sok, spożywany z dodatkiem miodu, majonezu lub mietany. Sok z lici babki lub całego zespołu ziół sporzšdza się przepuszczajšc starannie wymyty surowiec przez maszynkę do mielenia, następnie przeciska się miazgę przez rzadkie lniane płótno. Jeli sok ma służyć także dla celów leczniczych układu oddechowego, trawiennego i innych, dodaje się miodu i zagotowuje. Zbierajšcš się na powierzchni piankę należy zebrać i odrzucić. Uzyskany eliksir wlać do butelki, dolewajšc mały kieliszek spirytusu (dla zabezpieczenia przed psuciem), szczelnie zakorkować i odstawić do ciemnego i chłodnego miejsca. Przed użyciem zmieszać w połowie z ciepłš wodš. 4. Licie babki lancetowatej lub szerokolistnej stosuje się także zewnętrznie przy ukłuciach przez pszczoły, osy, komary lub inne owady pocierajšc zmiażdżonym liciem miejsca ukłute albo też sporzšdza się okład ze zmiażdżonych lici, przeciwdziałajšcy obrzękom i umierzajšcy ból. 5. Na bolesne, zapalone i trudno gojšce się rany, wrzody, czyraki itp. przykłada się starannie wymyte goršcš wodš i ostudzone licie babki lub miazgę zmieniajšc okład co jaki czas. Usuwamy w ten sposób zarazem nieczystoci i obniżamy goršczkę chorego miejsca. Należy zauważyć, że licie babki wšskolistnej majš substancje aktywne bardziej zgęszczone i skuteczniejsze od lici babki zwyczajnej szerokolistnej. W braku wieżych lici babki stosuje się także do okładów odwar z tym samym skutkiem. Nasiona babki sš także przysmakiem dla ptaków. ------------------------------------------------------------ Bazylia wonna Wargowe Ocimum basilicum Lamiaceae (Labiatea) Występowanie Jest rolinš ciepłolubnš, uprawianš w krajach południowej i zachodniej Europy, głównie jako przyprawa; u nas uprawia się jš również dla celów przyprawowych i leczniczych. Wyglšd zewnętrzny Jest rolinš jednorocznš, wyrastajšcš od 30-40 cm. Licie ma owalne, ogonkowe i całobrzegie, osadzone parami w okółkach, z kštów których wyrastajš również pędy kwiatowe. Kwiaty wargowe sš białe lub bladoróżowe, małe, zebrane w kłosy i nasadzone w okółkach. Warga górna korony kwiatu jest mniejsza od dolnej. (Trzeba odróżnić bazylię od podobnej do niej ...
GreenDuck