16. Kino III Rzeszy: organizacja produkcji.
- Hitler został kanclerzem 30.01.1933r., a 13.03 mianował ministrem propagandy Goebbelsa, człowieka wykształconego i wielbiciela filmów Eisensteina (szczególnie „Pancernika Potiomkin”), doskonale zdającego sobie sprawę z wagi kina dla uprawianej przez siebie propagandy
- W strukturze kina nazistowskiego najważniejszą rolę odgrywał V departament ministerstwa propagandy, kierowany przez Fritza Hipplera, którego biura nadzorowały wszystkie etapy produkcji filmowej.
- Aby zrealizować film, trzeba było być członkiem oficjalnej organizacji korporacyjnej, Izby Kultury Rzeszy, kierowanej przez Goebbelsa, utworzonej 22.09.1933 r.
- system ten pozwolił usunąć ze stanowisk wszystkich niepożądanych, począwszy od Żydów
- wszechobecnie panowała cenzura, którą kierował Goebbels. Zaopatrywała ona również filmy w odpowiednie określenia w rodzaju: „film szczególnie wartościowy z punktu widzenia artystycznego”, określeniem najwyższej rangi było „Film Narodu”. Pomiędzy pierwszymi filmami zakazanymi przez nazizm figurują: „Testament doktora Mabuse” (F.Lang), „Kuehle Wampe” (Slatan Dudow, dzieło komunistyczne)
- Partia nazistowska nadzorowała również bezpośrednio kino, czy to poprzez departament IV Kierownictwa Propagandy Rzeszy NSDAP, czy tez za pośrednictwem Narodowosocjalistycznego Stowarzyszenia na Rzecz Kultury niemieckiej, kierowanego przez głównego teoretyka nazizmu – Alfreda Rosenberga
- W Niemczech wytwórnią, która zdominowała rynek, była UFA (Universum Film Aktiengesellschaft), która powstała w czasie I wojny światowej.
- Naziści zachęcali producentów do stowarzyszania się, aby można ich łatwiej kontrolować
- W 1939 r. nie pozostało więcej niż 17 wytwórni, produkcję kinematograficzną opanowały 4 wytwórnie: UFA, TERRA, TOBIS, BAVARIA
- Pożyczki przyznawane kinematografii zmonopolizowane były państwowym Filmowym Banku Kredytowym, zmonopolizowany byłe też eksport filmów.
- Kinematografie faszystowskie, uważane za broń nowoczesnej wojny, korzystały ze znacznego poparcia finansowego
- Naziści i faszyści włoscy postawili sobie za cel nakręcenie ogromnej ilości filmów, szczególnie w okresie wojny: Niemcy jeszcze w 1945 rozpoczęli kręcenie 72 filmów, a Włosi w 1942 wyprodukowali 118 filmów (w stosunku do 7 z 1930 r.!)
- Kinematografie były wsparte przez doskonałą technikę, szczególnie rozwiniętą w Niemczech. 27 hal zdjęciowych, a szczególnie gigantyczny zespół studiów w Babelsbergu
- Ulubionym realizatorom nie odmawiano żadnych środków – Leni Riefenstahl korzystała 4-10.09.1933 z 120-osobowej ekipy, 30 kamerami i kosztownymi urządzeniami, by nakręcić „Triumph des Willens” („Triumf woli”) lub Veit Harlan przy kręceniu „Kolberga”(1944): 187 000 ludzi, 6 000 koni – najdroższy film, jaki nakręcono w Niemczech
17.Propaganda według Josefa Goebbelsa i Adolfa Hitlera.
- wrażenie autentyzmu, które emanowało z kina, czyniło z niego pierwszorzędną broń propagandową wobec zdezorientowanych i chwiejnych
- szybkie uświadomienie sobie wagi propagandy, wyrażone z naciskiem przez Hitlera w „Mein Kampf”, a także roli, jaką mogłoby w niej odegrać kino – powoduje położenie ręki na kinematografii, która zostaje zorientowana wyłącznie na punkt widzenia pożądany przez rządzących
- propagowanie ideologii czystości etnicznej: zachwyt nad urodą rasy aryjskiej, antysemityzm, antymarksizm
- zachwyt ciałem atletów („Olympia”, „Fest der Schönheit”), młodzieżowe filmy o Hitlerjugend („Kopf hoch, Johannes!”)
- obrzydzanie Żydów, przydzielanie im „złych” ról: „Leinen aus Irland” – „Płótno z Irlandii” Hansa Helbiga (Żyd usiłuje zrujnować tkaczy niemieckich), „Robert und Bertram” Hansa Zerletta (bankier-oszust); „Jud Süss” – „Żyd Süss”, Veit Harlan, 1940, (wykorzystanie przeinaczonych faktów, Süss wyzyskuje chłopów i gwałci Aryjkę; obsadzenie ról znanymi aktorami!), „Der ewige Jude” – „Wieczny Żyd” Fritz Hippler, 1940 („dokumentalny” montaż), „Die Rotschilds” - „Rotschildowie” Erich Waschnek, 1940 (Żydzi jako źródło światowego spisku finansowego przeciw Niemcom)
- głównie w Niemczech seria filmów wychwalających poświęcenie i idealizujących śmierć bohaterów: wszystkie filmy Karla Rittera, np.: „Urlaub auf Ehrenwort” („Urlop na słowo honoru”), „Pour le merite, Stukas”; „Morgenrot” („Jutrzenka”, Gustaw Ucicky), „Kampfgeschwader Lützow” („Eskadra Lützow”, Hans Bertram), „U-Boote Westwarts” („Łodzie podwodne na zachód”, Gunther Ritthau); filmy zachęcające żony do wyprawiania mężów na front („Die grosse Liebe”)
- trzy sposoby oddziaływania intelektualnego: dywersja, „prawdziwość”, karykatura
- trzy rodzaje dywersji:
1) kamuflaż - zastosowanie alibi w postaci artystycznej, („Jud Süss”)
2) film „rozrywkowy”, („Romanze in moll” Helmut Kautner, kolorowy „Munchhausen” Josef von Baky)
3) skierowanie uwagi widzów na ewentualne nieprawości popełnione przez wroga („Ohm Krüger”)
„»Prawdziwość«”
- polega głównie na ustawieniu filmu w historycznych ramach, dyskretnie tylko zdeformowanych („Kolberg”, „Scipione d’africano”, „Jud Süss”)
- prostacka i na bardzo niskim poziomie, była masowo wykorzystywana przez kinematografie faszystkowskie
- posługiwanie się symbolami nazistowskimi: swastyką, hitlerowskim powitaniem, portretami Hitlera
- rola muzyki, np. łączenie hymnu i Beethovena, marszu i Wagnera
- pierwszeństwo linii i kątów prostych, podnoszących wrażenie siły
- zbliżenie i muzyka były jednakowo stosowane: zbliżenie zakrzywionych palców Żydów, byczych karków bolszewików czy szybkie przejście na muzykę orientalną czy murzyńską (jazz)
- uwypuklanie brzydoty przeciwnika, Żydzi „zakamuflowani” – bez brody
- Goebbels zachwycał się filmami: „Pancernik Potiomkin”, „Anna Karenina” (kreacja Grety Garbo), „Buntownik” (Luis Trenker), „Nibelungi”
- Hitler w „Mein Kampf” sprecyzował cele propagandy narodowosocjalistycznej: „Główna odpowiedzialność nowego ruchu, opartego na fundamencie ludowej ideologii, polega na upewnieniu się, że zrozumienie istoty i funkcji Państwa znalazło jasny i jednolity wyraz”
- „Der Marsch zum Führer” – film o Hitlerjugend, „do tej pory państwo kontrolowało jednostkę; nowe państwo wchłonie ją”
- w okresie Trzeciej Rzeszy powstało blisko 1500 filmów, jednak tylko około 1/6 stanowiło bezpośrednią propagandę polityczną; ludźmi miano manipulować z zatajeniem kierunku, w jakim mieli być prowadzeni
- Goebbels sprawował kontrolę nad departamentem, który wydawał pozwolenia na rozpoczęcie pracy nad filmami, decydował, czy zakończony film może zostać dopuszczony do publicznego rozpowszechniania
- Przemysł filmowy nacjonalizowano etapowo, na wiosnę 1942 wszystkie spółki zostały podporządkowane centralnemu zarządzaniu
- „kopia ministra” – kopia filmu przedstawiana Goebbelsowi – film puszczony w kinie mógł wyglądać nieco inaczej.
- Filmy odchodzące od oficjalnej formuły: „Romanze in moll”, 1943, „Grosse Freicheit” („Ulica Grosse Freicheit”, 1944), „Unter den Brücken” („Pod mostami”, 1945) – reż. Käutner - popierały prawo jednostki do życia nie skrępowanego nakazami dyscypliny
- Dążenie do realizacji nazistowskiej wersji „Pancernika Potiomkina” nie odniosło skutków – nazizm potrzebował jednostkowego bohatera, a film radziecki oddawał hołd anonimowemu rewolucjoniście i masowemu ruchowi
- najważniejszą bronią polityczną Goebbelsa były kroniki filmowe
- gromadzenie frazesów i podobnych wyobrażeń o wartościach moralnych, było w tak zwanych niepolitycznych filmach Trzeciej Rzeszy raczej regułą niż wyjątkiem
-
18.Idee i mity kina III Rzeszy.
- chciano ukazać faszyzm jako dziedzica historii oraz wielkich mitów narodowych, stąd idea powrotu do natury i na wieś, do kolebki historii i mitów.
- zapowiedzi można dopatrywać już w „Nibelungach” Fritza Langa – mimo częściowo żydowskiego pochodzenia reżysera, Niemcy zaproponowali mu kierownictwo nazistowskiej kinematografii (1933) – wyemigrował
- już od lat 20-tych liczne aluzje do antyku („Olympia”), nawiązania do Fryderyka Wielkiego; realizuje się również filmy przypominające walkę z Napoleonem („Kolberg”); moda na filmy o wsi „Das verlorene Tal” („Utracona dolina”), „Ewiger Wald” („Wieczny las”), „Die goldene Stadt” („Złote miasto”)
- wsparcie tradycyjnych struktur rodziny, apoteoza matki w jej roli rodzicielki z równoczesnym podkreśleniem „zasady wodzostwa”.W Niemczech np.: „Opfergang” – uśmiercenie niewiernej żony
20.Filmy antyżydowskie.
- Od chwili dojścia Hitlera do władzy żaden Żyd nie mógł być zatrudniony w żadnej z dziedzin przemysłu filmowego. Wśród wybitnych talentów straconych dla teatru i filmu znajdowali się: Gropius, Pölzig, Fritz i Adolf Buschowie, Carl Ebert, Max Reinhardt, Albert Bassermann, Lubitsch, Dieterle, Conrad Veidt, Lotte Lehmann, Liesel Bergner, Elsa Brandström, Lucie Mannheim, Berthold Viertel, Fritz Kortner, Oscar Homolka, Victor Barnowsky, Eugen Robert, Heinz Herald, Rudolf Forster, Marlene Dietrich, Richard Tauber, Luise Rainer, Wolfgang Langhoff, Lilli Palmer, era Schwarz, Irene Eisinger, Ernst Deutsch, Erich Charel.
- Do najgorszego rodzaju niemieckich filmów propagandowych należą filmy antysemickie, występują najliczniej około roku 1940: „Jud Süss”, „Der ewige Jude”, „Die Rotschilds”
- Żyd Suss reż. Veit Harlan. Żyda zagrał Ferdinand Marian.Ostateczna wersję scenariusza zaakceptował sam Goebbels po wielu poprawkach. Autorem zdjęć był Fritz Hippler. Premiera filmu odbyła się na Festiwalu Filmowym w Wenecji 5 września 1940r. Film ten obejrzał 21 mln widzów. Był on specjalnie zalecany dla młodzieży, obowiązkowo musieli go oglądać wszyscy policjanci i członkowie SS wraz z rodzinami. Wyświetlano go na wszystkich terenach okupowanych,a również w kilku neutralnych krajach sprzymierzonych z Rzeszą.
Obraz żydowskich bohaterów filmu stanowi dokładne odzwierciedlenie antysemickich stereotypów, którym hołdowała III Rzesza. Cechy takie jak chciwość, skąpstwo, mściwość, przestępcze skłonności, obyczajowe dewiacje oraz fizyczna brzydota noszą w filmie wyłącznie Żydzi. Niemieccy bohaterowie są bez wyjątku uczciwi i kierują się szlachetnymi pobudkami, a jeżeli popełniają niedobre uczynki, to tylko w wyniku intryg Żydów.
Pojawiająca się w początkach filmu scena zgolenia brody i zdjęcia chałata przez Oppenheimera przed pierwszą podróżą do księcia (Żydzi mieli zakaz wstępu do Wirtembergii) jest zawoalowaną ilustracją antysemickiego stereotypu o ukrywaniu przez Żydów swojej prawdziwej natury w celu zbliżenia się do innych nacji i środowisk z jednoznacznie złymi intencjami.
Także konstrukcja fabuły: przedstawienie działań demonicznego głównego bohatera jako dążenia do skupienia w swoim ręku władzy, z wykorzystaniem dworskich intryg, prób finansowej i gospodarczej dominacji oraz dezynwoltura w traktowaniu historycznych faktów i specyficzne posunięcia z zakresu techniki filmowej (kadrowanie, oświetlenie postaci, muzyka ilustracyjna) służą tworzeniu opozycji dobrzy Niemcy – źli Żydzi. Dlatego, pomimo oparcia fabuły filmu o historyczne postaci i wydarzenia, Żyd Süss pozostaje filmem propagandowym.
"W omówieniach prasowych (III Rzeszy) zakazano określania filmu jako antysemicki. Uznano że bez żadnego podpowiadania film spełni swoje propagandowe zadania"
-Wieczny Żyd -reż. Fritz Hippler. Premiera miała miejsce28 listopada 1940. Film "dokumentalny" opisujący fragmenty kultury i mentalność narodu żydowskiego, jego pochodzenie, sposób, w jaki rozwija się na danym terenie. Film niewątpliwie antysemicki. Propagandowo - tendecyjny charakter tej pozycji jest jawny, a patrząc z historycznej perspektywy trudno nie mysleć o nim jako o preludium do Holokaustu. niewątpliwie jednak rzecz ciekawa i fachowo zrobiona, ma swoją siłę oddziaływania.
21. Filmy Leni Riefenstahl
TRIUMF WOLI:
Reżyseria: Leni Riefenstahl
Scenariusz: Walter Ruttmann, Leni Riefenstahl
Zdjęcia: Sepp Allgeier, Karl Attenberger, Willy Zielke, Walter Frentz, Werner Bohne
Muzyka: Herbert Windt
Produkcja: Niemcy
Rok produkcji: 1934
Zrealizowany na osobiste życzenie Hitlera w Norymberdze.
· W dniach 4-10 września 1934 r. odbył się w Norymberdze VI Zjazd NSDAP, gigantyczne widowisko polityczne, zaprojektowane przez Alberta Speera.
· Leni Riefenstahl nakręciła na podstawie zjazdu film, którego premiera odbyła się 28 marca 1935 r. w berlińskim UFA-Palast.
· Leni Riefenstahl kierowała 36 kamerami, które były w nieustannym ruchu, zmieniając ustawienia i punkty widzenia, skonstruowana została specjalna winda dla pionowej panoramy. 9 kamer filmowało teren z samolotów.
· Ekipa techniczna liczyła 170 osób a realizatorka, która wcześniej miała wpływ na przestrzenny układ imprezy, spełniała rolę dyrygenta, aby zasiąść potem do montażu, którego celem było wykreowania na ekranie obrazu Hitlera-półboga.
· Film rozpoczyna sekwencja w chmurach, z których wyłania się samolot. Jeszcze nie widać twarzy głównego pasażera, za to rozbrzmiewa patetyczna muzyka Wagnera. Samolot zniża lot nad Norymbergą, której ulice wypełniają tłumy ciągnące w stronę stadionu. Tłumy na lotnisku, podniecone twarze młodych mężczyzn, kobiet, dzieci, las wyciągniętych w hitlerowskim pozdrowieniu rąk, entuzjazm bliski histerii. Kamera ukazuje od tyłu sylwetkę schodzącego na płytę lotniska Wodza. I dopiero wtedy, wśród ogłuszającego krzyku, ukazana zostaje jego twarz. Hitler wsiada do samochodu a kamera, znowu umieszczona z tyłu, na wysokości jego ramienia uniesionego w geście faszystowskiego pozdrowienia, panoramuje tłum i stare posągi, które także zdają się go witać.
· Film zamyka klamra krążącego nad Norymbergą samolotu, który majestatycznym lotem wyłania się z chmur, by w ostatniej scenie w nich zniknąć
· Wszystko co najważniejsze w ideologii nazistowskiej, zostało w tym obrazie sportretowane i wyniesione na piedestał:
v Wiara w nieomylność, „boskość” Wodza
v Jedność i masowość ruchu
v Kult ciała i tężyzny fizycznej
· Mistrzostwo realizatorskie i montażowe, poczuciu rytmu
· Rytualizacja i symbolika:
1) Masa ludzka i przestrzeń:
v Sportretowanie wielotysięcznych mas (wiwatujących, maszerujących, stojących karnie w szeregach) ukazuje potęgę reżimu, sprawność jego służb i zdyscyplinowanie obywateli.
v Ponad tłum wydobyta jest postać Wodza (Hitler filmowany jest przeważnie z żabiej perspektywy, co monumentalizuje jego postać), która nawiązuje do starogermańskiej kosmogonii.
2) Rytuał ruchu:
v Motyw maszerujących karnie oddziałów (prawie cała druga część filmu), skontrastowanych z rozentuzjazmowanym tłumem.
v Pokazy sprawności fizycznej (zabawy Hitlerjugend)
v Efekt bezruchu – stojące nieruchomo, we wzorowym porządku oddziały RAD lub SS na zasadzie kontrastu robią na widzach równie silne wrażenie.
3) Światło i dźwięk:
v...
mocnyonion