7 cudów świata
Grecki poeta Antypater z Sydonu ponad 2000 lat temu sporządził listę najsłynniejszych budowli i dzieł sztuki tamtych czasów. Budowle te stały się później znane na całym świecie pod nazwą "Siedmiu cudów świata". Nie wiemy dokładnie, dlaczego Antypater sporządził takie zestawienie. Możliwe, że posłużyło ono jako rodzaj przewodnika po wschodnim obszarze Morza Śródziemnego. Liczba tych cudów ma też przypuszczalnie swoje znaczenie. Już od dawien dawna liczbę siedem uznawano za świętą i w religii wiązano ją ze szczególnymi lub tajemniczymi zdarzeniami. Jak należało oczekiwać, niektóre z tych cudów w ciągu stuleci zawaliły się i rozpadły w gruzy, a późniejsi pisarze sporządzili swoje własne listy "Cudów Świata".Cuda świata antycznego wyróżniały się wśród innych budowli różnych epok swą wyjątkowością i niepowtarzalnością. Mogły to być ich niebywałe rozmiary, szczególny sposób budowy albo po prostu niezwykłe piękno. Wszystkie te budowle miały jedną cechę wspólną - samo ich istnienie wprowadzało ludzi w osłupienie i podziw.
Kolos Rodyjski
„Dla ciebie, Słońce, lud Rodos wzniósł tą statuę sięgającą Olimpu, kiedy zakończył wojnę i uświetnił miasto łupami zdobytymi na podstępnym wrogu. Nie tylko na morzach, ale także na lądzie lud Rodos rozniecił płomień wolności.”
Napis na cokole Kolosa
Od wzniesienia Kolosa do jego zniszczenia upłynęło zaledwie 56 lat. Mimo to statua zdobyła miejsce wśród 7 najwspanialszych dzieł Świata Starożytnego. "Nawet leżąc na ziemi jest imponujący", powiedział Pliniusz Starszy. Kolos rodyjski był nie tylko olbrzymim posągiem budzącym podziw współczesnych. Był także symbolem jedności ludu, który go zbudował - mieszkańców Rodos. Historia
Budowa Kolosa zajęła 12 lat i została zakończona w 282 roku p.n.e. Przez kilkadziesiąt lat statua strzegła portu na Rodos, aż do 226r. p.n.e. Gdy silne trzęsienie ziemi złamało Kolosa w jego najsłabszym punkcie - kolanach. Po konsultacji z wyrocznią delficką Rodyjczycy zrezygnowali z odbudowy Kolosa, choć Ptolemeusz III oferował swą pomoc. Przez prawie 1000 lat obalony Kolos leżał na brzegu Rodos. W 654r. n.e. Arabowie zajęli Rodos. Rozbili oni resztki posągu i sprzedali budulec Żydom z Syrii.
Położenie
Przy wejściu do portu na morzu Śródziemnomorskim. Wyspa Rodos. Grecja.
Opis
Długi czas sądzono, że Kolos stał w rozkroku ponad wejściem do portu rodyjskiego. Jednak ten pogląd został już obalony - byłoby to raczej niemożliwe, biorąc pod uwagę rozmiary kolosa i wejścia do portu, a po za tym padający kolos zablokowałby wejście do portu, a o niczym takim źródła historyczne nie wspominają. Dziś sądzi się, że kolos stał na nadbrzeżu, lub nawet w głębi lądu. Projekt statuy został opracowany przez rodyjskiego rzeźbiarza, Charesa z Lindos. Najpierw wykonano marmurową podstawę posągu oraz jego stopy. Kolos składał się z brązowego odlewu wzmocnionego od wewnątrz szkieletem z żelaza i kamieni. Do wykonania górnych części posągu wzniesiono wokół statuy wysoką rampę z ziemi, którą potem usunięto. Po ukończeniu prac, kolos miał 33 metry wysokości. Jak pisze Pliniusz, "tylko paru ludzi było w stanie objąć ramionami jego kciuk".
Latarnia morska na Faros
„Sostratus, syn Deksyfanesa, poświęcił tą budowlę bogom ocalenia, w imieniu wszystkich tych, którzy żeglują po morzach.”
Napis na latarni morskiej na wyspie Faros k/ Aleksandrii
Z Siedmiu Cudów Świata Starożytnego jeden miał na pewno zastosowanie użytkowe: latarnia morska w Aleksandrii. Zapewniała ona żeglarzom bezpieczne wpływanie i wypływanie z Wielkiej Zatoki, w której leżał port aleksandryjski. Dla architektów znaczyła nawet więcej: była najwyższą budowlą na ziemi. Naukowców fascynowała swoim olbrzymim lustrem, który odbijał światło widoczne w promieniu 50 kilometrów.
Na wysepce Faros. Dziś przylądku w Aleksandrii. Egipt.
Historia
Przez stulecia ułatwiała żeglugę na wodach okalających Aleksandrię - w nocy świeciła światłem wielkiego ogniska rozpalanego na jej szczycie, w dzień skupiała i odbijała światło słoneczne przy pomocy wielkiego lustra. Wiele egipskich, greckich i rzymskich monet zawierało wizerunek tej słynnej budowli. Kiedy Arabowie zdobyli Egipt, latarnia nadal spełniała swoje funkcje, lecz znaczenie całej Aleksandrii zmalało. Stolicę Egiptu przenieśli władcy muzułmańscy do Kairu. W 956r. trzęsienie ziemi zniszczyło Aleksandrię, lecz sama latarnia mało ucierpiała. Dopiero dwa silniejsze trzęsienia - w 1303 i 1323 - znacznie ją uszkodziły. Ostatecznie latarnię zburzył w 1480 egipski sułtan Kwetbaj, a kamienie i marmur, z których była zbudowana użył do budowy fortu na wyspie Faros.
Budowla składała się w pionie z trzech części: pierwsza, najniższa miała wysokość 55,9 m i prostopadłościenny kształt, druga 27,45 m i była zbudowana na podstawie ośmiokąta, trzecia była wysoka na 7,3 metra i okrągła. Łączna wysokość budowli sięgała 117 m (tj. tyle co 40-piętrowy wieżowiec). W najwyższej części znajdowało się miejsce na ogromne ognisko rozpalane w nocy oraz wielkie lustro odbijające światło dzienne. Szczyt wieży zdobył posąg Posejdona.
Posąg Zeusa w Olimpii
„W jego prawej ręce posąg Wiktorii ze złota i kości słoniowej. W lewej jego berło z orłem na szczycie. Sandały boga są wykonane ze złota, tak jak jego szaty.”
Pauzaniasz Grek
Jest to posąg boga, ku czci którego rozgrywano antyczne Olimpiady. Z chwilą ich otwarcia (raz na 4 lata) cichły wszystkie wojny i atleci z Grecji, Azji Mniejszej, Syrii, Egiptu i Sycylii udawali się do Olimpii by wziąć udział w zawodach, czcząc tym samym największego z bogów - Zeusa.
Starożytne miasto Olimpia. Zachodnie wybrzeże Grecji. 150 km od Aten. Historia
Rachuba czasu starożytnych Greków zaczyna się od 776r. p.n.e., kiedy to zorganizowano pierwszą Olimpiadę. Wspaniała świątynia Zeusa została zaprojektowana przez Libona i wzniesiona około 450 r. p.n.e. Po pewnym czasie uznano, że budowlę należy uświetnić wielkim posągiem Zeusa. Dzieła tego podjął się i po mistrzowsku wykonał je Ateńczyk Fidiasz. Przez następne lata świątynia i posąg przyciągały tysiące ludzi z całego starożytnego świata. W II wieku p.n.e. dokonano renowacji posągu. W I wieku n.e. rzymski cesarz Kaligula usiłował przetransportować posąg do Rzymu. W momencie, gdy Olmpiady jako pogańskie obrzędy zostały zakazane przez cesarza Teodozjusza w 391 r. n.e. zamknięto też świątynię Zeusa. Później Olimpia została zniszczona przez liczne trzęsienia ziemi i powodzie, a sama świątynia legła w gruzach po pożarze w V wieku. Już wcześniej statuę Zeusa przetransportowano do Konstantynopola. Tam przetrwała do 462 r., gdzie została zniszczona w wielkim pożarze miasta.
Fidiasz rozpoczął pracę nad statuą ok. 440 r. p.n.e. On i jego pomocnicy rzeźbili poszczególne części posągu, które były łączone już wewnątrz świątyni. Kiedy statua została zakończona, ledwo mieściła się w niej. Strabo pisał:
...chociaż świątynia jest bardzo duża, Fidiasz jest krytykowany za nie utrzymanie właściwych proporcji między budowlą a posągiem. Przedstawił on Zeusa siedzącego, ale jego głowa prawie dotyka sufitu, tak że obserwator ma wrażenie, że gdyby wstał, przebiłby dach świątyni. To właśnie rozmiary posągu czynią go tak imponującym. Sam pomysł, że król bogów byłby w stanie zburzyć dach świątyni gdyby tylko wstał, fascynował zwiedzających. Podstawa statuy miała wymiary 6,5 na 1 metr, wysokość posągu wynosiła 13 m, a więc tyle, co współczesny 4-piętrowy budynek. Posąg był tak ogromny, że zwiedzający mogli podziwiać raczej tron Zeusa, niż jego samego. Nogi tronu były pokryte rzeźbami sfinksów i skrzydlatych wyobrażeń bogini Wiktorii. U stóp tronu stały figury Artemidy, Apolla i dzieci Niobe. Grek Pauzaniasz pisał:
Na jego głowie spoczywa wyrzeźbiony wieniec z liści oliwki. W prawej ręce trzyma posąg Wiktorii z kości słoniowej i złota. W lewej ręce - berło z orłem na szczycie. Jego sandały są wykonane ze złota, tak jak jego szaty. Jego ubiór jest pokryty rzeźbami zwierząt i lilii. Tron jest udekorowany złotem, drogocennymi kamieniami i kością słoniową.
Liczne kopie posągu powstały w późniejszych latach, m.in. w Cyrenie - jednak żadna z nich nie przetrwała do naszych czasów.
Świątynia Artemidy w Efezie
„Kiedy ujrzałem święty dom Artemidy, który sięga chmur, inne cuda świata znalazły się w cieniu, gdyż samo Słońce nie widziało nic równie wspaniałego.”
Grecki poeta z Palestyny – Antypater
Jak taka zwyczajna budowla mogło znaleźć miejsce między tak wyjątkowymi cudami świata starożytnego jak Piramidy, Wiszące Ogrody czy Kolos Rodyjski? Dla ludzi, którzy ją widzieli, odpowiedź była prosta - to nie była zwykła świątynia. To była najpiękniejsza budowla na ziemi - świątynia Artemidy, greckiej bogini polowań i dzikiej przyrody, którą to budowlę wzniesiono w Efezie.
Starożytne miasto Efez. Niedaleko dzisiejszego miasteczka Selcuk, 50 km od Izmiru. Turcja.
Świątynię wzniesiono około 550r. p.n.e. - budowę sfinansował król Lydii Kresus, a zaprojektował grecki architekt Chersiferon. Była ozdobiona brązowymi rzeźbami autorstwa największych artystów tamtych czasów: Fidiasza, Polikleta, Kresilasa i Fradmona.
Świątynia pełnia jednocześnie funkcje religijne i handlowe. Przez lata sanktuarium Artemidy było odwiedzane przez kupców, pielgrzymów, rzemieślników i władców, którzy składali bogini swoje ofiary. Ostatnie badania archeologiczne odkryły tak cenne podarunki jak złote i wykonane z kości słoniowej figurki Artemidy, obrączki, pierścionki, naszyjniki - w tym pochodzące z Persji, Indii i Egiptu.
W nocy 21 lipca 356r. p.n.e. człowiek imieniem Herostrates podpalił świątynię, która spłonęła doszczętnie. Herostrates chciał tym czynem unieśmiertelnić swoje imię, co faktycznie mu się udało. Wg tradycji, tej samej nocy miał się urodzić Aleksander Macedoński. Przez następne 20 lat świątynia była odbudowywana. Ponownie została zniszczona przez germańskich gotów w 262 roku po Chrystusie. Do IV wieku większość mieszkańców Efezu przyjęła chrześcijaństwo i świątynia przestała być ośrodkiem kultu. W 401 została zburzona. Efez został później opuszczony i dopiero w XIX wieku ponownie odkryty. Wykopaliska odkryły fundamenty świątyni. Do tej pory odbudowano zaledwie kilka kolumn budowli.
Świątynia była zbudowana na planie prostokąta. W przeciwieństwie do innych ówczesnych świątyń została zbudowana z marmuru z dekorowaną fasadą wychodzącą na obszerny dziedziniec. Marmurowe schody otaczające podstawy budowli prowadziły do wysokiej platformy, o wymiarach 80 na 130 metrów. Kolumny, wykonane w stylu jońskim, miały ok. 20 m wysokości - było ich łącznie 127. Świątynia zawierała wiele dzieł sztuki - m.in. 4 brązowe posągi Artemidy wykonane przez najwybitniejszych rzeźbiarzy. Jej ściany zdobiły malowidła i płaskorzeźby.
Wielka piramida w Gizie
„Człowiek boi się czasu, lecz czas boi się Piramid.”
Przysłowie Arabskie
Jest to jedyny z Siedmiu Cudów Świata starożytnego, który nadal istnieje - jako jedyny nie wymaga więc spekulacji i badań co do jego wyglądu, kształtu, rozmiarów. Jest najstarszym, a zarazem jedynym istniejącym z wielkich dzieł Starożytnych.
Miasto Giza. Nekropolia starożytnego miasta Memfis. Dziś część okręgu Kairu w Egipcie.
Wbrew potocznemu mniemaniu, tylko Wielka Piramida Cheopsa (Khufu), a nie wszystkie 3 wielkie piramidy w Gizie, znajduje się na liście Cudów Świata. Budowla została wzniesiona przez egipskiego faraona Khufu z IV dynastii, ok. 2560 roku p.n.e. - miała być grobowcem tego władcy. Sądzi się, że budowa trwała przez 20 lat. Najpierw przygotowano miejsce na budowę, przetransportowano bloki kamienia. Nie wiadomo wciąż w jaki sposób układano poszczególne gigantyczne kamienne bloki, choć istnieje na ten temat kilka teorii - mówi się o rampie wokół budowanej piramidy, po której wciągano kamienne bloki oraz (druga teoria) o jakimś skomplikowanym systemie dźwigni. Przez całą swą historię, piramidy w Gizie pobudzały ludzką wyobraźnię. Nazywano je "Górami faraonów" lub "Spichlerzami Józefa". Kiedy Napoleon najechał Egipt w 1798 r., jego duma wyraziła się w następujących słowach: "Soldats! Du haute de ces Pyramides, 40 siecles nous contemplent". (Żołnierze! Z wysokości Piramid, 40 wieków patrzy na nas.)
Kiedy została zbudowana, Wielka Piramida miała wysokość 145,75 metra. Przez lata straciła 10 m wysokości. Była najwyższym dziełem człowieka na ziemi przez ponad 43 stulecia, przewyższonym dopiero przez budowle XIX wieku. Była pokryta osłoną z kamienia, która miała wygładzać jej powierzchnię (osłona ta została zniszczona niemal w całości). Kąt nachylenia ścian piramidy wynosi 54 stopnie i 54 minuty. Każda ze stron piramidy jest ustawiona dokładnie na jedną ze stron świata - wschód, zachód, północ lub południe. Podstawą piramidy jest kwadrat o boku 229 metrów. Największy błąd między długościami boków nie przekracza 0,1 % (!). Budowla składa się z 2 000 000 kamiennych bloków, każdy o wadze kilku ton. Bloków tych wystarczyłoby, aby zbudować mur o wysokości stopy dookoła całej Francji.Na północnej ścianie znajduje się wejście do piramidy. Liczne korytarze, galerie i zapadnie wypełniają jej wnętrze - tylko kilka z nich prowadzi do komnaty, gdzie leżały zwłoki faraona. Ten właśnie pokój królewski leży w sercu piramidy. Wypełnia go sarkofag wykonany z czerwonego grafitu. Sarkofag jest zorientowany zgodnie z kierunkami świata, i jest tylko o 1 cm mniejszy niż wejście do komnaty.
Wiszące ogrody w Babilonie
”Podejście do Ogrodów opada jak stok wzgórza i poszczególne piętra budowli wyrastają jedno na drugim... Na każdym zgromadzono wielkie ilości ziemi i zasadzono mnóstwo drzew, krzewów i innych roślin, które skomponowano tak, by dawały przyjemność widzowi... „
Diodorus Siculus
Owoce i kwiaty... Wodospady... Drzewa i krzewy... Gałęzie zwisające z tarasów pałacu... Egzotyczne owoce... Taki jest typowy obraz jaki mamy w głowie mówiąc o "wiszących ogrodach Babilonu". Stąd mogą być zaskakującą informacje, że Wiszące Ogrody być może nigdy nie istniały, a powstały w wyobraźni greckich poetów i historyków.
Na wschodnim brzegu Eufratu. 50 km od Bagdadu. Irak.
Greckie źródła (Berossus, Diodorus Siculus) wiążą budowę Wiszących Ogrodów z władcą Babilonii Nabuchodonozorem II (604 - 562 p.n.e.), który miał rzekomo je wznieść, by uprzyjemnić życie swej żonie pochodzącej z górzystej, porośniętej dziką roślinnością Medii. Tymczasem źródła babilońskie nie przekazują ani jednej wzmianki o Ogrodach, chociaż zawierają opis pałacu Nabuchodonozora. Współcześni historycy sądzą, że Wiszące Ogrody powstały w wyobraźni greckich poetów i starożytnych historyków, którzy opierali się na nieprawdopodobnych opowieściach uczestników wyprawy Aleksandra Macedońskiego. Archeologowie nadal jednak badają ruiny Babilonu, by wyjaśnić tą zagadkę.
Szczegółowe opisy Ogrodów pochodzą z kilku greckich źródeł, m.in. z pism Strabona i Filona z Bizancjum. Fragment opisu:
Wiszące Ogrody składają się z tysięcy roślin - drzew, krzewów i kwiatów - rosnących na kilkupoziomowych tarasach pałaców. Całą konstrukcję podtrzymuje licząca kilkaset kolumn kolumnada. Strumienie wody pojawiają się ze sztucznych źródeł i spadają kaskadami w dół, pomiędzy gałęziami drzew. Wszystko to jest dziełem królewskiego bez wątpienia luksusu, zapierającym dech w piersiach każdemu widzowi.
Poszukiwania hipotetycznych Wiszących Ogrodów nadal trwają. Odkryto co prawda niektóre opisane przez greckich podróżników elementy (kolumny, tarasy, etc.) ale trudno powiedzieć, czy istotnie mamy do czynienia z pozostałościami Cudu Świata.
Enaira