BOGOWIE EGIPTU
Egipcjanie byli bardzo religijni; bogowie odgrywali w ich życiu ważną rolę. Wierzyli również w życie pozagrobowe. Uważali, że zmarli odbywają podróż w zaświaty i tam żyją nadal w taki sam sposób jak na ziemi. Tak, więc według ich wierzeń faraon pozostawał faraonem, a chłop - chłopem.
Dla ułatwienia bogatym pozagrobowej wędrówki wznoszono zdobione malowidłami grobowce, które miały odzwierciedlać ich bogactwo. Zmarłym pozostawiano w miejscu pochówku jadło i napoje.
Amon
Król bogów. Sprawca urodzaju; powodował, że plony były obfite, zwierzęta się mnożyły, a kobiety rodziły dzieci. Miał ciało człowieka i głowę barana z zakręconymi rogami. Czciciele budowali mu ogromne, kamienne świątynie.
Bes
Bóg urodzin, małżeństwa, tańców i wesołości. Był brzydki, miał pokręcone kończyny, garbate plecy i zwisający język.
Ptah
Bóg sztuki i rzemiosł. Łagodny i życzliwy, opiekun lekarzy i uzdrowicieli. Mąż Sekhmet - bronił ludzi przed jej napaścią.
PTAH -przedstawiany jako mężczyzna z ogoloną głową, z berłem w ręku. W Memfis był uważany za boga-stwórcę całego świata mocą myśli i słowa. Jego świętym zwierzęciem był byk Apis.
Sekhmet
Bogini wojny, pół kobieta, pół lwica. Krążyła po polach bitew, żądna ludzkiego mięsa.
Bóg charakterystyka miejsce kultu
1) Re - pan wszechświata, nieba, bóg słońca Heliopolis
2) Ptak - stwórca świata, patron rzemiosł i sztuki Memfis
3) Atum - bóg zachodzącego słońca Heliopolis
4) Horus - bóg nieba, syn Re lub Ozyrysa (wiele)
5) Set - bóg burzy i pustyni, przyniósł zło Ombos
6) Izyda - lokalna bogini miłości, nieba, magii i czarów Heliopolis, Delta wschodnia,
File
7) Ozyrys - umierający i zmartwychwstający bóg decydujący Abydos, Busiris, File
o życiu i wegetacji, sędzia zmarłych
8) Tot - pisma, mądrości i nauki
9) Chousu - bóg księżyca Teby
10) Hathor - bogini miłości (wiele)
11) Neit - lokalna bogini wojny i morza Sais
12) Anubis - bóg zmarłych Kynopolis
13) Bastet - bogini zabawy i muzyki Bubastis
14) Abis - bóg "byk", łączony z Ptakiem i Ozyrysem Memfis
1. W Egipcie nigdy nie powstał oficjalny panteon i zawsze Bogowie się zmieniali i silnie byli czczeni Bogowie lokalni.
2. Legenda: Set poćwiartował Ozyrysa i rozrzucił. Izyda (siostra i małżonka) pozbierała go i pochowała w różnych miejscach. Po śmierci Ozyrys został panem zmarłych, a jego syn -> Horus, pokonał Seta.
3. Egipcjanie uważali, że śmierć to oddzielenie od ciała elt duchowego (ducha(ka), duszy(ba) i osobowości("światłości") -> elt boski w każdym człowieku) i pójdźcie do świata zmarłych. Bytujący tam elt duhowy odnajdywał niezbędną siedzibę w swoim zmumifikowanym ciele. Wtedy mógł, (gdy był mumią) udać się na sąd ostateczny przed 40 Bogów z Ozyrysem na czele. Po spowiedzi, Anubis ważył serce sądzonego, kłaść pióro na drugiej szali (symbol bogini wiecznej prawdy - Maat). Równowaga była pomyślna, co ogłaszał Tot i zmarły szedł na pola Jaru, gdzie robił, co chciał. Gdy nie było równowagi szedł na wieczne cierpienie lub rozszarpywał go odrazu potwór Arumita. Aby była równowaga -> uczciwe, bogobojne życie. Znać trzeba formuły magiczne i modlitwy, mieć amulety i modlitewne wsparcie kapłanów z ziemi.
4. Mumifikacja - balsamowano i owijano ciało bandażami i tkaninami. Obok w naczyniach (urnach kanopskich) trzymano organy wewnętrzne. To wkładano do Sarkofagu. W grobowcu były wszystkie przedmioty potrzebne zmarłemu w przyszłym życiu.
RE (Ra) - bóg Słońca. Jego głowę zdobi dysk słoneczny. Kapłani miasta Heliopolis także istniała ten- złączyli jego kult z wcześniejszym kultem boga Amona. Tworzył pary z wieloma bogami. Był słońcem, które świeciło w południe, właścicielem barki, którą wszyscy bogowie płyną po niebie, (czyli wewnątrz bogini Nut) każdego dnia ze wschodu na zachód z krainy życia do krainy umarłych. Płynęli, aby odrodzić siebie i świat dnia następnego, podtrzymać porządek kosmosu uosobiony w postaci bogini Maat.
SOBEK - bóg-krokodyl, którego uważano, szczególnie w okresie XI i XII dynastii (dzieje Egiptu obejmują XXX dynastii), za stwórcę świata.
ANUBIS - bóg zmarłych. Jego świętym zwierzęciem był czarny pies (prawdopodobnie błędnie uważany też za szakala). Anubis pomagał Ozyrysowi w świecie umarłych, gdzie prześwietlał myśli człowieka.
TOT (Thot) = bóg Księżyca i władca czasu przedstawiany jako ibis, pawian albo człowiek z głową tych zwierząt. Uznany za wynalazcę pisma, stał się opiekunem pisarzy. Poczytywany był także za twórcę kalendarza. Kapłani z miasta Hermopolis widzieli w nim stwórcę całego kosmosu i bogów.
ATON - tarcza słoneczna utożsamiana z wczesnym odzwierciedleniem boga słonecznego. Pojawił się w czasach XVIII dynastii; jeden z jej faraonów, zakochany w Atonie, przyjął imię Echnaton (tzn. "pożyteczny dla Atona"), założył nową stolicę religijną dla całego Egiptu i rozpoczął prześladowania kultu innych bogów. Niektórzy religioznawcy widzą w tym wydarzeniu narodziny monoteizmu - pierwszego w dziejach ludzkości.
OZYRYS - władca świata umarłych i ich sędzia, przedstawiany często w postaci mumii. Każdy Egipcjanin chciał się z nim utożsamić po śmierci, aby przejąć jego moc zmartwychwstania (Ozyrysa zabił bóg Set, wskrzesili zaś inni bogowie przy pomocy bogini Izydy).
HATHOR bogini nieba i uosobienie Wielkiej Macierzy, przedstawiana najczęściej w dwóch postaciach: kobiety z dyskiem słonecznym na głowie między rogami albo jako krowa. Była okiem Horusa i okiem Re, łzami, z których powstał człowiek. Opiekunka kobiet rodzących i Drzewo Życia po śmierci. Utożsamiały się z nią żony faraonów. Inne boginie, jak choćby Maat, Izyda, Nut, Sachmet, Bastet, Neit, Seszat, Mut przejmowały jej cechy. Jako bogini Uto-Wadżet (atakująca kobra), była promieniami słońca: życiodajnymi i śmiercionośnymi, które symbolizował ureusz (znak węża), noszony na czole przez władców.
AMON - bóg o niebieskiej skórze i głowie zdobionej dwoma piórami. W rękach trzyma bicz i znak życia anch. Jego znaczenie rosło od XI dynastii, gdy Teby stały się stolicą Egiptu. Utrzymał wysoką pozycję przez ponad 200 lat, zwykle w parze Amon-Re.
HORUS - przedstawiany jako sokół 1ub człowiek z jego głową. Uosabiał cały Egipt. Faraonowie utożsamiali się z Horusem i przejmowali różne jego imiona. Słońce i księżyc były jego oczami, stąd tytuł Pana Niebios. Horusa-faraona otaczały zwykle boginie: Nechbet (sęp) i Wadżet (kobra), które symbolizowały połączony Egipt Górny i Dolny oraz uosabiały Hathor
SET - gwałtowny Pan Burzy, piorunów i pustyni. Jego świętym zwierzęciem był dziwny czworonóg (połączenie osła-antylopy-świni-psa). Możliwe, że był najważniejszym bogiem Egiptu przed I dynastią; zdetronizował go Horus (słynne są przekazy o ich walce). Zaczynając od XXV dynastii, staje się wcieleniem zła, utożsamiany z przeciwnikiem wszystkich bogów Egiptu i ludzi - wężem Apopisem. Tymczasem wcześniej przedstawiano go, jak stoi w barce Re i przebija włócznią złego Apopisa. Możliwe, że Seta uważano za boga obcokrajowców, o których opinia była coraz gorsza. Pojawiło się przekonanie, że "Horus jest bogiem Egiptu, a Set wszystkich innych narodów". Miał być jedynym bogiem, który nie umrze.
CHNUM - bóg z głową barana, który lepił ludzi i bogów na kole garncarskim. Często łączony z Re i innymi bogami.
IZYDA - małżonka i mścicielka Ozyrysa, opiekunka świata, przedstawiana, podobnie jak Hathor, z dyskiem słonecznym. Ani dla starożytnych Egipcjan, ani dla nas sens imion wielu bogów nic jest znany. Na przykład imię boga Re miało kryć w sobie tajemnicę pilnie strzeżoną nawet przed innymi bogami. Magiczny papirus turyński opowiada o bogini Izydzie, która chce podstępem wydrzeć Re znajomość jego prawdziwego imienia; Re próbuje ją oszukać słowami: "Rano jestem Chepre, w południe Re, Atum wieczorem"
ATUM - przedstawiany w postaci mężczyzny z koroną faraonów na głowie. W teologii miasta Heliopolis opisywany jako pra-bóg: pierwszy pagórek wyłoniony z praoceanu
Izyda (Isis) - w mitologii egipskiej władczyni nieba i ziemi, córka Nut, żona i siostra Ozyrysa, matka Horusa, jedno z wcieleń Wielkiej Macierzy; utożsamiana później z grecką Demeter. Wraz z bratem i synem stanowili naczelną triadę bóstw Egiptu.
Kiedy Set (brat Ozyrysa) zabił Ozyrysa, Izyda odnalazła jego szczątki i przywróciła męża do życia. Od momentu podboju Egiptu przez Aleksandra Macedońskiego, kult Izydy uległ silnej hellenizacji, a Serapejon, w Aleksandrii, stał się najważniejszą świątynią, w której była czczona.
W tej uwspółcześnionej formie obok Izydy występował jej nowy towarzysz Serapis, a jej syn Horus otrzymał nowe, greckie imię Harpokrates. Świątynie poświęcone bogini otrzymywały odtąd dwie różne nazwy: albo Serapejon (od imienia jej paredra) albo Izydejon (od jej własnego imienia).
Kobiety z dynastii Ptolemeuszy uznawały Izydę za swoją protektorkę. Żona Ptolomeusza II, Arsinoe, występowała publicznie jako żywe wcielenie bogini i nosiła jej suknie i atrybuty. Tak samo robiła Kleopatra VII. Najważniejsze ośrodki kultu, poza Aleksandrią, znajdowały się w Abydos, Busiris i File.
Z Egiptu kult bogini rozprzestrzenił się we wszystkich koloniach greckich i w całym basenie Morza Śródziemnego, głównie w miastach nadmorskich, gdzie była czczona jako patronka marynarzy i kupców, z przydomkiem Pelagia, co znaczy "Morska".
W Grecji, w Koryncie, stała się tak popularna, że zajęła miejsce naczelnego bóstwa miasta. W II w. p.n.e. jej kult dotarł na Sycylię i do Italii. W Kampanii, w Puteoli, wówczas najważniejszym mieście portowym południa, powstał Serapejon, a w Herkulanum i Pompejach Izydejony. Stąd kult bogini dotarł do Rzymu.
Cesarz Kaligula wybudował Izydzie świątynię na Polu Marsowym, zwanej tam Izydą Polną (Isis Campensis). Na północy Italii, głównym centrum kultu była Akwileja. Jego wyznawcami byli także Kommodus i Domicjan. Kult Izydy przetrwał aż do VI w. n.e.
Ptah - bóg memficki. W mitologii egipskiej jest to bóg stwórca, stojący na czele Wielkiej Ósemki Bogów. Razem z lwią głową Sekhmet i Nefertumem tworzyli w Memfis triadę. Ptah był opiekunem sztuk i rzemiosł. Występował pod postacią człowieka, z ogoloną głową i laską was w ręku. Za syna Ptaha uznano półboga Imhotepa, arcykapłana i wynalazcę techniki budowania w kamieniu.
Sachmet - bogini wojny, córka Re, zwana Potężną, w Memfis czczona jako żona Ptaha, matka Nefertuma, przedstawiana jako kobieta z głową lwicy, ozdobioną tarczą
Bast - bogini miłości, płodności i domu, czczona pod postacią lwicy, później kota albo kobiety z głową kota, córka Re identyfikowana z Hathor, Sachmet, Tefnut, Mut.
Set, Seth (greckie), Sutekh, Setech (egipskie) to w mitologii egipskiej, bóg burzy i pustyni, potem także wojny. Początkowo czczony jako bóg całego państwa w Górnym Egipcie przez Hyksosów. Przeciwnik Horusa, zabójca swego brata, Ozyrysa. Zabił swojego brata, bo chciał przejąć po nim władzę. Ostatecznie przedstawiany był jako główny zły i utożsamiany z wężem Apopisem.
SACHMET
BAST
SET
Re, Ra - bóg Słońca, czczony w starożytnym Egipcie, przedstawiany z dyskiem słonecznym. Imię Ra występuje w wielu imionach egipskich, np. Ramzes oznacza zrodził go Ra
Ozyrys w wierzeniach starożytnego Egiptu - bóg śmierci i odrodzonego życia. Mąż i brat Izydy, władca ziemi, podziemi i krainy umarłych. Zabity przez swojego brata Seta, potem ożywiony przez Izydę. Izyda znalazła wszystkie części ciała Ozyrysa i poskładała w mumię. Ozyrys nie mógł żyć na ziemi, ale żył w zaświatach. Kiedy Set się o tym dowiedział kazał wrzucić mumię Ozyrysa do wody. Przed wiekami nauczył ludzi uprawy roli.
Horus w mitologii egipskiej, syn Izydy, bóg opiekujący się faraonami. Przedstawiano go z głową sokoła. Jego pierwszym wcieleniem był Harpokrates. Często przedstawiany w rękach Izydy, na kolanach lub przy piersi. Czasami był pokazywany również jako tarcza lub mężczyzna z głową sokoła. Przeciwnik Seta - boga wojen i ciemności. HORUS
AKER - bóstwo związane przede wszystkim z ziemią i światem podziemnym. W sztuce wyobrażany jako podwójny sfinks lub lew, był groźnym mieszkańcem zaświatów, strażnikiem bram i pomocnikiem słońca w walce z Apopem. Nie należał nigdy do grona wielkich bogów, a mimo swojej roli w zaświatach nie posiadał żadnej świątyni ani miejsca kultu.
AMON - Ukryty lub Niewidzialny bóg, którego imię po raz pierwszy występuje w Tekstach Piramid. Tam - razem ze swym żeńskim odpowiednikiem Amaunet - wzmiankowany jest wśród bogów Wielkiej Ósemki z Hermopolis. Drugi raz w tym samym źródle wspomniany jest "Geb, który jest na tronie Amona". W trzecim zaś miejscu w sposób niejasny Amon wiązany jest z Minem i Ha - bogiem pustyni Zachodniej. Grecy identyfikowali Amona z greckim bogiem Zeusem. Za małżonkę Amona w Tebach uważano Mut, a dzieckiem tej pary był Chonsu, jednakże przypisywano mu w różnych ośrodkach najprzeróżniejsze partnerki.
ANAT - bogini syro-palestyńska, podobnie jak Astarte czczona w Egipcie od czasów Nowego Państwa. Jako córka Re i wojowniczka posiadała świątynię w Tanis - ramessydzkiej stolicy we wschodniej Delcie. Uznawana była za partnerkę Seta.
ANEDŻTI - lokalne bóstwo miasta Busiris w Delcie, identyfikowane z Ozyrysem, który jak się wydaje - przejął od niego elementy mitu oraz atrybuty.
ANTI - pierwotne bóstwo XII nomu górnoegipskiego, przedstawione w postaci sokoła stojącego na podstawie o kształcie półksiężyca. Czasami, jak w Micie o walce Horusa z Setem, gdzie Anti występuje jako przewoźnik, zamiast na takiej podstawie stoi w łodzi. W Tekstach Piramid nosi tytuł Pana Wschodu, jest więc bóstwem starym i niegdyś dosyć ważnym, z czasem sprowadzonym do roli lokalnej świętości.
ANUBIS - bóg zmarłych, przedstawiany w postaci czarnego zwierzęcia podobnego do psa lub szakala. Opiekun cmentarzy i mumifikacji, jeden z sędziów w Państwie Umarłych. Naczelne bóstwo nomu kynopolitańskiego, gdzie jego żeńskim odpowiednikiem była bogini Input. W pobliskiej miejscowości Szaruna odkryto cmentarzysko psów, niewątpliwie świętych zwierząt Anubisa. W świątyni Hatszepsut w Deir el-Bahari Anubisowi była poświęcona specjalna kaplica. Czczono go również w rejonie Memfis, Abydos i Dendera. W źródłach greckich bywa identyfikowany z Kronosem. To on zmumifikował Ozyrysa po śmierci.
APIS - święty byk, symbol płodności, czczony w Egipcie przynajmniej od początku I dynastii aż do czasów chrześcijańskich. Ośrodkiem jego kultury był Memfis. Z biegiem stuleci osobowość Apisa została wzbogacona. Stał się żyjącą postacią Ptaha, głównego bóstwa Memfis. Łączony z wierzeniami w życie pozagrobowe, czczony był razem z Ozyrysem i miejscowym bogiem nekropolii Sokarisem. Związany był z kultem księżyca - Byka Nieba, z kultem słońca - boga Atuma i z ideą władzy królewskiej, uosobionej w Horusie. Przy świątyni Ptaha w Memfis znajdowała się rezydencja i miejsce kultu żywego byka Apisa. Istniała tam też wyrocznia wróżąca z zachowaniem się zwierzęcia, a bieg Apisa był celebrowany jak ceremonia przynosząca płodność i dobrobyt. Pogrzeb Apisa i intronizacja należały do wielkich wydarzeń religijnych. Mumie byków w kolosalnych sarkofagach składano w Serapeum, wielkich podziemnych katakumbach na memfickiej nekropolii w Sakkara. Ten święty okręg miał ogromne znaczenie religijne, zwłaszcza w Okresie Ptolemejskim i na początku Rzymskiego, gdy Apis został włączony do kultu nowego w Egipcie boga - Serapisa, łączącego cechy Ozyrysa i Zeusa.
APOP - demon mieszkający w głębinach praoceanu, mający postać węża "o złym wyglądzie" i "złym charakterze". Odwieczny i przysięgły wróg słońca i porządku rzeczy, jest uosobieniem nicości i ciemności, lecz jednocześnie ma również cechy pozytywne - bierze udział w karaniu potępionych przez Sąd Ozyrysa - czyli stanowi część wymiaru sprawiedliwości. Posiada właściwości regenerujące - niektóre przedstawienia Apopa ukazują go owiniętego obrończo wokół ciała Ozyrysa. Zazwyczaj przedstawiany jest jako olbrzymi spętany wąż, lub w którego ciało wbite są noże. Według Greków Apop był bratem Heliosa.
ASTARTE - bogini kananejska. Jej kult rozwijał się w Egipcie od czasów XVIII dynastii, szczególnie w Memfis i w leżącym koło niego porcie Peru-nefer, gdzie mieszkali w tych czasach liczni Syryjczycy i Palestyńczycy. W Egipcie - uważana za boginię-wojowniczkę, córkę Re - razem z Anat była opiekunką zaprzęgów rydwanów. Wspólnie ze swym małżonkiem Baalem miała świątynię w Memfis.
ATUM - bóg stwórca, najstarszy z heliopolitańskiej Wielkiej Dziewiątki, którego imię znaczyło Całkowity, Kompletny. Był jednością z której wywodziła się wielość. Wedle Księgi Umarłych przeżyje on także koniec świata, będąc początkiem i końcem wszechrzeczy. Od czasów zredagowania Tekstów Piramid został zidentyfikowany z Re, stał się uosobieniem słońca zachodzącego. Odgrywał ogromną rolę w wierzeniach w życie pozagrobowe w okresie Starego Państwa - jeden z paragrafów Tekstów Piramid stwierdza, że Re-Atum nie oddał zmarłego króla Ozyrysowi. Mimo, że w czasach późniejszych solarną koncepcję tego bóstwa kwestionowały konkurencyjne wierzenia, jeszcze w Okresie Późnym Atum miał własną świątynię w Heliopolis. W świątyniach z czasów Nowego państwa w przestawieniach Boskich Narodzin Króla wizerunek Atuma jest umieszczany w Radzie Bogów. Ukazywany jest także pod drzewem Iszad, na którym bogini Seszat i Thot zapisywali na liściach wydarzenia historyczne. Wzmianka o zrabowaniu brody Atuma w dniu buntu, występująca w Tekstach Sarkofagów, wiąże się z mitycznym królestwem Atuma. W sztuce występuje jako mężczyzna w podwójnej koronie Egiptu na głowie, czasem jednak przedstawiano go w postaci węża, skarabeusza, małpy lub ichneumona.
BAAL - bóstwo syryjsko-palestyńskie, wprowadzone do Egiptu w czasach XVIII dynastii i czczone w Memfis. W czasach Ramessydów identyfikowane z Setem.
BA-NEB-DŻED - bóstwo o postaci kozła, przez Greków nazywane Mendes i przyrównane do Pana. Prawdopodobnie pierwotnie występował pod postacią barana, z czasem nadano mu postać ludzką, czczony był w dolno egipskim mieście Mendes. Jednak kult jego nie miał charakteru lokalnego, uważany był za jedno z potężnych prabóstw i jako taki występuje w Micie o walce Horusa z Setem. W Okresie Późnym identyfikowano go z Ozyrysem.
BATA - bóg o postaci byka, czczony w nomie kynopolitańskim obok Anubisa. Papirus d'Orbiney przedstawia oba bóstwa jako braci antagonistycznie nastawionych do siebie. O samym kulcie Baty prawie nic nie wiadomo.
BEBEN - towarzysz Seta, demon ciemności, czasem identyfikowany z samym Setem.
BENTIU - bóstwo przedstawiane w postaci małp-pawianów, zamieszkujące pierwszy okręg krainy podziemnej. Pilnowały one bramy i otwierały ją dla Re-Ozyrysa, gdy wstępował on do Krainy Zachodniej w swej barce.
BENU - święty ptak w Heliopolis, pierwowzór greckiego Feniksa, od czasów Średniego Państwa wyobrażany jako czapla. Wierzono, że Benu pojawił się na początku świata i latał nad wodami Nun, z których wyłonił się prawzgórek Benben. Benu gnieździł się na świętej wierzbie w Heliopolis, bądź też w Domu Benben. Jako istota prawieczna powstał sam z siebie tak jak Atum czy Re. Wedle niektórych wzmianek można sądzić, że uważano go za jedną z dusz Re. Rozszerzający się kult Ozyrysa włączył Benu do kręgu postaci boskich związanych z mitem ozyryjskim, został duszą Ozyrysa, która wyleciała z jego serca, symbolem odradzania się zmarłego na tamtym świecie. Benu był także Panem Jubileuszy - co być może dało początek późniejszym legendom o jego pojawianiu się co 500 lat. Grecka legenda o Feniksie, który spala się, aby powstać z popiołów odmłodzony nie znajduje potwierdzenia w mitach greckich, chociaż przypuszcza się, że mogła być zaczerpnięta z wierzeń o czapli unoszącej się w czerwonych promieniach nowo powstałego słońca nad rozlanymi wodami Nun. Od czasów Nowego Państwa Benu przedstawiano nie tylko w postaci ptaka, lecz i w ludzkiej postaci, co dowodzi, że uważano go za osobne bóstwo, a nie część osobowości Re czy Ozyrysa.
CHENTI - Imenty - bóstwo zmarłych występujące w postaci czarnego psa. Pierwotnie było czczone w Abydos, gdzie w Okresie Archaicznym posiadał własne sanktuarium. Jednak już za czasów Starego Państwa zaczął go wypierać szybko rozpowszechniający się kult Ozyrysa.
CHEPRI - bóg-skarabeusz, w kosmogonii heliopolitańskiej zidentyfikowany z Atumem i stanowiący jego wcielenie jako słońce poranne.
CHNUM - bóg o postaci barana lub człowieka z głową barana, czczony w wielu miejscowościach egipskich jako stwórca i dawca płodności, oraz ten, który ulepił z gliny bogów i ludzi.
CHONSU - Wędrowiec, tebański bóg księżyca o funkcjach i atrybutach przejętych od hermopolitańskiego Thota. Uważany był w Tebach za syna Amona i Mut. Wyobrażano go w postaci ludzkiej lub też z głową sokoła czy ibisa. Na głowie nosił dysk księżycowy. Związany był także z kultami Szu i Horusa, a u schyłku Nowego Państwa zyskał aspekt boga-uzdrowiciela.
GEB - pradawne bóstwo ziemi z Hermopolis, którego imię znaczyło po prostu Ziemia. Według Tekstów Piramid zmarły wchodzi w Geba, późniejsze zaś księgi wspominają bramy Geba, znajdujące się na drodze w zaświaty. Wedle najstarszego mitu Geb razem z Nut spłodzili słońce, ale w wersji heliopolitańskiej przesunięto go aż do trzeciego pokolenia bóstw pierwotnych, czyniąc go synem Szu i Tefnut. Papirus Turyński zawierający listę królów Egiptu, wymienia Geba jako władcę państwa panującego przed Ozyrysem. W sztuce Geb przedstawiany jest przede wszystkim w postaci ludzkiej - tak samo jak inni bogowie-stwórcy. Jego symbolem była gęś. Geba wyposażono w emblematy królewskie, częściej jednak nosił on koronę Dolnego niż Górnego Egiptu. Główne sanktuarium Geba znajdowało się w Heliopolis, lecz czczono go także w innych miastach.
GEREH - Brak, prabóstwo z Hermopolis o postaci żaby. Wraz ze swoją partnerką, wężem Gerbet stanowili jedną z par Wielkiej Ósemki, w tekstach późniejszych zajmującą miejsce Tenemu i Tenemujt.
HAPY - bóstwo uważane za uosobienie dynamicznych sił Nilu, wypływającego z wód praoceanu Nun. Przyjściem Hapy nazywany był wylew Nilu. Na wyspie Roda w pobliżu wierzchołka Delty znajdowało się miejsce zwane Domem Hapy, skąd bóg dozorował wylewy w Dolnym Egipcie. Według niektórych mitów Hapy był ojcem bogów i stwórcą samego siebie. W sztuce Hapy przedstawiano jako mężczyznę z obwisłymi piersiami mamki, w przepasce rybaka na biodrach, z pękiem trzcin na głowie. Malowano go w kolorach zielonym i niebieskim - czyli barwach wody. To samo imię nosiło także inne bóstwo - jeden z czterech synów Horusa opiekujących się zmarłymi.
HATHOR - bogini występująca pod postacią krowy lub kobiety z krowimi rogami na głowie, między którymi był umieszczony dysk słoneczny, należy do najbardziej skomplikowanych postaci egipskiego panteonu. Jej imię znaczy Dom Horusa. W Dendera głównym ośrodku jej kultu, uważana była za małżonkę Horusa z Edfu, choć w heliopolitańskiej kosmogonii wyparła ją z tej pozycji Izyda. W Tebach Hathor spełniała rolę bogini zmarłych, w innych miejscowościach uchodziła za boginię miłości i tańca. W III nomie górno egipskim była boginią palm, w Memfis Panią Sykomory. W całym Egipcie istniały miejsca jej kultu, zwłaszcza, że identyfikowana była z Izydą, jak Tefnut z Sachmet. Stanowi personifikację oka słonecznego, była Panią Synaju.
HEH - prabóstwo z Hermopolis, uosobienie nieskończoności, które wyłoniło się z praoceanu Nun, w procesie powstawania świata, żeńskim odpowiednikiem była bogini Hauket. Heh - jak inne bóstwa Wielkiej Ósemki z Hermopolis - wyobrażony był w postaci żaby, zaś Hauket w postaci węża.
HEMSET i KA - wedle wierzeń memfickich uosobienia duchów umiejętności, zdolności i przeznaczenia. Ka - były to duchy męskie, Hemset - stanowiły ich żeńskie odpowiedniki, wcielając w siebie ideę przeznaczenia pojmowanego w funkcji wzrostu i pomnażania.
HESAT - bogini występująca pod postacią białej krowy, czczona jako wcielenie Izydy w mieście Afih, gdzie uważano ją za matkę Anubisa.
HORUS - prabóstwo o nieznanym pochodzeniu ukazywane pod postacią sokoła, dysku słonecznego z sokolimi skrzydłami lub mężczyzny z głową sokoła, odgrywające ogromną rolę i niezwykle skomplikowaną rolę w wierzeniach egipskich. Wedle jednej z najstarszych koncepcji Horus był bogiem nieba, a jego oczami słońce i księżyc. Jako lokalne bóstwo z bliżej nie zlokalizowanej miejscowości Behedet w Delcie, już w Okresie Predynastycznym zyskał znaczenie jako opiekun władzy królewskiej. Jest bardzo możliwe, że Horus w pewnym momencie był głównym bóstwem Dolnego Egiptu, a Set Górnego. W niedługim czasie ustanowiono kult Horusa w Nechen (Hierakonpolis) oraz w Buto - stolicy Górnego i Dolnego Egiptu. Horus stał się symbolem władzy egipskiej w całym Egipcie. Mitologicznie zostało podbudowane legendą o panowaniu Horusa nad krajem - po Atumie, Szu, Gebie i Ozyrysie - jako ostatniego władcy z boskiej dynastii. Wraz z boginiami Nechebet i Wadżet Horus był gwarantem boskiego charakteru władzy królewskiej, król stanowił jego żywe wcielenie. W kosmologii heliopolitańskiej Horus został bratankiem Seta i synem Izydy....
Enaira