tetnice.doc

Kończyny
górna i dolna

ŻYŁY POWIERZCHOWNE, CZYLI SKÓRNE
Żyły kończyny górnej dzielimy na powierzchowne i głębokie. Pierwsze biegną w tkance podskórnej, między skórą i powięzią kończyny. Żyły głębokie leżą pod powięzią i towarzyszą tętnicom.

Układ żył skórnych jest na ogół bardzo zmienny. Jednak na kończynie górnej znajdujemy zazwyczaj stale występujące duże pnie żylne, przebiegające w sposób podobny. Znajomość tych pni jest potrzebna dla celów praktycznych, gdyż żyły te są zwykle wykorzystywane do zabiegów iniekcji dożylnych, upustów krwi i jej przetaczania.

Żyły skórne kończyny powstają z sieci drobnych naczyń ręki. Te sieci o małych oczkach leżą na powierzchni dłoni, jak również na powierzchni grzbietowej ręki. Naczynia grzbietu ręki są grubsze. Przyjmują one gałęzie odprowadzające krew z powierzchni dłoniowej, co ma uzasadnienie czynnościowe. Uciskanie żył dłoni nie powoduje za­stoju krwi, odpływającej swobodnie przez żyły grzbietowe. Z żył dłoni jedynie łuk dłoniowy głęboki zabezpieczony przed uciskiem, jest dobrze wykształcony.

Z dłoniowej strony palców krew odpływa przez żyły palcowe dłoniowe d o łuku dłoniowego głębokiego, przebiegającego u podstawy palców. Z tego łuku żyły międzygłówkowe prowadzą krew na stronę grzbietową ręki do żył grzbietowych śródręcza, które tworzą sieć żylną grzbietową ręki Przy odwodzeniu palców następuje przysysanie krwi do przestrzeni między głowami kości śródręcza, przy zaciśnięciu pięści zaś wypchnięcie krwi do żył grzbietowych dłoni i dalej do żył przedramienia. Jest to przykład wpływu ruchów na krążenie żylne, posiadającego bardzo ważne znaczenie również dla układu chłonnego.

Żyłom prowadzącym krew z dłoni na grzbiet ręki towarzyszą naczynia chłonne. Przy sprawach zapalnych, przebiegających na dłoni, obrzęki nie mogą się rozwijać w zbitych tkankach strony dłoniowej. Wysięk może więc opisaną drogą przechodzić na grzbiet ręki, gdzie w ten sposób mogą już wcześnie powstawać duże obrzęki.

Od sieci żylnej grzbietowej odchodzi żyła odpromieniowa. Po przejściu na stronę przednią przedramienia żyła wstępuje w kierunku dołu łokciowego, gdzie łączy się z żyłą odłokciową za pośrednictwem żyły pośrodkowej łokcia oraz przyjmuje żyłę odpromieniową dodatkową o zmiennym przebiegu. Wstępując dalej ku górze żyła odpromieniową biegnie w bruździe bocznej mięśnia dwugłowego, dochodząc do zagłębienia między mięśniami naramiennym i piersiowym większym. Tuż pod obojczykiem przebija powięź obojczykowo-piersiową i uchodzi do żyły pachowej.
Żyła odłokciową odchodzi od sieci żylnej grzbie­towej ręki po stronie łokciowej i wstępuje ku górze po powierzchni tylnej (grzbietowej) przedramienia. W pobliżu stawu łokciowego łączy się z żyła pośrodkowa łokcia. W dalszym przebiegu żyła ta układa sięyła przebija powięź biegnąc razem z nerwem skórnym przyśrodkowym przedramienia i uchodzi do jednej z żył ramiennych.

Żyła pośrodkowa łokcia łączy żyłę odpromieniową z żyłą odłokciową, przebiegając skośnie przez dół łokciowy. Żyła ta ma połączenie z żyłami głębokimi przedramienia.
Z sieci żył powierzchni przedniej przedramienia powstaje czasem pień, zwany żyłą pośrodkowa przedramienia. Żyła ta przebiega między żyłami odpromieniową i łok­ciową i wpada do żyły odłokciowej lub pośrodkowej łokcia. Czasami w pobliżu dołu łokciowego żyła rozwidla się na dwie gałęzie, odchodzące do żyły odłokciowej i odpromieniowej. Otrzymują one nazwę żyły pośrodkowej odłokciowej i odpromieiowej. Wymienione żyły mają po­łączenia z żyłami głębokimi. Drobniejsze żyły skórne kończyny górnej uchodzą do żył wyżej opisanych.

Żyły głębokie kończyny towarzyszą tętnicom. Często są to pnie podwójne, łączące się ze sobą krótkimi pniami poprzecznymi. Żyły te, podobnie jak żyły skórne, są zaopatrzone w zastawki.
Do żył głębokich kończyny górnej należą: żyły promieniowe, żyły łokciowe i żyły ramienne.
Żyły ramienne przechodzą w żyłę pachową. Ciąg dalszy żyły pachowej stanowi żyła podobojczykowa, łącząca się z żyłą szyjną wewnętrzną w kącie żylnym.

NACZYNIA I WĘZŁY CHŁONNE
Podobnie jak żyły, naczynia chłonne kończyny górnej dzielą się na powierzchowne i głębokie. Pierwsze towarzyszą żyłom, drugie tętnicom.
Naczynia chłonne ręki stanowią drobną delikatną sieć po stronie dłoniowej i grzbietowej. Naczynia strony dłoniowej przechodzą na przedramię i towarzyszą żyle pośrodkowej przedramienia. Naczynia strony grzbietowej towarzyszą żyłom odpromieniowej i odłokciowej. Na ramieniu naczynia chłonne biegną ku górze głównie po stronie przedniej, na którą przechodzą również naczynia strony tylnej ramie­nia, nie wytwarzające większych pni.
Naczynia chłonne uchodzą do węzłów chłonnych, od których pro­wadzą dalsze, większe naczynia, dochodzące zwykle do następnej grupy węzłów. Największe naczynia chłonne zbierają się w przewody, uchodzące do układu żylnego. W ten sposób chłonka wraca z powro­tem do krwi, zasilając zapas osocza. Węzły chłonne (limfatyczne) odpowiednio do naczyń dzielą się na powierzchowne i głębokie. Do powierzchownych należą węzły chłonne łokciowe

Naczynia towarzyszące żyle odpromieniowej w jej górnym odcinku uchodzą do węzłów pachowych. Czasami przedtem przechodzą przez niestałe węzły chłonne naramienno-piersiowe, leżące w trójkącie tej nazwy, z których chłonka odpływa drogą naczyń uchodzących do węzłów pachowych.
Węzły głębokie leżą na drodze naczyń chłonnych głębokich. Ich występowanie, wielkość i liczba są zmienne. Należą do nich, jako najstalsze, węzły łokciowe głębokie oraz mniej stałe, położone wzdłuż tętnic kończyny.

TĘTNICA PACHOWA
Na poziomie brzegu zewnętrznego I żebra przebiega umowna granica między tętnicą podobojczykową i jej przedłużeniem — tętnicą pachową.
Tętnica pachowa wchodzi do jamy pachowej i oddaje w niej szereg gałęzi do otaczających jamę mięśni.
Tętnica piersiowa najwyższa zaopatruje górne międzyżebrza Tętnica piersio-wobarko wa oddaje gałęzie do kończyny górnej: gałąź barkową, gałąź naramienną oraz do klatki piersiowej gałęzie piersiowe, zaopatrujące mięśnie piersiowe.Tętnica piersiowa boczna dochodzi do mięśnia zębatego przedniego; jest opisana przy klatce piersiowej.
Tętnica podłopatkowa oddaje: a) t. piersiowo-grzbietową do m. najszerszego grzbietu i m. zębatego przedniego oraz b) t. okalającą łopatkę do mięśni powierzchni grzbietowej łopatki.
Tętnica okalająca ramię przednia oraz tętnica okalająca ramię tylna odchodzą na wysokości szyjki chirurgicznej kości ramiennej i rozgałęziają się w mięśniu naramiennym. Pierwsza daje również gałązki do stawu ramiennego.

TĘTNICA RAMIENNA
Tętnica pachowa dochodzi do poziomu ścięgna mięśnia najszerszego grzbietu i tu przechodzi w tętnicę ramienną. Od niej odchodzą następujące gałęzie:
a) tętnica głęboka ramienia, która zaopatruje tylną grupę mięśni ramienia i oddaje gałęzie do sieci tętniczej łokcia,
b)  tętnica  poboczna  łokciowa, oddająca gałęzie mięśniowe i gałąź do sieci tętniczej łokcia;
c) tętnica poboczna łokciowa doIna, która biegnie od sieci tętniczej łokcia.
W głębi dołu łokciowego tętnica ramienna oddaje swe gałęzie końcowe. Są to:
d)  tętnica promieniowa i
e) tętnica łokciowa, które swymi gałęziami zaopatrują przedramię i rękę. Rozgałęzienia tych tętnic będą opisane przy omawianiu mięśni kończyny.

ŻYŁY GŁĘBOKIE
Żyły skórne zostały omówione wyżej. Żyły głębokie są zazwyczaj parzyste. Na ogół odpowiadają one tętnicom. Żyły promieniowe i łokciowe tworzą dwie żyły ramienne, których przedłużeniem jest żyłapachowa, przebiegająca po stronie przyśrodkowej tętnicy. Żyła pachowa przyjmuje również dopływy ze ścian tułowia.
Są to: żyła piersiowa boczna, odpowiadająca jednoimiennej tętnicy, oraz żyły piersiowo-nabrzuszne, biegnące jako podłużne pnie po bocznych ścianach klatki piersiowej. Żyły te zespalają się z żyłą nabrzuszną powierzchowną, uchodzącą do żyły udowej.

DÓŁ PACHOWY I JAMA PACHOWA
Dół pachowy stanowi zagłębienie między ramieniem a klatką piersiową widoczne po odwiedzeniu kończyny. Za­jmuje on okolicę pachową. Jego granice stanowią: od przodu — fałd pachowy przedni wywołany przez brzeg dolny m. piersiowego większego, od tyłu — fałd pachowy tylny, wytworzony przez dolny brzeg m. najszerszego grzbietu od strony przyśrodkowej — linia przebiega­jąca między tymi fałdami po bocznej ścianie klatki piersiowej, od bo­ku — analogiczna linia na powierzchni przyśrodkowej ramienia. Skó­ra dołu pachowego zawiera liczne gruczoły potowe, łojowe i apokrynowe. U osób dojrzałych płciowo jest ona owłosiona. Po usunięciu skóry dołu pachowego oraz powięzi i występującej w głębi tkanki tłuszczowej zarysowują się wyraźnie ściany jamy pachowej (cavum axillare) o kształcie piramidy skierowanej wierzchołkiem do góry i przy środkowo do przestrzeni między obojczykiem i I żebrem, zaś podstawą do dołu. Jej ścianę przednią stanowią mięśnie piersiowe, większy i mniejszy, ścianę tylną — mięsień podłopatkowy, najszerszy grzbietu i obły większy. Ścianę przyśrodkową jamy stanowi ściana boczna klatki piersiowej, pokryta mięśniem zębatym przednim, wreszcie ścianę boczną tworzy kość ramienna, mięsień kruczo-ramienny i głowa krótka m. dwugłowego ramienia. Zawartość jamy pa­chowej, oprócz tkanki tłuszczowej, stanowią: splot ramienny i jego gałęzie, tętnica i żyła pachowa i ich gałęzie oraz węzły chłonne pachowe. Nie wszyscy wyróżniają pojęcie jamy pachowej, lecz nazywają dołem pachowym zarówno zagłębienie skórne, jak i przestrzeń poło­żoną w głębi między mięśniami.

WĘZŁY CHŁONNE PACHOWE
W jamie pachowej leżą liczne węzły chłonne (20—30), do których uchodzą naczynia chłonne kończyny górnej, części górnej ściany klat­ki piersiowej i sutka. Zależnie od ich położenia oraz obszaru, z którego zbierają chłonkę, dzielimy węzły chłonne pachowe na: a) szczytowe, b) środkowe, c) boczne, d) piersiowe i e) podłopatkowe.
Węzły chłonne szczytowe, w liczbie od 6 do 12, leżą do tyłu od części górnej m. piersiowego mniej­szego i powyżej jego brzegu górnego. Do tych węzłów uchodzą naczy­nia chłonne, towarzyszące żyle odpromieniowej, oraz jedno, prowa­dzące chłonkę z górnej obwodowej części sutka. Przez węzły szczytowe przechodzi również chłonka, płynąca ze wszystkich węzłów jamy pachowej. Od węzłów szczytowych odchodzą naczynia, które biegną do węzłów szyjnych głębokich. Większość jednak tych naczyń łącząc się tworzy pień podobojczykowy. Ucho­dzi on do kąta żylnego lub do pnia szyjnego albo po stronie lewej do przewodu piersiowego.

TOPOGRAFIA NACZYŃ I NERWÓW RAMIENIA
Ramię zaopatruje tętnica ramienna, będąca przedłużeniem tętnicy pachowej. Tętnica ramienna układa się w bruździe przy środkowej mięśnia dwugłowego, leżąc na pograniczu grup mięśniowych przed­niej i tylnej, po stronie przyśrodkowej kości ramiennej. To położenie ma duże znaczenie praktyczne. Z jednej strony tętnica przebiegająca blisko powierzchni ramienia jest łatwo dostępna badaniu. Możemy wyczuć na niej tętno oraz łatwo uzyskać do niej dostęp chirurgiczny. Jednak pomimo stosunkowo płytkiego położenia jest ona w dużej mierze zabezpieczona przed urazami dzięki temu, że od strony przyś­rodkowej jest zwrócona ku klatce piersiowej, od zewnątrz jest chro­niona przez kość, a od przodu i tyłu przez mięśnie.
Przebieg przy kości ramiennej pozwala na łatwe zamknięcie świat­ła tętnicy przez ucisk, czy to palcami, czy za pomocą opaski. Jest to niezmiernie ważne w przypadkach zranień tętnic przedramienia przy  urazach, kiedy zagrażający życiu krwotok tętniczy może być w ten sposób opanowany.
Tętnica ramienna oddaje: 1) t. głęboką ramienia, 2) t. poboczną łokciową górną i 3) t. poboczną łokciową dolną.

Tętnica głęboka ramienia zaopatruje jego stronę tylną. Gałąź ta odchodzi od t. ramiennej przy brzegu dolnym m. obłego większego i wnika między głowy boczną i przyśrodkową m. trójgłowego. Tutaj razem z nerwem promieniowym układa się w bruździe tego nerwu i, skośnie otaczając kość ramienna, przechodzi na stronę boczną ramienia.
Odchodzą od niej następujące gałęzie:
a. Gałęzie mięśniowe do mięśni otaczają­cych.
b. Tętnica odżywcza ramienia — do otworu odżywczego poniżej grzebienia guzka mniejszego.
c. Gałąź naramienna wchodząca do dolnego końca tego mięśnia.
d. Tętnica poboczna środkowa, najsilniejsza gałąź tętnicy głębokiej ramienia, przebiegająca nad głową przyśrodkową m. trójgłowego. Wchodząc w mięsień kieruje się do wyrostka łokciowego i w okolicy łokcia łączy się z siecią stawową łokcia.
e. Tętnica poboczna promieniowa stanowi gałąź końcową t. głębokiej ramienia. Biegnie po stronie tylnej przegrody międzymięśniowej bocznej i łączy się z siecią stawową łokcia.

Tętnica poboczna łokciowa górna biegnie z nerwem łokciowym po stronie tylnej przegrody między­mięśniowej i dochodzi do sieci stawowej łokcia. Niekiedy odchodzi od t. głębokiej ramienia, czasem bywa zastąpiona przez 3—5 mniejszych tętnic.
 

Tętnica poboczna łokciowa dolna odchodzi tuż nad stawem i kieruje się po mięśniu ramiennym ku przegrodzie międzymięśniowej przyśrodkowej. Po przebiciu przegro­dy łączy się z siecią stawową łokcia.
 

Głębokie żyły ramienia odpowiadają tętnicom i uchodzą do żył ra-miennych. Dwie te żyły łącząc się dają początek pojedynczej żyle pa­chowej, przechodzącej w żyłę podobojczykową.
 

Głębokie naczynia chłonne towarzyszą tętnicom.
Przebieg nerwów skórnych ramienia był już opisany. Tutaj zostaną podane wiadomości dotyczące przebiegu nerwu: a) pachowego, b) pośrodkowego, c) łokciowego, d) promieniowego i e) mięśniowo skór-nego ze splotu ramiennego.

Nerw pachowy, po odejściu od pęczka tylnego splotu ramiennego, układa się początkowo do tyłu od tętnicy pachowej, na przedniej powierzchni mięśnia podłopatkowego. Nerw biegnie ku do­łowi do brzegu dolnego tego mięśnia, a następnie kieruje się ku tyłowi przez otwór czworoboczny razem z tętnicą okalającą ramię tylną. Na stronie tylnej kończyny nerw dzieli się na dwie gałęzie. Gałąź przednia owija się dokoła szyjki chirurgicznej kości ramiennej i prze­biega pod mięśniem naramiennym w kierunku jego brzegu przednie­go. Gałąź tylna kieruje się do m. obłego mniejszego i części tylnej mięśnia naramiennego, a jej przedłużenie stanowi nerw skórny bocz­ny ramienia.
 

Nerw pośrodkowy biegnie środkiem ramienia i przedramienia. Odchodzi dwoma pasmami od pęczka bocznego i przyśrodkowego splotu ramiennego, które obejmują tętnicę pachową, łącząc się na jej powierzchni przedniej lub bocznej. Biegnąc ku dołowi, nerw leży po stronie bocznej tętnicy ramiennej i w połowie ramienia przechodzi na jej stronę przyśrodkową. W zgięciu łokciowym leży na mięśniu ramiennym, pod rozcięgnem m. dwugłowego. Nerw nie oddaje gałęzi na ramieniu .

Nerw łokciowy, po odejściu od pęczka przyśrodkowego splotu ramiennego, leży początkowo bezpośrednio do tyłu od n. poś-rodkowego, następnie oddala się od niego. W stosunku do tętnicy pa­chowej i t. ramiennej nerw początkowo biegnie przyśrodkowo, a w środku ramienia odchodzi ku tyłowi, przebijając przegrodę międzymięśniową przyśrodkową. Dalej biegnie skośnie po powierzchni gło­wy przyśrodkowej mięśnia trójgłowego i układa się w bruździe n. łokciowego na nadkłykciu przyśrodkowym kości ramiennej. Nerw na ramieniu gałęzi nie oddaje
 

Nerw promieniowy biegnie ku dołowi jako przedłuże­nie pęczka tylnego splotu ramiennego, leżąc do tyłu od dolnej trzeciej części t. pachowej i górnej części t. ramiennej. Nerw w tej okolicy le­ży do przodu od ścięgna m. najszerszego grzbietu i obłego większego. Od odejścia t. głębokiej ramienia nerw promieniowy przebiega z nią wspólnie ku bokowi na powierzchnię tylną kości ramiennej, układa­jąc się w bruździe nerwu promieniowego, między głowami przyśrod­kową i boczną m. trójgłowego. Następnie nerw przebija przegrodę międzymięśniową boczną, przechodząc na powierzchnię przednią nad-kłykcia bocznego k. ramiennej między mięśniami ramienno-promie-niowym i ramiennym. Tutaj nerw dzieli się na gałęzie powierzchow­ną i głęboką, które zaopatrują przedramię i rękę.
Na ramieniu nerw promieniowy oddaje gałęzie skórne i mięśniowe.

Nerw mięśniowo-skórny odchodzi od pęczka bocznego splotu ramiennego. Przebijając mięsień kruczo-ramienny przebiega od strony bocznej ramienia skośnie między m. dwugłowym i ramiennym. Powyżej stawu łokciowego i bocznie od ścięgna m.dwugłowego wychodzi spod powięzi ramienia i biegnie na powięzi przedramienia jako jego nerw skórny przedramienia boczny.
Tuż po odejściu od splotu nerw oddaje gałąź do mięśnia kruczo-ra-miennego. Po przejściu przez ten mięsień wysyła gałązki do mięśnia dwugłowego i ramiennego. Od tej ostatniej biegną gałązki do stawu łokciowego. Nerw ten zaopatruje również kość ramienną, oddając ga­łązkę towarzyszącą tętnicy odżywczej.
W okolicy stawu łokciowego leży sieć tętnicza łokcia, zabezpiecza­jąca krążenie poboczne przy zmniejszeniu czy zniesieniu drożności dolnego odcinka tętnicy ramiennej.

DÓŁ ŁOKCIOWY
Dół łokciowy (fossa cubiti) występuje do przodu od stawu łokcio­wego. Jest to zagłębienie kształtu trójkątnego lub litery Y, powstają­ce między mięśniami przedramienia i ramienia. Granicę boczną sta-nowi mięsień ramienno-promieniowy, przyśrodkową — mięsień na-wrotny obły. Oba mięśnie schodzą się ze sobą poniżej wytwarzając wierzchołek dołu. Granicę górną tworzy mięsień dwugłowy ramienia, który wsuwa się od góry do dołu łokciowego i rozdziela go na dwie części — boczną i przyśrodkową. Wg niektórych granicę górną dołu łokciowego stanowi linia łącząca oba nadkłykcie kości ramiennej. Dno tworzy mięsień ramienny i odwracacz przedramienia, zaś ścianę przednią — powięź przedramienia (powięź łokciowa) wzmocniona rozcięgnem m. dwugłowego. Na powięzi leżą żyły oraz nerwy po­wierzchowne.
Do dołu łokciowego zstępuje po stronie przyśrodkowej mięśnia dwugłowego nerw pośrodkowy i naczynia ramienne. Tętnica ramienna dzieli się tutaj na końcowe gałęzie. Od strony bocznej i od góry przechodzi do dołu łokciowego nerw promieniowy ukryty pod mię­śniem ramienno-promieniowym, również dzielący się tutaj na dwie końcowe gałęzie — powierzchowną i głęboką.

TOPOGRAFIA NACZYŃ I NERWÓW PRZEDRAMIENIA
Tętnica ramienna leży w dole łokciowym po stronie przyśrodkowej (łokciowej) ścięgna m. dwugłowego. Dzieli się w głębi dołu na dwie gałęzie końcowe — tętnice: a) promieniową i b) łokcio­wą. Obie tętnice przechodzą na rękę, gdzie zespalając się tworzą dwa łuki dłoniowe: powierzchowny i głęboki..
 

Tętnica promieniowa przebiega wzdłuż kości promieniowej w przedłużeniu t. ramiennej. Jej przebieg określa z grubsza linia łącząca środek dołu łokciowego z powierzchnią przyśrodkową wyrostka rylcowatego kości promieniowej. Od t. promieniowej odchodzą wymienione niżej gałęzie.
1. Tętnica wsteczna promieniowa jest pierwszą i najsilniejszą gałęzią t. promieniowej. Skręca ona ku górze, biegnąc wzdłuż n. promieniowego. Zaopatruje sąsiednie mięśnie i uchodzi do sieci stawowej łokcia
2. Gałęzie mięśniowe odchodzą do sąsied­nich mięśni.
3. Gałąź nadgarstkowa dłoniowa odchodzi na wysokości brzegu dolnego n. nawrotnego czworobocznego i kierując się w stronę łokciową uchodzi do sieci dłoniowej nadgarstka.
4. Gałąź dłoniowa powierzchowna odchodzi na poziomie wyrostka rylcowatego kości promienio­wej i biegnie ku dołowi po powierzchni m. odwodziciela krótkiego kciuka lub między jego włóknami. Na dłoni łączy się z tętnicą łokcio­wą w łuku dłoniowym powierzchownym

Tętnica łokciowa (a. ulnaris) wchodzi pod m. nawrotny obły i układając się między powierzchownym i głębokim zginaczem palców, biegnie wraz z nerwem łokciowym ku stronie łokciowej przedramięnią. Przykryta mięśniem zginaczem łokciowym nadgarstka wychodzi spod jego ścięgna już w pobliżu nadgarstka i daje się tu wyczuwać dotykiem. Dalej tętnica biegnie po stronie promieniowej kości grochowatej nad troczkiem zginaczy i pod rozcięgnem dłoniowym two­rzy łuk dłoniowy powierzchowny.
Tętnica łokciowa oddaje na przedramieniu następujące gałęzie: 1) t. wsteczną łokciową, 2) t. międzykostną wspólną, 3) gałąź nadgarstko­wą dłoniową, 4) gałąź nadgarstkową grzbietową.
Tętnica wsteczna łokciowa odchodzi niedaleko początku t. łokciowej, pod m. zginaczem powierzchownym palców. Tętnica zawraca ku górze i biegnąc z nerwem łokciowym, dochodzi do sieci stawowej łokcia.

NERWY PRZEDRAMIENIA
Nerwy skórne zostały opisane poprzednio. Mięśnie przedramienia i ręki zaopatrują nerwy poznane na ramieniu. Są to: a) n. pośrodkowy, b) n. łokciowy i c) n. promieniowy. Ich odejście od splotu ramiennego i przebieg na ramieniu zostały opisane wyżej.
 

Nerw pośrodkowy leży w dole łokciowym przyśrodkowo od tętnicy ramiennej, pod rozcięgnem m. dwugłowego ramienia. Dalej biegnie między dwiema głowami m. nawrotnego obłego i układając się między powierzchownym i głębokim zginaczem palców dochodzi aż do wysokości stawu promieniowo-nadgarstkowego. W okolicy nadgarstka nerw przebiega powierzchownie między ścięgnami m. zginacza promieniowego nadgarstka i m. dłoniowego długiego i może tu być łatwo uszkodzony w przypadku ran ciętych. Dalej przebiega przez kanał nadgarstka, leżąc na dłoni na pochewce ścięgna zginaczy palców, oddaje gałąź dłoniową do skóry kłębu i w końcu dzieli się na trzy nerwy palcowe dłoniowe wspólne.
 

Nerw łokciowy w okolicy stawu łokciowego przebiega w bruździe nerwu łokciowego, leżącej na powierzchni tylnej nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej. Tutaj leży on bezpośrednio pod skórą i daje się łatwo wyczuć jako dość gruby powrózek. Przy urazie tej okolicy odczuwa się ból i mrowienie, przebiegające po stronie łokciowej przedramienia aż do palca małego. Na przedramieniu nerw przebiega między głowami m. zginacza łokciowego nadgarstka i razem z tętnicą łokciową biegnie po jego powierzchni wewnętrznej do okolicy nadgarstka. W dolnej czwartej części przedramienia nerw wychodzi spod mięśnia i układa się między ścięgnami: m. zginacza łokciowego nadgarstka i zginacza powierzchownego palców.
 

Nerw promieniowy (w okolicy łokciowej leży między mięśniem ramienno-promieniowym i ramiennym. Na wysokości głowy kości promieniowej dzieli się na gałęzie końcowe: powierzchowną czuciową i mięśniem ramienno-promieniowym. W dolnej trzeciej części przedramienia przechodzi pod ścięgnem tego mięśnia na stronę tylną kończyny i kieruje się na stronę grzbietową ręki. Tutaj oddaje gałęzie czuciowe do skóry grzbietu ręki i palców.
 

Tętnice ręki
Rękę zaopatrują tętnice przedramienia •— promieniowa i łokciowa, które oddają szereg gałęzi tworzących: a) sieć grzbietową nadgarstka oraz łuki tętnicze dłoniowe: b) powierzchowny i c) głęboki. Od łuków odchodzą tętnice do srodręcza i do palców.
 

Sieć grzbietowa nadgarstka jest utworzona z gałęzi nadgarstkowych tętnicy promieniowej i tętnicy łokciowej oraz gałązek końcowych tętnic między kostnych przedniej i tylnej. Leży ona na stronie grzbietowej nadgarstka i tworzy warstwę powierz­chowną i głęboką. Pierwsza leży na troczku prostowników, druga na więzadłach i kościach nadgarstka.
Od sieci grzbietowej odchodzą tętnice grzbietowe srodręcza. Biegną one ku dołowi na mięśniach międzykostnych II, III i IV i na wysokości głów kości śródręcza dzielą się na tętnice grzbietowe palców, które biegną do zwróconych do siebie brzegów palca II—V. Do tętnic grzbietowych śródręcza dochodzą gałęzie przeszywające od łuku dłoniowego głębokiego, które przechodzą przez mięśnie międzykostne. Do brzegu łokciowego palca małego odchodzi gałązka bez­pośrednio od sieci. Brzegi kciuka i wskaziciela zaopatruje t. grzbieto­wa pierwsza śródręczna, która odchodzi od t. promieniowej przed jej przejściem przez mięsień międzykostny grzbietowy pierwszy. Brzeg boczny kciuka jest zaopatrzony przez gałązkę odchodzącą również od tętnicy promieniowej t. główna kciuka.

Łuk dłoniowy powierzchowny jest utworzony przez połączenie tętnicy łokciowej z gałęzią dłoniową powierzchowną tętnicy promieniowej. Jest więc on utworzony głównie przez tętnicę łokciową i światło jego maleje w kierunku tętnicy promieniowej. Łuk leży między rozcięgnem dłoniowym i ścięgnami zginaczy palców. Odchodzą od niego trzy tętnice dłoniowe wspólne palców, które bieg­ną w przestrzeniach międzykostnych II—IV, leżąc na mięśniach glistowatych. Na wysokości głów kości śródręcza każda z nich dzieli się na dwie tętnice dłoniowe własne palców. Biegną one do zwróconych do siebie brzegów pal­ców II—V. Tętnica dla brzegu łokciowego palca małego odchodzi od tętnicy łokciowej lub od gałęzi dłoniowej głębokiej. Do kciuka oraz do promieniowego brzegu wskaziciela odchodzą gałęzie od tętnicy promieniowej: t. główna kciuka, t. pro­mieniowa wskaziciela

Łuk dłoniowy głęboki jest utworzony przez gałąź końcową tętnicy promieniowej, która łączy się z gałęziądłoniową głęboką tętnicy łokciowej. W tym łuku, odwrotnie niż w powierzchownym, światło zmniejsza się w kierunku brzegu łokciowego ręki. Łuk leży na podstawach kości śródręcza, pod m. przywodziciełem kciuka i ścięgnami zginaczy palców.
Od łuku odchodzą drobne gałązki do sieci dłoniowej nadgarstka oraz trzy tętnice dłoniowe śródręcza Biegną one na mięśniach w przestrzeniach międzykostnych II—IV. Od nich lub od łuku odchodzą wspomniane gałęzie przeszywające, przebijające mięśnie międzykostne i uchodzące do tętnic grzbietowych śródręcza. Przebiegając dalej ku palcom, tętnice dłoniowe śródręcza oddają gałęzie łączące się z tętnicami dłoniowymi wspólnymi palców.

Unaczynienie tętnicze palców
Palce mają po cztery tętnice własne palców, dwie grzbietowe i dwie dłoniowe. Grzbietowe nie sięgają dalej paliczka bliższego, dłoniowe są silne i dochodzą do opuszek, gdzie tworzą liczne zespolenia. Na opuszkach istnieją też liczne połączenia tętniczo-żylne.
Między tętnicami istnieją liczne zespolenia. Przy pracy ręcznej tętnice nie ulegają zaciśnięciu dzięki przebiegowi wzdłuż brzegów bocznych strony dłoniowej i grzbietowej palców. Obfite ich unaczynienie jest związane z regulacją ciepła kończyny.

Żyły i naczynia chłonne ręki
Żyły powierzchowne zostały opisane wyżej. Żyły głębokie towarzy­szą tętnicom. Po stronie grzbietowej leży sieć grzbietowa ręki, łącząca się z żyłami międzygłówkowymi. Żyły palców uchodzą do żył śródręcza grzbietowych i dłonio­wych, połączonych z łukami żylnymi dłoniowymi głębokim i po­wierzchownym. Drobne żyły uchodzą również bezpośrednio do żył łokciowych i promieniowych.
Naczynia chłonne powierzchowne ręki tworzą sieci, z których chłonka przechodzi do naczyń chłonnych powierzchownych przedra­mienia. Naczynia głębokie ręki towarzyszą tętnicom palców i tętni­com śródręcza, następnie łukom dłoniowym, wreszcie uchodzą do pni towarzyszących tętnicom promieniowej i łokciowej.

Nerw pośrodkowy
Rozpatrując nerwy przedramienia, opisaliśmy przebieg nerwu pośrodkowego do wysokości nadgarstka, podając jego podział na gałąź dłoniową i nerwy dłoniowe wspólne palców.
Gałąź dłoniowa odchodzi od pnia nerwu na wysokości przegubu ręki i po przejściu przez powięź rozgałęzia się w skórze kłębu i strony promieniowej dłoni.
Nerwy dłoniowe wspólne pa...