1-53 pyt z anatomii na podstawie skryptu prof. Zielińskiego i Anatomii Człowieka Zofii Ignasiak opracowała Karolina Kosińska
1. Budowa mikroskopowa kości
Podstawową jednostką morfotyczną w budowie tkanki kostnej jest komórka zwana osteoblastem. Komórki te wytwarzają istotę międzykomórkową, w której odkładają się sole mineralne, nadające tkance kostnej odpowiednią spoistość. Poza tym osteoblasty należące do wielkiej grupy komórek tkanki łącznej wytwarzają włókna kolagenowe, sprężyste i retikulinowe, którym tkanka kostna zawdzięcza elastyczność i sprężystość. Wokół włosowatych naczyń tkanki kostnej osteoblasty tworzą współśrodkowo ułożone kręgi pooddzielane od siebie kolistymi warstwami istoty międzykomórkowej, zawierającej złogi mineralne i włókna łącznotkankowe. Przebieg włókien z każdej z warstw jest spiralny. W ten sposób w otaczających naczynko włosowate licznych warstwach powstaje układ włókienek łącznotkankowych zapewniających tkance kostnej wytrzymałość na działanie sił wewnętrznych ze wszystkich kierunków – osteon.Tkanka kostna składa się z niezliczonej ilości osteonów ułożonych jeden przy drugim, zarówno substancja zbita jak i gąbczasta.
2. Rozwój kości – kości pokrywowe i zastępcze
Kości pokrywowe - rozwijają się na podłożu tkanki łącznej (mezenchymy) przez kostnienie bezpośrednie. Rozwój kości na podłożu łącznotkankowym rozpoczyna się od pojawienia się punktów kostnych. W ten sposób powstają przede wszystkim kości czaszki.
Kości zastępcze – rozwijają się na podłożu chrzęstnym poprzez kostnienie pośrednie. Proces ten może przebiegać wewnątrz chrząstki (kostnienie śródchrzęstne) bądź na obwodzie chrząstki (kostnienie chrzęstne).
3. Kształt kości, jej budowa a siły na nią działające
Kości płaskie – występują w czaszce w formie ochraniających pokryw, tworzących sklepienie mózgowo-czaszkowe. Wchodzą także w skład rusztowania kostnego klatki piersiowej (mostek, żebra), pełniąc tu również rolę ochronną wobec narządów wewnątrz leżących, oraz stanowią punkty przyczepu dla mięsni oddechowych. Kości płaskie wchodzą w skład budowy obręczy kończynowych (łopatka, miednica). Ich rozległe powierzchnie służą jako punkty przyczepu dla potężnych mięśni wprowadzających w ruch stawy nasadowe kończyn (staw ramienny i biodrowy).
Kości różnokształtne – występują w wielu punktach układu kostnego, z nich zbudowane są: trzewioczaszka i podstawa mózgowioczaszki, kręgosłup wraz z kością krzyżową, nadgarstek i stęp.
Kości pneumatyczne – występują u człowieka tylko w obrębie trzewioczaszki (kość szczękowa, sitowa, klinowa, czołowa); zawierają jamki (zatoki) połączone naturalnymi otworami z jamą nosową. Kość pneumatyczna jest zalem lżejsza od kości różnokształtnej tych samych rozmiarów. Obecność kości pneumatycznych w obrębie trzewioczaszki sprzyja przesunięciu środka ciężkości głowy ku tyłowi, co zmniejsza jej moment siły oporu.
Kości długie – występują tylko w kończynach. Cechą charakterystyczną jest wydłużony, walcowaty trzon zawierający wewnątrz rozległą jamę szpikową. Im dłuższe trzony kości tym dłuższa kończyna. Obecność jamy szpikowej zmniejsza masę kości, nie zmniejszając równocześnie jej wytrzymałości na działanie sił zewnętrznych i mięśniowych.
Przyczepy mięśniowe wywierające działanie ciągnące powodują powstawanie na powierzchniach przeróżnych wyniosłości (guzy, guzki, grzebienie, kolce, krętarze itp.). Podobnie liczne zagłębienia na powierzchni kości są rezultatem działania sił uciskających. Trzon kości długiej jest mniej lub bardziej wyraźnie wygięty w kształcie pojedynczego (gdy poddawane pojedynczemu zespołowi prostowniczo – zginaczowego z przewagą tych ostatnich) lub podwójnego łuku (gdy działają z dwóch końców odrębne zespoły). Rozszerzenie nasad kostnych, tłumaczy się charakterystyczną mikrobudową istoty gąbczastej.
4. Wytłumacz mechanizmy wzrostu, rozrostu i przebudowy kości. 20. Okostna, budowa i funkcje
Ad.3 W kościach krótkich spotykamy kostnienie śródchrzęstne, natomiast w kościach długich śródchrzęstne i ochrzęstne (rozpoczyna się wcześniej – kość rośnie na grubość). Wkrótce po utworzeniu się mankietu kostnego wokół trzonu rozpoczyna się kostnienie śródchrzęstne w środkowej części trzonu i postępuje ku nasadom. Równocześnie ze zjawiskiem kościotwórczym pojawiają się procesy kościogubne, polegające na zanikaniu kości od wewnątrz. W wyniku tego procesu pojawia się jama szpikowa. W kościach długich między nasadami a trzonem występują chrząstki nasadowe, które są miejscem wzrostu kości na długość.
Każdą kość pokrywa błona zwana okostną, która ochrania kość, odżywia i odpowiada za jej wzrastanie na grubość i za jej regenerację. W budowie okostnej występują dwie warstwy: zewnętrzna włóknista i wewnętrzna rozrodcza. Włókna Sharpeya z warstwy zewnętrznej wnikają w kość ściśle się z nią łącząc. Zdolności regeneracyjne kości w dużej mierze zależą od bogato unerwionej i unaczynionej warstwy wewnętrznej okostnej. W tej warstwie znajdują się komórki kościotwórcze, które w przypadku złamania kości wytwarzają nową istotę kostną. Najłatwiej regenerują się trzony kości długich; kości płaskie i części gąbczaste regenerują się trudniej.
Przebudowa kości trwa całe życie (obrót kostny), a po ok. 45 roku życia procesy kościogubne zaczynają przeważać nad kościotwórczymi.
5. Teorie związane ze zmianami kształtu kości (Baset, Culman i inni)
TWIERDZENIE WOLFA: kształt kości jest genetycznie zakodowany natomiast struktury wewnętrzne kości ich masa i wytrzymałość zmieniają się w zależności od obciążeń zewnętrznych.
CULMAN: uważa się, że kształt kości można udowodnić, wyliczyć matematycznie.
BASET I JASUDER: zjawiska pizodaktyczne czyli zdolność niektórych struktur krystalicznych do generowania prądu elektrycznego pod wpływem nacisku mechanicznego.
6. Strefa obojętna kości
Przy działaniu sił zewnętrznych na dowolną belkę największe wiły rozciągające Dębą działały w warstwach powierzchownych belki od strony działania siły uciskającej. Największe siły ściskające wywierać będą działanie po przeciwnej stronie belki również w jej warstwach powierzchownych. Natomiast we wnętrzu belki wpływ siły uciskającej będzie równy 0 w osi długiej belki, lub minimalny w warstwach położonych okołocentralnie. Ową centralną część trzonu kości długiej, która poddawana jest najmniejszemu działaniu sił zewnętrznych nazwano strefą obojętną. W niej działają komórki kościogubne, zmieniające w okresie rozwoju kości długiej litą tkankę kostną w jamę szpikową.
7. Znaczenie rozszerzenia kości długich – ich nasad
Rola układu kostnego w ochronie stawu wyraża się w rozszerzeniu nasad kostnych, co wpływa z kolei na zwiększenie powierzchni stawowych. W efekcie działająca na powierzchnię stawu siła nacisku ulega dzięki temu rozłożeniu. Im większa jest powierzchnia stawowa, tym mniejsza część siły przypada na jednostkę powierzchni. Sprzyja powstawaniu hipomolchionów ułatwiających dynamiczną pracę mięśni.
8. Istota zbita a istota gąbczasta kości, wykaż różnice a celowość budowy
Dojrzała tkanka kostna składa się z blaszek kostnych, które łącząc się ze sobą tworzą dwojakiego rodzaju struktury: istotę kostną gąbczastą i istotę kostną zbitą. Blaszki kostne tkanki gąbczastej łączą się tworząc grubsze beleczki kostne, które układają się w sieci o strukturze uwarunkowanej działaniem sił mechanicznych. Kierunki przebiegu beleczek kostnych w istocie gąbczastej są różne w poszczególnych kościach i ściśle uzależnione od kierunku sił działających na określoną kość. W jamkach znajduje się szpik kostny czerwony.
Tkanka kostna zbita, w odróżnieniu, posiada zwarty układ blaszek kostnych. W miejscach jamek szpikowych leżą kanały Haversa, przez które przechodzą naczynia krwionośne odżywiające kość. Każdy kanał jest otoczony ułożonymi współśrodkowo, ściśle ze sobą zespolonymi blaszkami kostnymi i tworzą osteon.
Najczęściej istota zbita występuje na powierzchni kości, istota gąbczasta wewnątrz. Trzon kości długich buduje prawie wyłącznie tkanka zbita. Wewnątrz trzonu występuje jama szpikowa, wypełniona szpikiem kostnym żółtym.
9. Doły jamy czaszki
1) DÓŁ PRZEDNI CZASZKI: położony najwyżej, wytworzony jest przez: część oczodołową kości sitowej; blaszkę sitową kości czołowej; trzon i skrzydła mniejsze kości klinowej. Do mózgowej powierzchni części oczodołowej, która zajmuje boczne położenie w przednim dole czaszki przylegają dolne powierzchnie płatów czołowych mózgu.
2) DÓŁ ŚRODKOWY CZASZKI: głębszy od poprzedniego i położony niżej. Składa się z dwóch symetrycznych i obszernych części bocznych i znajdującej się pomiędzy nimi części środkowej. Części boczne tworzą: skrzydła większe kości klinowej, część łuskowa i powierzchnia przednia piramidy kości skroniowej. Powierzchnia części bocznej jest zagłębiona i pokryta licznymi wyciskami palczystymi oraz łękami mózgowymi. Na dołach tych opierają się powierzchnie dolne płatów skroniowych mózgu.
3) DÓŁ TYLNY CZASZKI: największy, najgłębszy i najniżej położony. Utworzony przez; trzon kości klinowej; część podstawną i części boczne kości potylicznej; tylna powierzchnie piramidy i część sutkową kości skroniowej; łuskę kości potylicznej. W środku tego dołu znajduje się otwór wielki. Z tyłu tego otworu znajdują się dwa duże doły potyliczne dolne, w których spoczywają półkule mózdżku.
Dół trzysieczny, skrzydłowy, żuchwowy, kłykciowy, skroniowy, podskroniowy, skrzydłowo – podniebny, dwubrzuścowy, gruczołu łzowego, podłukowy
10. Otwory czaszki
Oglądając czaszkę od dołu spostrzega się przede wszystkim OTWÓR POTYLICZNY WIELKI, przez który rdzeń kręgowy łączy się z mózgowiem. Obok wyrostka rylcowatego znajduje się OTWÓR RYLCOWO-SUTKOWY dla nerwu twarzowego. W połowie długości części skalistej leży duży OTWÓR SZYJNY ZEWNĘTRZNY prowadzący do kanału tętnicy szyjnej. W tylnej części kości klinowej znajduje się OTWÓR OWALNY, przez który opuszcza czaszkę nerw żuchwowy – III gałąź nerwu trójdzielnego. Nieco do tyłu i w bok leży niewielki OTWÓR KOLCOWY. Między częściami oczodołowymi kości czołowej leży BLASZKA SITOWA nazwana tak od licznych przebijających ich otworków, przez które przechodzą nici nerwu węchowego.
W skrzydle większym kości klinowej widnieją trzy otwory. Najbliżej szczeliny oczodołowej górnej leży OTWÓR OKRĄGŁY. W bok i do tyłu od niego znajdują się OWALNY i KOLCOWY. Na górnej krawędzi wejścia do oczodołu leży OTWÓR NADOCZODOŁOWY, przez który przechodzi nerw nadoczodołowy. Wejście do jamy nosowej kostnej nazywa się OTWOREM GRUSZKOWATYM. Poniżej oczodołu znajduje się OTWÓR PODOCZODOŁOWY, przez który przechodzi nerw podoczodołowy wraz z towarzyszącymi naczyniami. Po obu stronach guzowatości bródkowej leżą OTWORY BRUDKOWE. Które prowadzą do kanału kończącego się OTWORWM ŻUCHWY
Podniebny mniejszy i większy, poszarpany, ciemieniowy, ślepy, sutkowy, klinowo-podniebny, trzysieczne, zatoki klinowej, czołowy, nadczołowy, jarzmowo-oczodołowy, woreczka łzowego, sitowy przedni i tylni, słuchowy wewnętrzny
11. Podział czaszki na trzewną i mózgową
Czaszka składa się z 29 kości podzielonych na dwie części: mózgoczaszke i twarzoczaszkę.
MÓZGOCZASZKA: ochrania mózgowie oraz narząd przedsionkowo-ślimakowy.
Tworzą ją: Kość potyliczna 1x, Kość czołowa 1x, Kość klinowa 1x, Kość sitowa 1x, Kość ciemieniowa 2x, Kość skroniowa 2x
TRZEWIOCZASZKA: ochrania narząd wzroku, tworzy podporę dla trzew oraz zawartych w nim narządach smaku. Kości te podzielone są na trzy grupy:
GRUPA I: kości czaszki twarzowej:
Kość nosowa, Kość jażmowa, Szczęka (SĄ TO KOŚCI WYCZÓWALNE PARZYSTE)
Kość łzowa, Małżowina nosowa, Kość podniebienna (SĄ TO KOŚCI NIEWYCZÓWALNE PARZYSTE)
Kość sitowa, Lemiesz, Żuchwa (SĄ TO KOŚCI NIEPARZYSTE)
GRUPA II; kość gnykowa
GRUPA III: Kosteczki słuchowe: młoteczek, kowadełko, strzemiączko
12. Schemat budowy kośćca kończyny górnej
*Obręcz barkowa: obojczyk, łopatka
*Ramię: kość ramienna
*Przedramię: kość promieniowa i łokciowa
*Nadgarstek szereg bliższy: łódeczkowata, księżycowata, trójgraniasta, grochowata
*Nadgarstek szereg dalszy: czworoboczna mniejsza, czworoboczna większa, główkowata, haczykowata
*Śródręcze: 5 kości śródręcza
*Palce: paliczki bliższe, środkowe i dalsze (kciuk tylko 2)
13. Schemat budowy kośćca kończyny dolnej
*Obręcz kończyny dolnej: kość miedniczna (zrośnięta kość biodrowa, łonowa i kulszowa)
*Udo: kość udowa, rzepka
*Podudzie: kość piszczelowa i strzałkowa
*Kości stępu: skokowa, piętowa, łódkowata, 3 klinowate, sześcienna
*Kości śródstopia: 5 kości śródstopia
*Kości palców: paliczki
17. Omów budowę kośćca klatki piersiowej 47. Omów połączenia żeber z kręgosłupem i mostkiem
Budowa kostna klatki piersiowej składa się z 12 kręgów piersiowych i trzyczęściowego mostka. Żebra i mostek należą do typu kości płaskich, kręgi do różnokształtnych. Charakterystyczną cechą całości konstrukcji jest zachowana budowa odcinkowa (metameryczna) przy równoczesnej zmiennej długości żeber.
Układ stawowy klatki piersiowej przedstawia budowę złożoną, która zdumiewa konstrukcją połączeń i precyzją ich wzajemnego współdziałania. Połączenia stawowe żeber dzielą się na tylne i przednie.
Główka każdego żebra łączy się stawem jamowym z trzonem odpowiedniego kręgu, a guzek żebrowy z powierzchnią stawową na wyrostku poprzecznym kręgu. Jedynie żebra wolne nie mają połączeń guzkowo-poprzecznych. Wymienione stawy są jednoosiowe, typu obrotowego.
Przedłużenie trzonu każdego żebra tworzy listwa chrzęstna, silnie zespolona z kostną częścią żebra i wzmocniona ochrzęstną, będącą przedłużeniem okostnej żebrowej. Chrząstki żebrowe zwiększają elastyczność ścian klatki piersiowej i umożliwiają intensywniejsze wychylenie żeber. Chrząstki górnych 7 par żeber łączą się z mostkiem bezpośrednio. Dalsze trzy chrząstką żebrową z chrząstką VII żebra. Tylko I żebro tworzy z rękojeścią mostka chrząstkozrost. Pozostałe żebra (6 par) tworzą z mostkiem połączenia stawowe typu jamowego (stawy wolne, jednoosiowe). Stawy te w liczbie 12 par tworzą razem z połączeniami tylnymi żeber największy w ustroju zespół 56 stawów sprzężonych. Trzyczęściowy mostek połączony chrząstkozrostami w jedną czynnościowo całość, pełni rolę klamry, która zamyka i wzmacnia przednią ścianę tej złożonej konstrukcji.
18. Omów budowę i funkcje chrząstki stawowej i jej tolerancję na działanie sił
Chrząstka stawowa jest obok powierzchni stawowej drugim ważnym czynnikiem decydującym o charakterze czynnościowym stawu. Jej gładka powierzchnia zmniejsza tarcie podczas ruchów. Grubość jej warstwy pełni rolę amortyzującą. Obrąbek stawowy chrząstki występującej w stawie ramiennym lub biodrowym ogranicza zakres ruchów, a równocześnie w innych stawach ta sama chrząstka może przyczynić się do zwiększenia stopni swobody ruchu w stawie.
Na ogół powierzchnie stawowe są pokryte chrząstką szklistą, jednak w nielicznych stawach występuje krążek stawowy (chrząstka włóknista). Najgrubsza warstwa chrząstki stawowej występuje w tych okolicach powierzchni stawowych, które są narażone na największe tarcie, a także w miejscach najbardziej obciążonych. Na ogół wszystkie chrząstki są pozbawione naczyń krwionośnych i nerwów. Ponieważ nie posiada ochrzęstnej regeneracja jej nie jest w zasadzie możliwa. W miejscu ubytku wytwarza się zastępcza tkanka włóknisto-chrzęstna.
19. Złamania marszowe – wyjaśnij zasadę powstawania
Złamania marszowe to typ złamań powstających na skutek długotrwałego cyklicznego obciążenia kości. Nie jest to klasyczne złamanie, ale uszkodzenie struktury kości- pękanie wiązań między kryształkami wapnia (pęknięcia strukturalne). Występuje np. u żołnierzy podczas długotrwałego ćwiczenia kroku defiladowego oraz u osób pracujących za zagęszczaczach wibracyjnych, młotach pneumatycznych i innych urządzeniach, których efektywna praca opiera się na wysokich drganiach. Złamania te związane są z mikrourazami i dochodzi do nich najczęściej w kościach śródręcza i śródstopia.
21. Trzeszczki – przykłady lokalizacji i wyjaśnij ich rolę
To stałe elementy w układzie kostno-stawowym, które powodują zwiększenie kąta natarcia poprzez oddalenie mięśnia lub jego ścięgna od osi ruchu w stawie, na który działa mięsień. Np. rzepka wmontowana w ścięgno mięśnia czworogłowego uda, powoduje oddalenie ścięgna od osi ruchu w stawie kolanowym i sprawia, że kąt natarcia końcowego odcinka ścięgna znacznie wzrasta. Podobne znaczenie mają dla mięśni zginaczy palców wszystkie trzeszczki rozmieszczone w sąsiedztwie stawów śródstopno-palcowych i śródręczno-palcowych oraz kość grochowata dla ścięgna mięśnia zginacza łokciowego nadgarstka. A także wyrostki poprzeczne i kolczyste.
22. Kości pneumatyczne, usytuowanie i ich rola
23. Rodzaje połączeń kostnych – omów z punktu widzenia ruchomości 25. Podział czynnościowy stawów
Podział ten nosi nazwę podziału czynnościowego i uwzględnia trzy podstawowe gupy:
*Stawy ścisłe – to grupa najmniej połączeń ruchomych. Odpowiada ona grupie stawów pełnych podziału anatomicznego. Kościozrost jest całkowicie nieruchomy, chrząstkozrosty i więzozrosty pozwalają na nieznaczną zmianę położenia kości względem siebie, przy czym stopień ugięcia tych połączeń jest zleżny od grubości tworzącej je warstwy (chrząstki lub tkanki więzadłowej).
*Stawy półścisłe – nie mają odpowiednika w podziale anatomicznym. Z punktu widzenia struktury są to stawy jamowe, o płaskich powierzchniach stawowych (lub nieregularnych), cienkiej stosunkowo warstwie chrząstki i silnie napiętej torebce stawowej. Natomiast ruchomość ich jest nieznaczna, analogiczna do ruchomości stawów ścisłych. Np. stawy nadgarstkowo-śródręczne, krzyżowo-biodrowe, stępowo-śródstopne.
*Stawy wolne – pod względem struktury jamowe, dzielą się na 3 kategorie stopni swobody (1, 2 lub 3).
- Jeden stopień swobody ruchu mają stawy jednoosiowe (zawiasowe lub obrotowe)
- Dwa stopnie swobody ruchu posiadają stawy dwuosiowe (owalne, siodełkowate, kłykciowe itp.)
- Trzy stopnie cechują stawy wieloosiowe (nasadowe kończyn, stawy kręgosłupa) Jest to jak gdyby połączenie cech stawu dwuosiowego i obrotowego.
24. Stawy półścisłe, przykłady i znaczenie
Stawy półścisłe obok ważnej roli stabilizatorów w układzie kostno-stawowym mają duże znaczenie amortyzujące. Np. stawy krzyżowo-biodrowe łączące obręcz miedniczą z kośćcem tułowia, spełniają doniosłą rolę ogniwa łagodzącego wstrząsy w miejscu przenoszenia się siły reakcji podłoża z kończyn na kręgosłup.
26. Ogólna budowa stawu jamowego
Połączenia maziowe, czyli stawy stanowią połączenia odznaczające się znaczną możliwością ruchu, Każdy stawie odróżniamy trzy zasadnicze składniki:
*powierzchnie stawowe - pokryte chrząstką stawową. Kształt powierzchni decyduje o charakterze czynnościowym stawu, o jego podstawowych możliwościach ruchowych. Chrząstka stawowa jest obok powierzchni stawowej drugim ważnym czynnikiem decydującym o charakterze czynnościowym stawu.
*torebkę stawową – ma wielorakie znaczenie. Błona maziowa wydziela maź stawową, która zmniejsza tarcie ułatwiając przesuwanie się powierzchni stawowych względem siebie, zmniejsza wielkość nacisku, a poza tym lepkość jej przeciwstawia się działaniu sił rozciągających szparę stawową. Warstwa włóknista torebki chroni staw przed rozerwaniem, a więzadła wzmacniające jej ścianki ograniczają nadmierny zasięg ruchomości, jak również przeciwstawiają się nieprawidłowym, czyli niepożądanym wychyleniom w stawie
*jamę stawową
W niektórych stawach występuje dodatkowy element w budowie w postaci chrząstki śródstawowej, dzielącej staw na dwa piętra (staw żuchwowy, obojczykowo-mostkowy, kolanowy). Włóknista budowa tych chrząstek o kształcie krążków lub półksiężyców wskazuje na ich amortyzujące znaczenie w mechanice stawu.
27. Stawy sprzężone, definicje, przykłady
Stawy sprzężone jest to zespół stawów, co najmniej dwóch, w których ruch zachodzi jednocześnie i są to:
-staw skroniowo – żuchwowy
-staw kręgosłupa
-staw kośćca klatki piersiowej (połączenia tylne kręgowo – żebrowe w liczbie 44 par i 12 par połączeń mostkowo żebrowych tworzą system 56 stawów sprzężonych)
-staw skokowy dolny i poprzeczny stępu
-stawy promieniowo – łokciowe przedramienia
-stawy międzynadgarstkowe
-stawy obręczy kończyny górnej (mostkowo – obojczykowy i barkowo – obojczykowy)
28. Oś ruchu w stawie – wyznaczanie, rodzaje osi i płaszczyzn głównych
Osią ruchu nazywamy zbiór punktów tworzących prostą, wokół której poruszany segment zakreśla łuk w płaszczyźnie zwanej płaszczyzną ruchu. Położenie tej osi wyznacza się za pomocą zdjęcia rentgenowskiego. W stawach kulistych, zawiasowych, obrotowych i owalnych rzut wypukłej powierzchni stawowej tworzy wycinek koła. Oś ruchu wyznaczamy prowadząc dwie styczne do okręgu. Następnie z każdego punktu styku prostej z okręgiem prowadzimy prostopadłe do stycznych. Punkty przecięcia się dwu prostopadłych odpowiada położeniu osi mechanicznej stawu.
RODZAJE OSI: wyróżniamy trzy osie główne przecinające się wzajemnie pod kątem prostym:
1) osie pionowe (długie) – przebiegają z góry w dół, równolegle do największego wymiaru człowieka. Oś główna biegnie ze szczytu głowy do podstawy ciała.
2) Osie poprzeczne lub poziome – prostopadłe do osi długich, przebiegają od lewej ku prawej stronie ciała
3) Osie strzałkowe – są prostopadłe do osi długich, przebiegają od lewej ku prawej stronie ciała
4) Osie strzałkowe – są prostopadłe do obu osi poprzednich, biegną poziomo w kierunku od przodu do tyłu.
PŁASZCZYZNY GŁÓWNE:
1) płaszczyzny strzałkowe – określone przez oś strzałkową i pionową, biegną równolegle od przodu do tyłu i dzielą ciało na część prawą i lewą.
2) Płaszczyzny czołowe – określone przez oś poprzeczną i pionową, biegną równolegle do czoła i dzielą ciało na część przednią i tylną.
3) Płaszczyzny poprzeczne lub poziome – określone przez oś poprzeczną i strzałkową, biegną poziomo i pod kątem prostym do obu poprzednich dzieląc ciało na część górną i dolną.
29. Podaj przykłady stawów drugiego stopnia ruchomości, w którym możemy wykonać ruch obwodzenia, scharakteryzuj go
Nadgarstkowo-śródręczny kciuka, śródręczno-palcowy, szczytowo-potyliczny
30. Omów rodzaje ruchów, jakie mogą być wykonywane w stawach człowieka
31. Urządzenia amortyzujące w biernym aparacie ruchu
Urządzenia amortyzujące to elementy składowe narządu ruchu, których budowa i umiejscowienie powodują zmniejszenie siły reakcji podłoża przenoszonej przez łańcuchy stawowe na odleglejsze partie ciała. W łagodzeniu wstrząsów biorą udział połączenia stawowe i mięśnie. Amortyzacja stawowa zachodzi przy udziale elementów wchodzących w skład budowy stawu:
*CHRZĄSTKA SZKLISTA pokrywajaca powierzchnie stawowe pełni rolę sprężysto-elastycznej warstwy przenoszącej obciążenia na głowy kości, które pokrywa.
*MAŹ znajdująca się wewnątrz stawu, zwilżająca szparę stawową zmniejsza siłę wstrząsu (lub nacisku) na zasadzie prawa Pascala o wielokierunkowym rozchodzeniu się siły w cieczach.
*WIĘZADŁA wewnątrzstawowe i zewnątrzstawowe, jak również i te, które wchodzą w skład budowy torebki stawowej, pełnią rolę napiętych taśm elastycznych przeciwdziałających nadmiernym ruchom w stawach i rozerwaniem ich.
Ważną rolę spełniają łańcuchy stawowe. Gęste przeplecenie elementów kostnych ruchomymi i sprężysto – elastycznymi połączeniami stawowymi powoduje, że wyżej wymienione właściwości stawu zostają zwielokrotnione.
32. Elementy chroniące strukturę stawu w trakcie jego pracy
W ochronie stawu biorą udział:
*Układ kostny - rola układu kostnego polega na rozszerzeniu nasad kostnych, co wpływa na zwiększenie powierzchni stawowych i rozłożeniu siły nacisku
*Wszystkie elementy wewnątrz- i zewnątrzstawowe - ważną rolę pełni chrząstka stawowa pokrywająca powierzchnie kostne, która odznacza się bardzo małym współczynnikiem tarcia spotęgowanym przez obecność mazi, dużą wytrzymałością na ściskanie itp. Jej obecność pozwala na zmniejszenie siły tarcia i zachowanie płynności ruchu w stawie. Maź zmniejsza do minimum siłę tarcia i siłę nacisku jednej chrząstki na drugą. Działa zgodnie z prawem Pascala o wielokierunkowym rozchodzeniu się sił w cieczach. Kaletki maziowe rozmieszczone są na zewnątrz wokół stawu. Podczas skurczu mięśnia kiedy następuje skrócenie jego długości i wzmożenie napięcia, ścięgno do którego jest przymocowany wywiera duży nacisk na torebkę stawową i staw. Obecność kaletek maziowych powoduje rozproszenie siły nacisku w poduszkach wypełnionych płynem maziowym. Więzadła wchodzące w skład torebki stawowej uniemożliwiają występowanie ruchów nieprawidłowych i nadmiernych wychyleń. Podobną funkcję spełniają więzadła wewnątrz- i zewnątrzstawowe. Torebka stawowa tworzy szczelinę zamknięty mankiet zabezpieczający przed rozerwaniem stawu. Siła rozciągająca działająca na staw powoduje wystąpienie ujemnego ciśnienia wewnątrz szpary stawowej co powoduje ściąganie do siebie powierzchni stawowych.
*Mięśnie - grubość warstwy mięśni zewnętrznych okrywających staw zapewnia ochronę przed bezpośrednimi urazami. Napięcie spoczynkowej czynne wywiera siłę zawierającą szparę stawu. W czasie ruchów dynamicznych składowa stawowa siły działania mięśnia zabezpiecza staw przed rozerwaniem. W pełni funkcji ochronnej mięśnie i więzadła uzupełniają się wzajemnie.
33. Omów stawy kończyny dolnej (budowa i ruchomość)
1. Obręcz: staw krzyżowo-biodrowy – prosty, płaski; spojenie łonowe, mała ruchomość, ograniczona stawem krzyżowo-biodrowym
2. Staw biodrowy – kulisto-panewkowy, prosty, wieloosiowy
3. Kolanowy – złożony (udowa, piszczelowa i rzepka)
4. Połączenia goleni: piszczelowo-strzałkowy – płaski o bardzo małej ruchomości
5. Stawy stopy: skokowo-goleniowy (skokowy górny) – bloczkowy; skokowo-piętowy (skokowy tylny) i skokowo-piętowo-łódkowy –złożony (odwracanie i nawracanie)
34.
1. mostkowo-obojczykowy – siodełkowaty z krążkiem stawowym
2. barkowo-obojczykowy – kulisty, wieloosiowy
3. ramienny – kulisty
4. łokciowy (cz. ramienno-łokciowa, ramienno-promieniowa – zawiasowy) (promieniowo-łokciowy bliższy – obrotowy)
5. promieniowo-łokciowy dalszy – prosty obrotowy
6. promieniowo-nadgarstkowy – eliptyczny, złożony
7. nadgarstkowo – śródręczny – prosty; nadgarstkowo- śródręczny kciuka – siodełkowaty
8. śródręczno-paliczkowe – prosty, kulisty
9. międzypaliczkowe – prosty, zawiasowy
35. Czynniki ograniczające ruchomość w stawie
Czynniki ograniczające ruchomość stawu w warunkach prawidłowych są zjawiskiem pożądanym i oszczędzającym pracę mięśni.
Do czynników tych należą:
*Elementy kostne – już sam kształt powierzchni stawowej np. powierzchnia siodełkowata decyduje o ograniczeniu ruchomości do dwóch płaszczyzn. Powierzchnia bloczkowa ogranicza ruchomość do jednej płaszczyzny, wyrostek łokciowy ogranicza nadwyprost stawu łokciowego, wyrostki kolczyste kręgów piersiowych przeciwstawiają się nadwyprostowi tego odcinka kręgosłupa.
*Elementy chrząstkowe – obrąbek stawowy chrząstki występujący w stawie ramiennym lub biodrowym ogranicza zakres ruchów.
...
Veroniczka001Fizjoterapia