Baudrillard Jean - Symulakry i symulacja.pdf - Kulturoznawstwo - Klaryssas

Jean Baudrillard

Przełożył

Sławomir Królak

Pari

Warszawa 2005

& Wydawnictwo Siei, Warszawa 2005

Precesja symulakrów

Obraz ndgdy nie jest tym, co skrywa prawdę

- lo prawda skrywa to, isjęj nie <na-

Obrazjest prawdziwy.

Kohdet 1

Wydawnictwo Sic! s.

03-S2S Warsze'

ekstów niezamówionych

jak sdcrwoi powrac^ac do materii ziemi h I abstrjjkcjul podobna

się staje do sobowtóra, który, starzejąc się, robi się w końcu nie-

odrćżnialny od tego, co wobec niego rzeczywiste) - opowieść ta

należy już dla nas do przeszłości, tchnąć jedynie dyskretnym

urokiem symulakrów drugiego rzędu'.

rzeczywistości i jej pojęcia. Brak jakiejkolwiek wyobrażeniowej

koekstensji, to raczej genetyczna miniaturyzacja stanowi wy-

miar symulacji. Rzeczywistość wytwarzana jest ze zminiatury-

zowanych komórek, matryc i jednostek pamięci, z oprogramo-

wania - i może z ich pomocą być reprodukowana nieskończoną

ilość razy. Nie musi być dtużej racjonalna, gdyż nie odnosi się

już do żadnej idealnej b^dz negatywnej instancji. Jej charakter

jest wyłącznie operacyjny. W istocie, ponieważ nie osłania jej już

sfera wyobrażeniowa, nie jest to żadna rzeczywistość. To hiper-

rzeczywistość, produkt promieniotwórczej syntezy kombinatc-

rycutiych modeli, zachodzącej w pozbawioną otmoafery hiper-

przeatrzeni.

Tym przejściem do przestrzeni, której krzywizny nie wy-

znaczają już ani rzeczywistość, ani prawda; poprzez zniesienie

wszelkiej reierencyjnosci, a nawet gorzej — za sprawąjej sztucz-

nego zmartwychwstania w systemach znaków, w tym materiale

bardziej rozciągliwym niż sens, bo podatnym na działanie

wszelkich systemów ekwiwalencji, wszelkich binarnych opozy-

cji, wszelkiej kombinatorycznej algebry, rozpoczyna się zatem

epoka symulacji. I nie jest to kwestia naśladownictwa cay po-

dwojenia, ani nawet parodii. Mamy tu raczej do czynienia z za-

stąpieniem samej rzeczywistości znakami rzeczywistości, czyli

z operacją powstrzymywania każdego rzeczywistego procesu

przea jego operacyjną kopię, metastBOilną, deskryptyrraą, pro-

firamowalną i nieomylną maszynę-, która dostarcza wszelkich

znaków rzeczywistości oraz wymija wszelkie jej zmienne koleje

losu. Już nigdy więcej rzeczywistość nie będzie miała okazji, by

zaistnieć-taka jest życiowa funkcja modelu w systemie śmier-

ci, a raczej w systemie antycypowanego zmartwychwstania, nie

pozostawiającego żadnych szans nawet na samo wydarzenie się

śmierci. Odtąd hiperrzeczywistość zabezpieczona zostaje przed

tym, co wyobrażone, jak też przed wszelką możliwością odróż-

nienia, lego, co rzeczywiste od tego, co wyobrażone, pozostawia-

jąc miejsce jedynie na orbitalną powtarzalność modeli i symula-

cyjne generowanie różnic.

Dzisiejsza abstrakcja nie jest już abstrakcja mapy, sohowló-

ra, lustra czy piijęcia. Symulacja nic jest już symulacją terytorium,

przedmiotu odniesienia, substancji. Stanowi raczą sposób ge-

nerowania - za pomocą modeli - rzeczywistości pozbawionej

źródła i realności: hiperrzeczywisŁości. Terytorium nie poprze-

dza już mapy ani nie trwa dłużej niż ona. Od tej pory to mapa

poprzedza terytorium -precesja symulakróm - to ona tworzy te-

rytorium i, by odwoiać się ponownie do opowieści Borgesa, dziś

to strzępy terytorium gniją powoli na płaszeayźnii; mapy To

szczątki rzeczywistości, a nie mapy, przetrwały tu i tam, na pu-

styniach, które nie należą już jednak do Cesarstwa, lecz do nas.

Oto pustynia rzeczywistości samej.

Lecz w gruncie rzeczy, nawet w odwróconej postaci, opo-

wieść Borgesa jest bezużyteczna. Pozostaje nam z niej być mo-

żu jedynie alegoria Cesarstwa. Ze WKględu na rodzaj imperiali-

zmu, jaki cechuje obecnych symulatorów, starających się pogo-

dzić to, co rzeczywiste, caJą rzeczywistość, ze swymi symulacyj-

nymi modelami. Nie chodzi tu już jednak ani o mapę, ani o te-

rytorium. Coś zniknęło, a tym czymś jest istotna róinica między

jednym i drugim, która stanowiła o uroku abstrakcji. Gdyż to

różnica stanowi o poezji mapy i uroku terytorium, o magii poję-

cia i powabie rzeczywistości. Wyobraźeniowość przedstawieniu,

która znajduje zwieńczenie i zarazem kres w obłąkańczym pro-

jekcie idealnej zbieżności mapy i terytorium wysnutym przez

kartografów, znika wraz z nadejściem symulacji, której działa-

nie ma charakter nuklearny i genetyczny, jui w żadnym razie

nie spekularny czy dyskursywny. Wraz z nią w przeszłość od-

chodzi cała metafizyka. N"ie istnieje już lustro bytu i pozorów,

"• Por. J. Baudrillord, U&hange zymboliąiie et la morl, Uordre de!

Boska irreferenąja obrazu

Dysymulować - ukrywać bąd* taić - oznacza udawać, że

nie posiada się tego, co sił,' ma. Symulować oznacza udawać, że

posiada się to, czego się nie ma. Pierwsze odsyła do obecności,

drugie do nieobecności. Sprawa jest jednak bardziej skompli-

kowana, gdyż symulowanie nie oznacza udawania: „Ten, kto

udaje jakąś chorobę, może zwyczajnie poiożyć się do łóżka

i przekonać innych, że jest chory. Ten, kto symuluje chorobę,

wywołuje w sobie nioktóre z jej objawów" (Littre"). Udawanie

i ukrywanie pozostawiają zatem zasadę rzeczywistości nie-

tkniętą: różnica jest zawsze wyraźna, pozostają tylko w ukry-

ciu. Symulacja natomiast podważa różnicę pomiędzy tym, co

„prawdziwe" i tym, co „fałszywe"; tym, co „rzeczywiste" i tym,

co „wyobrażone". Gzy symulant jest chory, czy nie, skoro pre-

zentuje „prawdziwe" objawy? Nie możemy go traktować w spo-

sób obiektywny ani jako chorego, ani jako nie-chorego. Psycho-

logia i medycyna zatrzymują się w tym miejscu wobec prawdy

choroby, która odtąd staje się nieodgadniona. Skoro każdy

symptom może zostać „wytworzony" i tym samym nie możemy

uznawać go za fakt naturalny, to wszelka choroba może być

uważana za symulowalną i symulowaną, a medycyna traci

sens, gdyż potrafi leczyć jedynie „prawdziwe" choroby zo

względu na ich przyczyny obiektywne. Pgychosomatyka rozwi-

ja się w sposób podejrzany na granicy zasady chorobowej. Psy-

choanaliza zaś odsyła symptom z porządku organicznego do

por/adku nieświadomego, by ponownie uznać gu 7,;t „prawdzi-

wy", w większym stopniu prawdziwy niż poprzednio - z jakie-

go powodu jednak symulacja miafaby się zatrzymać u wrót nie-

świadomego? Dlaczego „praca" nieświadomego nie mogłaby

być „wytwarzana" w taki sam sposćb, jak każdy symptom na-

leżący do dziedziny medycyny klasycznej? Przecież tak właśnie

dzieje się już ze snami.

Oczywiście psychiatra twierdzi, że „dla każdej postaci zabu-

rzenia umysłowego istnieje szczególny poiządek następstwa ob-

jawów, który symulantowi pozostaje nieznany, którego brak nie

możo y.ninm zwieść psychiatry". Założenie to (pochodzące z rr>

wości i uniknąć problemu, ktćry stawia symulacja - takiego

mianowicie, że prawda, odniesienie, przyczyna obiektywna

przestały istnieć. Co ma począć medycyna z iym, co dryfuje

obok i poza choroba., obok i poza zdrowiem, z podwojeniem cho-

roby w dyskursie, który nie jest już ani prawdziwy, ani falfizy-

wy? Co może zdziałać psychoanaliza wobec podwojenia dyskur-

su nieświadomości w dyskursie symulacyjnym, którego nie

można nigdy obnażyć, gdyż nie jest on także fałszywy*?

Co może zdziałać a symulantami armia? Tradycyjnie, zgod-

nie z jasną zasadą rozpoznania, demaskuje ich i wymierza im

karę. DziS może zwolnić ze służby doskonałego symulanta tak,

jakby był on w sensie ścisłym odpowiednikiem „prawdziwego"

homoseksualisty, wiencowca bądź chorego psychicznie. Nawet

psychologia wojskowa wystrzega się kartezjańskieh pewników

i walia się przed dokonaniem rozróżnienia pomiędzy fałszem

a prawdą, symptomem „wytworzonym" a symptomem auten-

tycznym. „Skoro tak doskonale udaje szaleńca, to pewnie nim

jest". I psychologia wojskowa się nie myli: w tym sensie wszyscy

szaleńcy symulują a owa niemożność odróżnienia ma charakter

u 1 najwyższym stopniu subwersywny. To przeciwko niej nowo-

żytny rozum uzbroił się we wszystkie swe kategorie. Dzisiry jed-

nak to ona ponownie przeciw nim wysnuje, pochłaniając samą

zasadę prawdziwości.

Poza dziedziną medycyny i armii, uprzywilejowanymi te-

renami symulacji, sprawa ta odsyła do religii oraz do symula-

kru jako wizerunku i podobizny boskości: „Zakazałem umiesz-

czania w świątyniach jakichkolwiek wizerunków, ponieważ bo-

skość, która tchnęła życie w naturo, nie może być przedsta-

wiana". A jednak może. Lecz czym się staje boskość, gdy

uobecnia się w ikonach, gdy pomnaża się w symulakrach? Czy

• Ćmile Msaimilien Pan] Littra (1801-81), francuski filolog, laksykograf

ilnłoF, propagator pozytywfamu A. Cwnte'a, anlor słynnego CŁIMłihininwpgo

ownikfl ic^yka fraucuaiiiogo DieUorworre de la langric frtmęuihG łlS6^-72],

kLńrego (jeśli ocaywiieie nie Jest to tolcjny symulskr) zostało paczerpnif te to

sto (prayp. tlunO.

h I który nie może analcźć ra^

irl'Só"' cgynl p&ychosnaliaę nie

liu. Właśnis splot tych

pozostają najwyższą władzą, ucieleśniając się jedynie w spo-

sób naturalny w obrazach jako widzialna teologia? Czy może

rozprasza się w symulakrach, które same obnoszą się ze

swym przepychom i potęgą fascynacji - skoro widzialna ma-

szyneria ikon zastępige czystą i inteligibilną ideę Boga? Tego

właśnie obawiali się ikonoklaści, których milenijny spór doty-

ka również naszego czasu'. Wściekłość, z jaką pragnęli nisz-

czyć obrazy, wypływała właśnie z tego, że przeczuwali ową

wszechwładzę symulakrćw, posiadaną przez nie zdolność wy-

mazywania Boga z ludzkiej świadomości, oraz ową zgubna.

Na tym pologało podejście jezuitów, którzy swą politykę

oparli na możliwości zniknięcia Boga oraz na doczesnej i spek-

takularnej manipulacji świadomością - oto zanikanie Boga

w epifanii władzy - kres transcendencji, która służyła już je-

dynie za alibi dla całkowicie uwolnionej strategii wpływów

i znaków. Za barokiem obrazów skrywa aię szara eminencja

polityki.

Tak wi?c być może stawką w grze była niezmiennie morder-

cza władza obrazów, morderców rzeczywistości, morderców

własnego modelu, podobnych bizantyńskim ikonom, które zabi-

ły ponoć boską tożsamość. Tej morderczej władzy przeciwstawia

się dialektyczna władza przedstawienia jako potęga, widzialne

i inteligibilnezaposredniczenie Rzeczywistości. Zachód z pełnym

przekonaniem i w dobrej wierze postawił w owym zakładzie na

przedstawienie: niech znakowi przysługuje moc odsyłania do

głębi sensu, niech znak da się wymienić na sens i niech coś słu-

ży za rękojmii; tej wymiany - Bóg oczywiście. Lecz co w przy-

padku, jeśli sam Bóg może być symulowany, to znaczy sprowa-

dzony do znaków, które poświadczają jego istnienie? Wówczas

cały system przechodzi w stan nieważkości, stujac się już jedy-

nie gigantycznym symulakrem - nie jest nierzeczywisty, lecz

jest symulakrem, to znaczy nie może już zostać wymieniony na

to, co rzeczywiste, lecz wymienia się sam na siebie w nieprze-

rwanym obiegu pozbawionym referencji i granic.

Na tym właśnie polega symulacja, w tej mierze, w jakiej

przeciwstawia się przedstawieniu. Reprezentacja wychodzi od

zasady ekwiwalencji znaku i rzeczywistości (nawet jeśli owa

równoważność stanowi utopię, jest podstawowym aksjoma-

tem). Symulacja przeciwnie - wychodzi od utopijności zasady

ekwiwalencji, wypływa £ radykalnej jsegacji znaku jako warto-

ści, wychodzi od znaku jako przywrócenia i wyroku śmierci na

samą możliwość referencji. Podczas gdy przedstawienie stara

się wchłonąć symulaqję, interpretując ją jako fałszywą repre-

zentację, symulacja pochłania cały gmach przedstawienia jako

symulakr.

Om zatem kolejne stadia obrazu:

• stanowi odzwierciedlenie głębokiej rzeczywistości,

• skrywa i wypacza głęboką rzeczywistość,

czywistosci Boga nigdy nie było, istnieją jedynie symulakry,

sam Bóg był zas jedynie swym własnym symulakrem. Gdyhy

wierzyli, że obrany jedynie przysłaniały bądź skrywały pla-

tońską ideę Boga, nie byłoby powodu, by je niszczyć. Można

przecież zyc z ideą zniekształconej prawdv. Ich metafizyczna

rozpacz wypływała z przekonania, że obrazy niczego nie kryją,

że nie są one w gruncie rzeczy nawet obrazami stworzonymi

na wiór pierwotnego modelu, lecz doskonałymi symulakrami,

na zawsze promieniującymi jedynie własnym urokiem. Ta

śmierć boskiej referencji musiała jednak zostać zaiegnanu za

wszelką cenę.

Można zauważyć, że ikonoklaści, których oskarża ńy o po-

gardę i sprzeciw wobec obrazów, byli tak naprawdę tymi, którzy

przypisywali im właściwą wartość, w przeciwieństwie do ikono-

latrow, którzy widzieli w nich tylko odbicia i zadowalali sio od-

stwierddć coś przeciwnego, mianowicie to, że ikonolatrzy byli

umysłami w najwyższym stopniu nowoczesnymi, najodważniej-

szymi, ponieważ pod pozorem przejawiania się Boga w zwiercia-

dle obrazów inscenizowali juz jego śmierć i zniknięcie w epifa-

nii jego własnych przedstawień (o których hyó może wiedzieli

taka, która toczy się u najwyższą stawkę - wiedząc również, że

niebezpiecznie jest obnażać obrazy, gdyż ukrywają one to, że po-

7 Por. M. Peraiola, Icónes. Wsious, Simula,

Baudrillard Jean - Symulakry i symulacja.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: