LP. VII-IX. Żeromski Stefan - Zmierzch.pdf - -- Lektury podstawowe, uzupelniajace i wiersze wg klas LP, LU, LW--- - chomiczunio51

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

Stefan Żeromski

Opowiadania,

Publicystyka

Tower Press 2000

Zmierzch

Między grube pnie kilku świerków, co sterczą samotnie na skraju poręby, plamiącej mnó-

stwem czarnych pniaków zgniłozielony upłaz wzgórza, zsuwało się słońce pławiąc się w mie-

dzianym blasku, podobnym do przejrzystego kurzu, nieruchomą warstwą nawisłego nad dale-

ką widownią. Odblaski jego lśniły jeszcze na krawędziach chmur, wyzłacając je i zabarwiając

szkarłatem, wrzynały się między fałdy szarych kłębów i szkliły na wodach.

W bruzdach ściernisk i podorywek jesiennych, na sapowatych niwkach i świeżych karczowi-

skach, gdzie stały smugi wody po niedawnej nawałnicy, mieniły się rude plamy jak kawałki

szyb przepalonych. Na szare, przyklepane skiby padał uciążliwy dla oczu, zwodniczy cień

fioletowy, piaszczyste wydmy żółkły zielska na przykopach, krzaki na miedzach miały jakieś

nie swoje, chwilowe barwy.

W głębokiej kotlinie, otoczonej ze wschodu, północy i południa podkową wzgórz obdartych z

lasu, płynęła struga rozlewając się w zatoki, bagna, płanie i szyje, powstająca tam właśnie ze

źródlisk zaskórnych. Dokoła wody na torfiastym kożuchu rosły gąszcze trzcin, wysmukłe

sity, tataraki i kępy niskiej rokiciny. Nieruchoma czerwona woda świeciła się teraz spod wiel-

kich liści grzybienia i szorstkich wodorostów w postaci bezkształtnych plam biało-zielonych.

Nadleciały stadkiem cyranki, krążyły kilkakroć z wyciągniętymi szyjami, przerywając ciszę

melodyjnym, dzwoniącym świstem skrzydeł, zataczały w powietrzu elipsy coraz mniejsze -

wreszcie zapadły w trzciny, z łoskotem rozbijając wodę piersiami. Ucichł dudniący lot beka-

sów, głuche wołanie kurki wodnej. Ustało dowcipne pogwizdywanie kulików, poznikały na-

wet szklarze i modre świtezianki, wiecznie trzepoczące siateczkowatymi skrzydłami dokoła

badylów sitowia. Błądziły tylko jeszcze po świetlanej powierzchni głębin niestrudzone muchy

wodne na swoich szczudlastych nogach, cienkich jak włosy a zaopatrzonych w kolosalne i

nasycone tłuszczem stopy i pracowało dwoje ludzi.

Błota należały do dworu. Dawniejszy młody dziedzic taplał się po nich z wyżłem za kaczkami

i bekasami póty, póki wszystkich lasów nie wyciął, pól nie zostawił odłogiem i wyleciawszy

nagle z dziedzictwa nie oparł się aż w Warszawie, gdzie teraz wodę sodową w budce sprze-

daje.

Gdy nastał nowy, mądry dziedzic, biegał po polach z kijkiem i często nad błotami stawał, w

nosie dłubiąc.

Gmerał w bagnie rękami, dziury kopał, mierzył, wąchał - aż wreszcie wymyślił rzecz dziwną.

Kazał karbowemu najmować dzień w dzień chłopów do kopania torfu, szlam na pola wywo-

zić taczkami, na kupy składać, a dziury kopać precz, póki się nie wybierze miejsca na sa-

dzawkę; wówczas groble fundować, dół na drugą sadzawkę wybierać niżej, aż ich się kilkana-

ście uzbiera; wtedy rowy rżnąć, wody napuszczać, mnichy wstawiać i ryby sadzić...

Do wywożenia torfu najął się zaraz Walek Gibała, bezrolny wyrobnik, na komornym siedzący

w pobliskiej wiosce. Gibała u dawnego dziedzica służył za fornala, ale u nowego się nie

utrzymał. Nowy dziedzic i nowy rządca po pierwsze ordynarię i pensję zaraz zmniejszyli, a

po wtóre szukali w każdej rzeczy złodziejstwa. U dawnego dziedzica każdy fornal pół garnca

owsa swojej parze koni ujmował i niósł wieczorkiem do szynkarza Berlina za tytuń, za bibuł-

kę, za kapkę gorzałki. Jak tylko nowy rządca nastał, zaraz ten interes zmiarkował, a że na

Walka właśnie wina padła, w pysk mu dał i wygnał ze służby.

Odtąd Walek z babą siedział na komornym we wsi, bo służby znaleźć nie mógł; rządca wydał

mu takie świadectwo, że niepodobna było zgłaszać się nawet gdziekolwiek do służby. We

żniwa tu i owdzie po chłopach zarabiali oboje; ale zimą i na przednówku marli głód straszli-

wy, nieopisany. Ogromny, kościsty, z żelaznymi mięśniami chłop wysechł jak wiór, sczerniał,

zgarbił się, zesłabł. Baba - jak baba, u kumoszki się pożywi, grzybów, malin, poziomek na-

zbiera, do dworu albo do Żyda zaniesie i choć na bułkę chleba zarobi, a chłop przy młocce

bez jedzenia nie podoła. Gdy karbowy zapowiedział kopanie na łące, obojgu aż się oczy za-

świeciły. Sam rządca trzydzieści kopiejek od wyrzucenia sążnia kubicznego obiecał.

Walek babę do kopania zajmował dzień dnia. Ona taczki naładowuje, on po tarcicach rzuco-

nych przez bajora wywozi szlam na pole. Robota pali im się w rękach. Mają dwoje wielkich i

głębokich taczek, nim Walek puste przyciągnie, już drugie naładowane; - szlę na ramiona

narzuca i pcha pod górę. Żelazne kółko skrzypi przeraźliwie; rzadkie, czarne, cieknące, prze-

rośnięte korzonkami błoto pierzcha i flejtuchami pada na obnażone do kolan nogi chłopa; gdy

taczki z deski na deskę przeskakują, szla wrzyna mu się w kark i ramiona, wyciskając na ko-

szuli czarną pręgę cuchnącego potu, ręce mdleją w łokciach, nogi cierpną i drętwieją od zanu-

rzania ich w szlamie - ale dwa kubiki na dużym dniu wybrane - to znaczy kawał grosza w

kieszeni.

Mieli nadzieję, że pod koniec jesieni trzydzieści rubli odłożą, komorne zapłacą, beczkę kapu-

sty zakupią, ziemniaków z pięć korcy, sukmanę, buty, zapasek ze dwie, szorc dla baby, płótna

na koszulę, że przebiedują do wiosny, to młocką, to tkactwem u ludzi dorabiając.

Aż tu rządcy po trzydzieści kopiejek od kubika wydało się znienacka za wiele. Zwąchał, że

nie każdy się złakomi od świtu do nocy w błocie gmerać, że im tam widać dobrze dojadło,

kiedy bez namysłu do takiej roboty się kwapią; po dwadzieścia kopiejek - powiada - to do-

brze, a nie, to nie...

Po chłopach w taki czas nie zarobi, dwór się swoimi ludźmi przy młockarniach i maszynach

obywa - przebierać nie ma w czym. Walek po takiej zapowiedzi poszedł do karczmy i schlał

się ze złości jak bydlę. Na drugi dzień rano babę wyprał i pojął ze sobą do roboty.

Od tego czasu - na małym dniu - te same dwa kubiki wyrzucają, od rannego brzasku do szcze-

rej nocy nie ustępując w robocie.

I teraz oto z dala noc idzie. Dalekie, jasnoniebieskie lasy sczerniały i rozpływają się w po-

mroce szarej, na wodach blask przygasa, od stojących przed zorzą świerków padają niezmier-

ne cienie, na szczytach wzgórz, po porębach czerwienią się tylko jeszcze gdzieniegdzie to

pniaki, to kamienie. Od tych punktów świecących odbijają się małe i nikłe promyki, wpadając

w głębokie pustki, jakie tworzy pośród przedmiotów ciemność niezupełna, wibrują w nich,

łamią się, drżą przez mgnienie oka i gasną, gasną po kolei. Drzewa i krzewy tracą wypukło-

ści, bryłowatość, kolor naturalny i tkwią w szarej przestrzeni tylko jako płaskie kształty o

dziwacznych zarysach, czarne zupełnie.

W nizinie zsiada się już mrok gęsty i pociąga chłód na wskroś przejmujący człowieka. Po-

mroka idzie niewidzialnymi falami, pełznie po zboczach wzgórz, wciągając w siebie jałowe

barwy ściernisk, wykrotów, osypisk, głazów.

Na spotkanie fal mroku wstają z bagien inne, białawe, przejrzyste, ledwo-ledwo widzialne,

czołgają się smugami, kłębami okręcają się dokoła zarośli, dygocą i miętoszą ponad wód po-

wierzchnią. Zimny powiew wilgoci mięsi je, tłucze po dnie doliny, rozciąga na płask jak po-

staw zgrzebnego płótna.

- Mgła idzie... - szepce Walkowa.

Jest to ta chwila zmierzchu, kiedy wszystkie kształty widoczne zdają się rozsypywać w proch

i nicość, kiedy rozlewa się nad powierzchnią gruntu szara próżnia, zagląda w oczy i uciska

LP. VII-IX. Żeromski Stefan - Zmierzch.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: