konczyna dolna kosci stawy miesnie.doc

KOŃCZYNA DOLNA

Kończyny dolne człowieka w odróżnieniu od kończyn górnych mają budowę bardziej statyczną, co wynika z ich funkcji podporowych, lokomocyjno-napędowych oraz udziału w stabilizacji pionowej postawy ciała. Wyrazem przystosowań kończyn dolnych do tych funkcji są dłuższe, grubsze i mocniejsze kości, tworzące dwie silne kolumny podporowe dla tułowia. Kolumny kończyn połączone są z tułowiem za pomocą zamkniętego, kostnego pierścienia miednicy. Rozłożysty kształt miednicy powoduje większą stabilizację tułowia, sprzyja zwiększeniu powie­rzchni do przyczepy dużych i silnych mięśni koniecznych do utrzymania postawy pionowej oraz jest oparciem dla trzew jamy brzusznej. Również ścisłe połączenie kości podudzia oraz wydłużona i wysklepiona stopa, związane są z podporowo-napędowym charakterem kończyny dolnej. W dużych stawach kończyn dol­nych, dobrze stabilizowanych przez silne wiązadła oraz przebiegające w pobliżu mięśnie, ruchomość jest w dużym stopniu ograniczona - główne ruchy zachodzą w płaszczyźnie strzałkowej i związane są z przemieszczaniem organizmu.

Kończyna dolna (membrum inferius) jest połączona z tułowiem nieruchomą obręczą kończyny dolnej (obręczą biodrową), stanowiącą szczególny rodzaj podpar­cia dla tułowia. Wolna kończyna dolna składa się, podobnie jak kończyna górna, z trzech odcinków połączonych ze sobą stawami: odcinka bliższego - uda, odcinka środkowego — podudzia (goleni), i odcinka dalszego — stopy.

1. Zespól funkcjonalny obręczy kończyny dolnej i stawu biodrowego

Obręcz kończyny dolnej (cingulum membri inferioris), czyli obręcz biodrowa albo miedniczna, składa się z parzystych kości miedniczych. Obie kości miednicze razem z kością krzyżową tworzą silny pierścień kostny zwany miednicą.

A.     Kość miednicza (os coxae)                                                                                                                                 

Kość miednicza zaliczana jest do największej kości szkieletu. W dzieciństwie, aż do okresu pokwitania, kość miednicza składa się z trzech części oddzielonych od siebie warstwą chrząstki: kości biodrowej, skierowanej ku górze i do tyłu; kości kulszowej, skierowanej do dołu i ku tyłowi, oraz kości łonowej, skierowanej do dołu i przodu. Dopiero w wieku około 16 do 18 roku życia następuje zrost kości w jedną całość w obrębie dużej panewki stawowej (acetabulum). Kość łonowa i kulszowa ograniczają duży otwór zasłonowy (foramen obturatum), leżący ku przodowi i dołowi od panewki.

Ryc. 30. Kość miednicza

I - talerz k. biodrowej,

2 - grzebień biodrowy,

3 - kolec biodrowy przedni górny,

4 - kolec biodrowy przedni dolny,

5 - gałąź górna k. łonowej,

6 - spojenie łonowe,

7 - gałąź k. kulszowej,

8 - guz kulszowy,

9 - powierzchnia księżycowata panewki stawowej,

10 - otwór zasłonowy,

11 - kolec kulszowy,

12 – kolec biodrowy tylny dolny,

13 - kolec biodrowy tylny górny

Kość biodrowa (os ilłum) stanowi górno-tylną część kości miedniczej. Składa się z grubego trzonu (corpus ossis ilii), ograniczającego panewkę oraz z płaskiego, wachlarzowatego kształtu talerza biodrowego (ala ossis ilii). Na powierzchni zewnę­trznej talerza znajdują się trzy, niezbyt silnie zaznaczone chropawe kresy pośladkowe: przednia, dolna i tylna (linea glutea anterior, inferior et posterior), które odgraniczają poła przyczepu mięśni pośladkowych. Powierzchnia wewnętrzna talerza jest gładka i wklęsła, tworzy dół biodrowy (fossa iliaca). W tylnej, dolnej części znajduje się duża powierzchnia stawowa uchowata (facies auricularis) do połączenia z kością krzyżową, a ponad nią guzowatość biodrowa (tuberositas iliaca).

Talerz biodrowy od góry ograniczony jest zgrubiałym brzegiem, zwanym grze­bieniem biodrowym (crista iliaca). Rozpoczyna się on kolcem biodrowym przed­nim górnym (spina iliaca anterior superior), a kończy kolcem biodrowym tylnym górnym (spina iliaca posterior superior). Na grzebieniu występują trzy, nie zawsze wyraźnie zaznaczone kresy: warga zewnętrzna (labium externum), kresa pośrednia (linea intermedia) oraz warga wewnętrzna (labium internum). Poniżej kolców biodrowych górnych znajdują się słabiej wykształcone kolce biodrowe dolne (spina iliaca anterior inferior et spina iliaca posterior inferior).

Kość kulszowa (os ischii) jest tylną i dolną częścią kości miedniczej. Składa się z trzonu i gałęzi. Trzon (corpus ossis ischii) bierze udział w utworzeniu panewki. Do tyłu i przyśrodkowo odchodzi od niego kolec kulszowy (spina ischiadica), stano­wiący granicę między wyżej leżącym wcięciem kulszowym większym (incisura ischiadica major) i znajdującym się poniżej wcięciem kulszowym mniejszym (incisura ischiadica minor). Trzon kości kulszowej przechodzi ku przodowi i środ­kowi w gałąź (ramus ossis ischii) grubą u swego początku, a cieńszą i płaską w miejscu połączenia z gałęzią kości łonowej. Obie części są ustawione do siebie pod kątem prawie prostym, tworząc guz kulszowy (tuber ischiadicum).

Kość łonowa (os pubis) stanowi przednią i dolną część kości miedniczej. Składa się także z trzonu biorącego udział w utworzeniu panewki oraz dwóch gałęzi: górnej i dolnej (ramus superior et inferior). Obie gałęzie łącząc się ze sobą, wytwarzają dość szeroką i wysoką płytkę kostną, posiadającą po stronie przy-środkowej powierzchnię spojenia (facies symphysialis) do połączenia z kością łonową strony przeciwnej. Na górnej powierzchni gałęzi górnej leży ostry grze­bień kości łonowej (pecten ossis pubis), który przyśrodkowo przechodzi w guzek łonowy (tuberculum pubicum). W miejscu połączenia kości łonowej z biodrową tworzy się wyniosłość biodrowo-łonowa (eminentia iliopubica), leżąca nad panew­ką stawową.

B. Połączenia obręczy kończyny dolnej

Pierścień kostny obręczy kończyny dolnej zawiera z tyłu dwa stawy krzyżowo-biodrowe oraz z przodu — spojenie łonowe.

Staw krzyżowo-biodrowy (articulatio sacroiliaca) zaliczany jest do połączeń wolnych płaskich, utworzony przez stawowe powierzchnie uchowate kości krzy­żowej i kości biodrowej. Powierzchnie uchowate obu kości są nierówne, wykazują liczne drobne wgłębienia i wyniosłości zachodzące jedne w drugie. Krótka i silnie napięta torebka stawowa, która przyczepia się do brzegów powierzchni stawowych jest bezpośrednio wzmocniona silnymi więzadłami krzyżowo-biodrowymi brzusz­nymi i grzbietowymi (ligg. sacroiliaca ventralia et dorsalia) oraz więzadłem krzyżowo-biodrowym międzykostnym (lig. sacroiliaca interossea). Są to bardzo silne, krótkie więzadła przebiegające od jednej kości do drugiej na odpowiedniej strome. Moc i wytrzymałość tych więzadeł jest charakterystyczna dla człowieka poruszającego się w pozycji pionowej.

Pośrednio stawy krzyżowo-biodrowe wzmacniają: więzadło biodrowo-lędźwiowe (lig. iliolumbale), więzadło krzyżowo-guzowe (lig. sacrotuberale) i krzyżowo-kolcowe (lig. sacrospinale). Więzadło pierwsze jest rozpięte między wyrost­kami żebrowymi IV i V kręgu lędźwiowego a tylną częścią grzebienia biodrowego. Owa ostatnie więzadła biegnące od powierzchni tylnej oraz brzegu bocznego kości krzyżowej i guzicznej do guza oraz kolca kulszowego, zamykają i przekształcają wcięcia kulszowe w otwór kulszowy większy i mniejszy (foramen ischiadicum majus et minus), przez które przechodzą mięśnie, naczynia i nerwy z miednicy do okolicy pośladkowej. Dokładne przyleganie powierzchni w stawach krzyżowo-biodrowych, silnie napięte torebki stawowe oraz bardzo silne i liczne wiązadła sprawia­ją, że stawy te pod względem czynnościowym przypominają połączenia ścisłe, są podobne do spojenia. Bardzo silny aparat więzadłowy, ale pozwala kości krzyżowej, która przenosi ciężar tułowia na kości miedniczne, przesuwać się ku dołowi, co przy pionowej postawie człowieka jest niezwykle ważne.

Ryc. 31. Więzadła miednicy i stawu, biodrowego - widok z przodu

1 - więzadło biodrowo-lędzwiowe,

2 - więzadło krzyżowo-biodrowe przednie (brzuszne),

3 - więzadło krzyżowo-kolcowe,

4 - więzadło krzyżowo-guzowe,

5 - więzadło pachwinowe,

6-7 - więzadło biodrowo-udowe, część górna i dolna,

8 - kresa międzykrętarzowa,

9 - więzadło łonowo-udowe

Ryc. 32. Więzadła miednicy- widok od tyłu

1 - więzadło biodrowo-udowe,

2 - więzadło krzyżowo-biodrowe tylne (grzbietowe),

3 - więzadło krzyżowo-kolcowe,

4 - więzadło krzyżowo-guzowe

Spojenie łonowe (symphysis pubica) utworzone jest przez obie powierzchnie kości łonowych (facies syrnphysiales) między którymi znajduje się trójkątny w przekroju poprzecznym krążek międzyłonowy (discus interpubicus), zbudowany z chrząstki włóknistej. Wewnątrz krążka znajduje się większa lub mniejsza podłużna jamka spojenia, powiększająca się u kobiet w okresie końcowym, ciąży. Spojenie wzmacniają dwa więzadła: więzadło łonowe górne (lig. pubicum superius), przebie­gające pomi...