ZEWNĘTRZNE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA.
1. ZARZĄDZANIE ZEWNĘTRZNYMI ŹRÓDŁAMI FINANSOWANIA DLA POTRZEB ROZWOJU DZIAŁALNOŚCI DANEGO PRZEDSIĘBIORSTWA.
Fundusze i kapitały stanowiące wewnętrzne źródło finansowania przedsiębiorstwa mają ograniczone rozmiary i zazwyczaj nie wystarczają do sfinansowania wszystkich potrzeb związanych z działalnością gospodarczą danego przedsiębiorstwa. Niezbędne tym samym staje się poszukiwanie źródeł finansowania „na zewnątrz” przedsiębiorstwa. Inaczej finansowanie zewnętrzne można określić jako finansowanie pożyczonym kapitałem nie należącym do przedsiębiorstwa. Kapitał dostarczany jest poprzez wierzycieli, którzy nie stają się tym samym współwłaścicielami, a jedynie przez określony czas przedsiębiorstwo jest ich dłużnikiem. Z ekonomicznego punktu widzenia rozróżnia się finansowanie krótko i długookresowe oraz własne i obce co przedstawia (TABELA 1).
TABELA 1: ZEWNĘTRZNE ZASILANIE FINANSOWE.
Źródło: Krystyna Znaniecka: Zarządzanie finansami przedsiębiorstw, SKwP, Warszawa 1997 [s. 28]
FINANSOWANIE ZEWNĘTRZNE
Udziałowe
Subwencyjne
Kredytowe
Własne
Obce
O charakterze długoterminowym
O charakterze krótko i / lub długoterminowym
Finansowanie zewnętrzne zazwyczaj sprowadza się do korzystania z możliwości odroczenia terminów różnorodnych płatności oraz do możliwości uczestnictwa w transakcjach rynku finansowego.[1] Możliwość korzystania z odroczonego terminu płatności daje przedsiębiorstwu możliwość regulowania własnych zobowiązań z opóźnieniem w stosunku do otrzymanego świadczenia co jednocześnie stanowi atrakcyjną formę finansowania działalności (o ile płatności regulowane są terminowo zazwyczaj nie dochodzi do powstawania kosztów pozyskiwania kapitału). W rzeczywistości przedsiębiorstwa często starają się korzystać z zewnętrznych form finansowania działalności gdyż stwarzają one nowe perspektywy rozwoju, lub redukcji problemów zachwiania płynności przedsiębiorstw. Prawidłowe zarządzanie wewnętrznymi i zewnętrznymi źródłami finansowania działalności przedsiębiorstwa przyczynia się do prawidłowego działania danego przedsiębiorstwa w warunkach konkurencji, a jednocześnie stwarza możliwość rozwoju przedsiębiorstw. Do źródeł finansowania zewnętrznego zaliczyć można: akcje, obligacje, różnego rodzaju kredyty i pożyczki, subwencje, kapitały przedsiębiorstw oraz tzw. nowoczesne źródła finansowania jak leasing, venture capital oraz factoring. W dzisiejszych czasach prawie niemożliwe staje się korzystanie tylko z określonych źródeł finansowania czy to zewnętrznych czy wewnętrznych, gdyż często kształtuje je kontakt przedsiębiorstwa z otoczeniem: umowy z dostawcami i odbiorcami, usługi świadczone przez banki i instytucje finansowe itp. Wybór źródeł finansowania powinien być dokładnie przemyślany. Przedsiębiorstwo powinno zapoznać się ze wszystkimi możliwościami, zbadać sygnały docierające z gospodarki i rozpatrzyć obecną sytuację firmy oraz jakie pojawiły się wymagania w stosunku do dalszej działalności przedsiębiorstwa. Analizy przeprowadzane w przedsiębiorstwie dla potrzeb oceny przydatności konkretnych źródeł finansowania, powinny zawierać potencjalne korzyści, zagrożenia oraz środki ostrożności dla przedsiębiorstwa w formie zabezpieczeń. Zachowanie przedsiębiorstwa powinno stanowić świadomą politykę, a nie być wynikiem oczekiwania na los szczęścia.
2. POŻYCZKA CZY KREDYT BANKOWY – WYBÓR ŹRÓDŁA WSPOMAGANIA FINANSOWEGO.
Wśród różnych źródeł finansowania zewnętrznego wyróżnić można kredyt oraz pożyczkę dwa bardzo zbliżone w charakterze ekonomicznym źródła bardzo popularne wśród małej i średniej przedsiębiorczości. Pożyczka regulowana jest przepisami cywilno - prawnymi. Jest to chyba jedno z najprostszych źródeł pozyskania funduszy niekonieczne jest nawet spisanie umowy pożyczki na piśmie (pożyczki dłużne). Dokładną definicję pożyczki reguluje Kodeks Cywilny Art. 720-724[2]. Z punktu widzenia posiadacza wolnych środków pieniężnych pożyczka jest umową, w której dający pożyczkę zobowiązuje się przekazać przedmiot pożyczki na własność biorącego, zaś pożyczkobiorca zobowiązuje się zwrócić ów przedmiot pożyczki w tej samej jakości i ilości.[3] Pomiędzy przedsiębiorstwami pożyczka często występuje jako źródło finansowania dla jednej strony i jako szczególna forma lokaty finansowej. Jeśli strony określą to w umowie może być ona oprocentowana i wtedy staje się umową o tytule odpłatnym w innym przypadku jest nieodpłatna zwana umową o tytule darmowym. Z punktu widzenie interesów pożyczkodawcy i jego bezpieczeństwa co do wypłacalności dłużnika zaleca się stosowanie formy pisemnej i zawarcia w umowie postanowień w przypadku niewypłacalności pożyczkobiorcy. Dla obu stron ważnym czynnikiem składowym umowy jest jasne i precyzyjne określenie terminu zwrotu pożyczki. Pożyczkobiorcę zabezpiecza on przed wcześniejszym żądaniem zwrotu przedmiotu pożyczki natomiast pożyczkodawca po przekroczeniu terminu zwrotu pożyczki domagać może się dodatkowych świadczeń ze strony pożyczkobiorcy. Charakterystycznymi cechami pożyczki na które najczęściej zwraca się uwagę jest jej forma pisemna lub ustna, gwarancje i korzyści negocjowane i określone w umowie, wysokie ryzyko utraty korzyści i zwrotu lokaty w przypadku pożyczki dłużnej, czas trwania. Ostateczny kształt umowy pożyczkowej jest rezultatem negocjacji między stronami umowy. Pożyczka jest formą najczęściej występującą pomiędzy podmiotami połączonymi więzami kooperacyjnymi lub zaopatrzeniowymi (zazwyczaj występują one pomiędzy kontrahentami) jednocześnie zdarza się że pożyczkodawcą jest bank, instytucja finansowa czy nawet Skarb Państwa. Zgodnie z KC często dochodzi do sytuacji, w której pożyczkodawca domaga się zabezpieczenia przedmiotu pożyczki najczęściej jest to zabezpieczenie majątkowe a także: zastaw, poręczenie, weksel, przejęcie długu, przystąpienie do długu. Możliwe są też takie formy zabezpieczeń jak: cesja, pełnomocnictwo, prawo do zysku. Jednak decyzja co do wyboru formy zabezpieczenia leży w negocjacjach pomiędzy pożyczkodawcą i pożyczkobiorcą. Aby właściwie wybrać formę zabezpieczenia pożyczkodawca powinien mieć jak najlepszy obraz prowadzonej działalności przez pożyczkobiorcę. Jednym ze sposobów pozyskania informacji na temat pożyczkobiorcy jest włączenie do umowy pożyczki klauzuli obligującej przedsiębiorstwo do udostępnienia danych księgowych, tak jak w przypadku kredytu bankowego. W umowie pożyczki strony będą dążyły do maksymalizacji swoich korzyści. Tak więc pożyczkobiorca będzie starał się nie ujawniać niekorzystnych danych na swój temat, aby mógł uzyskać pożyczkę na jak najkorzystniejszych warunkach, a pożyczkobiorca starał się będzie do jak najlepszego zabezpieczenia przedmiotu pożyczki, gdzie w przypadku niewypłacalności strony pożyczającej poniesione straty zrekompensują się w największym stopniu. Do popularnych praktyk należą pożyczki pomiędzy firmami uczestniczącymi w grupach kapitałowych i konsorcjach. Pozwala to uniknąć kłopotów natury skarbowej lub prawnej. Pożyczki mogą mieć wtedy charakter nieoficjalny. Silniejsze filie pożyczają środki filią o słabszej kondycji finansowej co pozwala maksymalizować korzyści całej grupy.
Alternatywnym źródłem finansowania zewnętrznego obok pożyczki może być kredyt. Istota kredytu kojarzy się zawsze z relacjami zachodzącymi pomiędzy podmiotami gospodarczymi, gdzie jedną ze stron reprezentuje bank, czyli instytucja z sektora finansowego, a druga strona reprezentowana przez przedsiębiorstwo, które należy do podmiotów gospodarki rzeczowo pieniężnej tzw. sektor realny[4]. W umowie kredytowej zawarte są następujące czynniki: wielkość kredytu, dokładne oznaczenie stron umowy, termin spłaty kredytu wraz z ustalonymi odsetkami, cel na który zostanie on przeznaczony, określenie podstawowych obowiązków stron umowy, cena kredytu (wysokość prowizji i oprocentowanie), zakres zabezpieczeń kredytu oraz elementy o charakterze fakultatywnym, w których określa się szczegółowe warunki danej umowy. W dzisiejszych czasach przedsiębiorstwa przestały być przypisywane do banku z którego usług musiały korzystać, jednocześnie instytucje kredytowe mogą odmówić udzielenia kredytu jeśli zdolność kredytowa kredytobiorcy jest niewystarczająca. Zanim przedsiębiorstwo uzyska kredyt rozpoczyna się faza wstępna negocjacji, w której strony dogadują się co do warunków umowy, jednocześnie kredytobiorca w porozumieniu z bankiem opracowuje wniosek kredytowy. Stanowi on podstawę do udzielenia kredytu. Banki oprócz grupy czynników obligatoryjnych w umowie kredytu starają się indywidualnie stworzyć konkurencyjne warunki do udzielania kredytu przy jednoczesnym zabezpieczeniu swoich środków. Do wniosku kredytowego powinny być dołączone dokumenty tj. bilans, rachunek zysków i strat, rachunek efektywności przedsiębiorstwa, deklaracje podatkowe potwierdzające o nie zaleganiu z płaceniem podatków ponadto bank może żądać informacji dodatkowych jak np.: plany działalności na okres kredytowania. Tym samym można wywnioskować, iż kredyt stanowi środki pieniężne przekazane przedsiębiorstwu na określony czas do dyspozycji, po uprzednim zaakceptowaniu przez instytucję kredytową na jaki cel zostaną one wydatkowane. Takie rozumienie umowy kredytowej odróżnia ją od umowy pożyczki. Na rynku panuje bardzo dużo form i rodzajów kredytów, tym samym stosuje się umowną klasyfikację kredytów:[5] ze względu na podmiot udzielający kredyt: kredyty kupieckie, bankowe, państwowe, instytucji międzynarodowych; ze względu na przedmiot finansowania: kredyty towarowe, finansowe; ze względu na przewidywany okres spłaty: krótkoterminowe (do jednego roku), średnioterminowe (od jednego do pięciu lat), długoterminowe (powyżej pięciu lat); ze względu na formę techniczną: kredyt w rachunku bieżącym, w dyskoncie weksli, akceptacyjno – rembusowe. Oprócz tego można je dzielić na wiele innych sposobów jak np.: kredyty spłacane jednorazowo lub w ratach, kredyty spłacane w równych i nierównych ratach, kredyty spłacane w równych i nierównych odstępach czasu, kredyty zawierające i nie zawierające karencji, kredyty importowe i eksportowe, kredyty zabezpieczone i niezabezpieczone oraz kredyty należące do specjalnych źródeł finansowania jak np. kredyty sezonowe bardzo często wykorzystywane w rolnictwie oraz kredyty preferencyjne, które udzielane są na odrębnych warunkach. Charakteryzują się one niższą stopą procentową niż rynkowa, nierzadko również dogodniejszym okresem spłaty.[6] Przedsiębiorstwa zazwyczaj kredyty przeznaczają na finansowanie bieżącej działalności eksploatacyjnej, czyli finansuje się majątek obrotowy przedsiębiorstwa, a pod względem przedmiotu kredytowania kredyt taki nazywa się kredytem obrotowym, drugim rodzajem kredytów wyodrębnionych pod względem przedmiotowym, są kredyty inwestycyjne, przeznaczone są one na tworzenie nowego oraz modernizacje istniejącego już majątku trwałego o charakterze materialnym. Innym celem przeznaczenia takiego kredytu może być inwestycja w zakup wartości niematerialnych i prawnych lub zakup finansowego majątku trwałego jak np.: zakup papierów wartościowych, powiększenie kapitału udziałowego, finansowanie patentów, licencji itp. Przy kredytach inwestycyjnych często zdarza się, że instytucja kredytowa domaga się dołączenia do wniosku dokumentów tj.: analiza projektu inwestycyjnego –feasibility study, uzasadnienie podjęcia realizacji przedsięwzięcia inwestycyjnego, zbiorcze zestawienie kosztów przedsięwzięcia.[7] Uzyskanie kredytów na specjalnych zasadach uzależnione jest od spełnienia określonych warunków np.: podjęcie inwestycji, utworzenie nowych miejsc pracy. Jednocześnie są one pośrednim narzędziem interwencjonizmu państwowego w aspekcie prowadzonej przez państwo polityki gospodarczej. Obecnie wiele przedsiębiorstw boryka się z zachwianiem płynności finansowej, dlatego instytucje, które udzielają kredytów powinny dbać o jak najlepsze zabezpieczenie swoich środków. Prawo cywilne wyróżnia dwa rodzaje zabezpieczeń kredytu: osobiste i rzeczowe. W pierwszym przypadku kredytobiorca za udzielony kredyt odpowiada całym swoim majątkiem osobistym, w drugim przypadku zabezpieczeniem jest jedynie wskazana rzecz w zabezpieczeniu. W ramach zabezpieczeń osobistych kredytobiorca może oferować następujące formy zabezpieczeń: weksel, weksel własny in blanco, poręczenie wekslowe, poręczenie według prawa cywilnego, gwarancje bankowe, cesje przyszłych należności, przystąpienie do długu kredytowego, pełnomocnictwo. Natomiast sposób zabezpieczeń rzeczowych obejmować może: zastaw ogólny, bankowy zastaw rejestrowy, zastaw na prawach, przywłaszczenie poprzez zabezpieczenie, hipoteka, blokada środków na rachunku bankowym, kaucja.[8] Kredytodawca może żądać jednocześnie kilku zabezpieczeń kredytu gdy wyda mu się iż zdolność kredytowa kredytobiorcy jest obarczona dużym ryzykiem. Od przedsiębiorstw dobrze prosperujących najczęściej żąda się zabezpieczeń rzeczowych, od firm znajdujących się w złej kondycji finansowej oczekuje się zabezpieczeń osobistych, danych przez wiarygodnych poręczycieli. Drugim oprócz kredytu bankowego może być kredyt handlowy. W tej transakcji nie występuje instytucja kredytowa, a cała transakcja rozgrywa się pomiędzy dostawcą, a odbiorcą. Dobra i usługi dostarczane są na kredyt, firma korzysta z nich przed uregulowaniem zobowiązań. Operacje te w bilansie ujmuje się jako finansowanie krótkoterminowe, nierzadko zdarza się, że firmy świadomie prowadzą politykę zalegania z płatnościami. Często wykorzystuje się to w momencie spadku sprzedaży w przedsiębiorstwie, gdy przedstawiciele handlowi oferują bardzo korzystne warunki zakupu towarów i usług, wychodząc z założenia, że lepiej sprzedać towar niż go trzymać przez nieokreślony czas.[9] W kredycie handlowym można wyróżnić kredyt dostawcy, gdzie kredytodawcą jest producent lub dostawca dóbr i ma on charakter kredytu wyposażeniowego lub towarowego. Drugim typem kredytu jest kredyt odbiorcy, w którym kredytodawcą jest klient – odbiorca, przedmiotem kredytu jest zazwyczaj przedpłata.[10] Ten rodzaj wzajemnego finansowania działalności przedsiębiorstw zazwyczaj zachodzi pomiędzy zaprzyjaźnionymi kontrahentami, lub partnerami dobrze znającym druga stronę transakcji.
3. LEASING JAKO SPODÓB NA DOFINANSOWANIE DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA.
Leasing jest szczególną formą finansowania inwestycji, umożliwiającą inwestorowi dostęp do dóbr inwestycyjnych bez konieczności angażowania dużych środków na ich zakup. Umowa leasingu oparta jest na konstrukcji odpłatnego użytkowania lub używania rzeczy przez leasingobiorcę bez tytułu własności. Przez cały czas trwania umowy leasingu przedmiot pozostaje własnością leasingodawcy, natomiast leasingobiorca płacąc opłaty leasingowe i nie dokonując zakupu użytkowanej rzeczy wykorzystuje ją dla swoich celów gospodarczych.[11] Prawidłowa konstrukcja umowy leasingowej korzystna jest zarówno dla leasingobiorcy jak i dla leasingodawcy, jednakże nie tylko różnice w stopach opodatkowania jaki i innych czynnikach związanych z opodatkowaniem zachęcają potencjalne przedsiębiorstwa do korzystania z tej metody finansowania. Taki rodzaj finansowania korzystny jest np. w przypadku gdy przedsiębiorstwo bierze w leasing sprzęt zaawansowany technicznie, którego okres starzenia technologicznego jest bardzo krótki. Gdyby przedsiębiorstwo ten sam sprzęt zakupiło za własne środki finansowe naraziłoby się na problem iż po krótkim czasie urządzenie to stanie się bezużytecznym, a duże wydatki środków finansowych na jego zakup mogą zachwiać równowagą finansowa danego przedsiębiorstwa. Podobnie jest w przypadku przedsiębiorstw związanych z transportem, wachlarz ich usług często jest poszerzany pod naciskiem konkurencji. Tym samym muszą one korzystać z różnorodnych środków transportu, dzięki leasingowi firmy takie mogą często wymieniać używane środki transportu, jednocześnie pozwala to na optymalizację struktury oferowanych usług. Jeżeli przedsiębiorstwa kupowały by owe środki transportu z własnych środków finansowych, zdolność do szybkiego reagowania na zmiany konkurencji byłaby silnie ograniczona. Firmy często skłaniają się również do transakcji leasingowych gdyż po prostu nie są one w stanie sfinansować zakupu urządzeń i sprzętów z własnych środków. Pierwsza umowa, która wykorzystywała konstrukcję prawną nazwaną leasingiem zawarta została w Stanach Zjednoczonych w 1877r, spółka „Bell Telephon Company” z Nowego Yorku oprócz sprzedaży aparatów telefonicznych, zaczęła udostępniać je klientom za okresową opłatę.[12] Pomysł ten wykorzystała w 1952r. Spółka „United States Leasing Corporation” z siedzibą w San Francisco, która jako pierwsza założyła przedsiębiorstwo, gdzie przedmiotem działalności były transakcje leasingowe.[13] Popularność i rozpowszechnienie leasingu to zasługa takich koncernów jak Ford Motor Company, który jako pierwszy udostępnił tą drogą samochody oraz w przemyśle elektronicznym IBM i Remington Rand Company. W Europie leasing najwcześniej zaczął rozpowszechniać się w Wielkiej Brytanii, Francji i Niemczech. Dziś szacuje się, że w krajach wysoko rozwiniętych 10 – 30% przedsięwzięć związanych z finansowaniem zewnętrznym przeprowadza się w formie leasingu.[14] Do korzyści przemawiających za skłanianiem się do leasingu zaliczyć można: stworzenie dodatkowego źródła finansowania zewnętrznego firmy, uzyskanie możliwości korzystania z prawa własności przedmiotów bez konieczności ich nabywania, dobre zabezpieczenie finansującego poprzez prawo własności do przedmiotów leasingu, zwolnienie części środków kapitałowych leasingobiorcy przeznaczonych w razie nie korzystania z leasingu na zakup innych środków, możliwość osiągania dużych zysków i korzystnych lokat kapitałowych poprzez firmy leasingowe oraz oszczędności podatkowe. Natomiast czynnikami niekorzystnymi w transakcjach leasingowych są: koszty leasingu związane z oprocentowaniem kredytów bankowych, od których zazwyczaj są wyższe, utrata wartości rynkowej przedmiotu leasingu i problem z ich upłynnieniem w połączeniu z korzystną ceną. Zazwyczaj jednak obydwie strony transakcji starają się maksymalnie ograniczyć ryzyko i maksymalizować korzyści wynikające z leasingu.
Pojęcie leasingu pochodzi od anglo – amerykańskiego słowa „to lease” co oznacza wynajmować, wydzierżawiać. W obrocie gospodarczym umowa leasingu w najszerszym znaczeniu oznacza transakcje polegającą na oddaniu poprzez leasingodawcę, leasingobiorcy rzeczy do korzystania za opłatą na różnych warunkach.[15] Wszystkie typy umów leasingu stanowią o odpłatnym użytkowaniu rzeczy, co oznacza, że leasingodawca oddaje do użytku wraz z przeniesieniem odpowiedzialności za korzystanie poprzez leasnigobiorcę pewne dobra majątkowe. Leasingobiorca w zamian zobowiązuje się uiszczać opłaty za korzystanie z przedmiotu leasingu. Dokładne określenie praw i obowiązków stron zależy od konkretnej umowy leasingowej. Leasing może występować w różnych formach do najbardziej znanych zaliczyć można: leasing operacyjny, leasing finansowy lub kapitałowy, umowa sprzedaży i leasingu zwrotnego tzw. Sale and leaseback, oraz leasnig kombinowany. Konstrukcję transakcji natomiast podzielić możemy na leasing bezpośredni i pośredni[16]. Leasing bezpośredni (RYSUNEK 1) obejmuje umowy, w których sam producent oddaje wytworzone przez siebie środki produkcji do korzystania w zamian za zapłatę czynszu. Jest to nic innego jak alternatywa zakupu tych środków od producenta, jednak prawo własności należy do producenta. Dla leasingobiorcy ta forma jest korzystna w przypadku gdy bierze on środki w leasingu na korzystniejszych warunkach niż w transakcji leasingowej z udziałem pośrednika (firmy leasingowej). Leasingodawca tym sposobem zapewnia sobie większy zbyt na swoje produkty. Producenta w transakcji reprezentować może firma handlowa będąca jego przedstawicielem.
RYSYNEK 1: LEASING BEZPOŚREDNI.
źródło: opracowanie własne na podstawie pracy pod red. I. Dobosz, A. Matlak: Leasing, charakterystyka prawna umowy, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1993.
LEASINGODAWCA UMOWA LEASINGOWA LEASINGOBIORCA
Inną formą jest leasing pośredni (RYSUNEK 2), charakteryzuje się uczestnictwem podmiotu pośredniczącego (w transakcji występują co najmniej trzy podmioty). Pośrednikiem jest firma leasingowa, która wynajmuje maszyny i urządzenia nie będąc ich producentem. Funkcję przedsiębiorstwa leasingowego może pełnić oprócz firm leasingowych: bank, firmy ubezpieczeniowe i fundusze. Jedną z głównych cech w aspekcie ekonomicznym owej transakcji jest finansowanie działalności inwestycyjnej. Przedsiębiorstwa często nie posiadają środków finansowych na pokrycie danego przedsięwzięcia dlatego też często korzystają z kredytu rzeczowego w formie leasingu. Przedsiębiorstwo leasingowe zakupuje od producenta maszyny, którymi jest zainteresowany klient, następnie przekazuje ją jemu w używanie zachowując przy tym prawo własności i pobierając za to opłaty.
RYSUNEK 2: LEASING POŚREDNI.
PRODUCENT UMOWA SPRZEDAZY LEASINGODAWCA
UMOWA LEASINGU
LEASINGOBIORCA
Konstrukcja leasingu pośredniego umożliwia pojawianie się dodatkowych instytucji jak banki i instytucje kredytowe refinansujące działalność leasingodawcy, prawie konieczna ich obecność staje się w przypadku transakcji na znaczne kwoty tzw. Leveraged lease (leasing popierany lub lewarowy). Przy kalkulowaniu opłacalności transakcji dla użytkownika, w leasingu pośrednim zawsze będzie trzeba uwzględnić prowizję pośrednika transakcji. Jest to forma stosunkowo droga w kredytowaniu. Jednak niekiedy jest to jedyny sposób wejścia w posiadanie kosztownych dóbr. W obrocie gospodarczym w wyniku skomplikowanych cech i obowiązków stron trudno jest podporządkować umowę leasingu jako umowę kodeksową. Z prawnego punktu widzenia można wyróżnić odrębne rodzaje umów jak leasing operacyjny, finansowy oraz kombinowany. Leasing operacyjny często nazywany zwykłym lub usługowym. Leasingodawca czyli właściciel sprzętu ma obowiązek utrzymywania w sprawności i naprawiania sprzętu oraz jego ubezpieczenia będącego przedmiotem leasingu tzw. full service and maintenance lease (leasing z pełną obsługą), a koszt tego pokrywany jest z opłat leasingowych. Świadczenia leasingodawcy uwzględnione są w ratach leasingowych lub na zasadzie umowy równolegle zawieranej z umową leasingową. Jedną z podstawowych cech leasingu operacyjnego jest możliwość wypowiedzenia umowy przez strony przed upływem terminu poprzez zawarcie w umowie tzw. klauzuli unieważniającej, która ma zastosowanie w przypadku szybkiego starzenia technologicznego przedmiotu leasingu, gdy po krótkim czasie staje się on bezużyteczny lub jeśli profil działalności przedsiębiorstwa zostaje zmieniony. Zazwyczaj również ustala się dodatkowo minimalny okres używania danego przedmiotu leasingu. Poza tym jeśli klauzula nie stanowi inaczej strony mogą odstąpić od umowy w dowolnym terminie. Z tego udogodnienia często korzysta się w przypadku leasingu komputerów, urządzeń telekomunikacyjnych, wyposażenia biurowego i sprzętu medycznego. Umowy tego typu zawierane są na bardzo krótkie okresy: kilka miesięcy lub nawet tygodni maksymalnie do trzech lat (shotr-term lease).[17] Inną ważną cechą tego rodzaju leasingu jest fakt, iż nie jest on całkowicie amortyzowany. Płatności wymagane umową leasingową nie wystarczają do pokrycia pełnego kosztu sprzętu. Jednak po zakończeniu okresu eksploatacyjnego przedmiot charakteryzuje się ciągle dużą wartością użytkową tym samym leasingodawca stara się przekazać go innym leasingobiorcom lub po prostu sprzedać. Leasing operacyjny w większości przypadków jest leasingiem bezpośrednim (direct lease), charakterem prawnym jest on zbliżony do umowy najmu lub dzierżawy. Innym rodzajem umowy leasingowej jest leasing finansowy zwany też kapitałowym, podstawową cechą tego leasingu jest chęć dążenia leasingobiorcy do uzyskania środków inwestycyjnych, bez zaangażowania własnego kapitału na zakup dóbr. Z drugiej strony leasingodawca dąży do osiągnięcia zysku poprzez odpłatne udostępnianie nowoczesnych maszyn i urządzeń.[18] Rodzaj tej umowy opiera się on na zasadzie, że leasingobiorca nie ma możliwości wypowiedzenia umowy najmu w okresie jej obowiązywania bez konsekwencji finansowych. Jednak jeśli najemca chce rozwiązać umowę przed terminem musi zapłacić wszystkie raty czynszu. Charakter tej umowy jest długookresowy i dotyczy dóbr nietypowych i o dużej wartości. Leasingobiorca może stać się właścicielem dzierżawionego obiektu lecz wymaga to zapisu w umowie.[19]jest to tak zwana opcja zakupu, w której przenosi się prawo własności przedmiotu leasingu na leasingobiorcę po upływie obowiązywania umowy. Inną ważną cechą tego leasingu jest fakt iż jest on w pełni amortyzowany tzn. leasingodawca otrzymuje płatności równe pełnej cenie przedmiotu leasingu powiekszonej o zysk z tej transakcji, umowa z pełnym zwrotem kosztów zwana jest „Full Payout lease”. Przy częściowym zwrocie kosztów takiego leasingu mówi się o Non full payout lease”. Stopa dochodu leasingodawcy przybliżona jest do oprocentowania jakie leasingobiorca musiałby zapłacić za zabezpieczenie kredytu terminowego.[20] Okres trwania takiego rodzaju umów zazwyczaj uzależniony jest od okresu amortyzacji leasingowanego dobra. Z reguły wynosi on 75 do 90% okresu użytkowania danego dobra, czasowo umowy zawierane te są na okres 3 – 10 lat.[21] Leasingodawca ma zazwyczaj możliwość odnowienia umowy leasingowej po zmniejszonej cenie po zakończeniu okresu obowiązywania umowy podstawowej. Leasingobiorca zazwyczaj przy tym rodzaju umowy ponosi koszty płacenia podatku majątkowego oraz koszty ubezpieczenia przedmiotu leasingu. Charakter tej umowy stawia leasingodawcę w wysoce korzystnej sytuacji, gdyż poprzez zastosowanie szeregu klauzul zastrzega sobie prawo, iż w przypadku odstąpienia od umowy strony wynajmującej poniesie ona koszty związane z wcześniejszym wygaśnięciem umowy. Innym celem takiej umowy jest włączenie przedmiotu leasingu poprzez okres trwania umowy w skład przedsiębiorstwa leasingobiorcy. Po tym okresie umowa nie przewiduje dalszego wykorzystania przedmiotu gdyż traktuje się go jako zużytego ekonomicznie, który nie przedstawia żadnej wartości z ekonomicznego punktu widzenia.[22] W leasingu finansowym konstrukcja transakcji zazwyczaj występuje w formie leasingu pośredniego czyli z udziałem firmy leasingowej. Umowy w leasingu finansowym zazwyczaj kończą się sprzedażą środka leasingu leasingobiorcy za minimalną wartość danej rzeczy. Użytkownik ponosi wtedy ryzyko dopłaty do przedmiotu leasingu lub otrzymuje nadwyżkę jeśli rzecz sprzedana jest powyżej wartości końcowej danej rzeczy. Przedmiotem umów leasingu finansowego są głównie specjalistyczne maszyny i urządzenia, ciągi produkcyjne, elementy wyposażenia, a umowy zawierane są na znaczne kwoty. Tym samym nieodłącznym elementem zawierania umów w leasingu finansowym są długie negocjacje stron transakcji. Jeszcze innym rodzajem umowy leasingowej jest tzw. umowa sprzedaży i leasingu zwrotnego (sale and leaseback). Istotą tej transakcji jest powiązanie umowy leasingu z poprzedzeniem jej umową sprzedaży. Leasingobiorca sprzedaje nabyte przez siebie środki firmie leasingowej, przy jednoczesnym zastrzeżeniu w umowie warunków i praw do dalszego użytkowania obiektów. Sprzedaż połączona z leasingiem zwrotnym jest podobna do leasingu finansowego z tą różnicą, że aktywa będące przedmiotem leasingu są zazwyczaj używane, a nie nowe, leasingodawca kupuje je natomiast od przyszłego leasingobiorcy. Rodzaj takiej umowy może być postrzegany jako szczególny przypadek leasingu finansowego.[23] Bardzo często przedmiotem tego leasingu stają się budynki i grunty. Sale and leaseback spełnia dużą rolę kredytową, firmy będące w sytuacjach zachwiania płynności finansowej mogą sprzedawać własne aktywa zwiększając przy tym jednocześnie swoją płynność płatniczą. Leasingobiorca zwiększa swoje środki obrotowe, dzięki którym może osiągać szybszy dochód przy jednoczesnym korzystaniu ze zbytych środków trwałych. Leasingodawca w wyniku zakupu środków staje się ich właścicielem, a udostępniając je pobiera opłaty leasingowe.[24] W dzisiejszych czasach przedmiotem leasingu stają się coraz to nowe rzeczy, a forma umów leasingowych trudna jest do przyporządkowania konkretnie jednej, dlatego coraz częściej mówi się o leasingu kombinowanym. Jest to nic innego jak łączenie elementów np.: leasingu operacyjnego z elementami leasingu finansowego. To jaki rodzaj leasingu wybierze dane przedsiębiorstwo, będzie miało znaczący wpływ na rozmiary jego przyszłej działalności gdyż coraz częściej leasingi zawierane są na znaczne kwoty, i coraz więcej przedsiębiorstw przekonuje się do tej formy finansowania zewnętrznego działalności przedsiębiorstwa. W normach prawa handlowego niektórych państw można znaleźć regulacje prawne umów leasingowych dotyczących głównie: zasad działalności kredytowej w umowach leasingu, prawa podatkowego, prawa celnego, ochrony interesów leasingodawców i leasingobiorców oraz zasad odpowiedzialności. Za najbardziej reprezentatywne kraje pod względem transakcji leasingowych uznaje się: Niemcy, Wielką Brytanię, USA, Francję oraz Belgię i Włochy.[25] Jednocześnie dla małych i średnich przedsiębiorstw otworzyły się ogromne możliwości dostosowanie się do wymagań rynku oraz szansa rozwoju firm. Ż nowych usług jakim jest leasing korzystają również banki, gdyż działalność firm leasingowych jest ich istotnym źródłem dochodów ze względu na wielkość przeprowadzanych transakcji. „W Polsce natomiast leasing jest „dzieckiem niechcianym” wprowadzającym zamęt do pozornie ustalonego porządku przez wielu traktowany jako obszar znaczących operacji finansowych i istotnych źródeł dochodów najlepiej świadczy o tym brak jednoznacznych, trwałych, a więc pewnych regulacji prawnych.”[26] W Polsce leasing jest umową nienazwaną (sui generis) w świetle polskiego prawa zobowiązań[27] , a fragmentarycznie opierać można się na znowelizowanych przepisach prawa celnego, podatkowego i prawie o prywatyzacji tj:
§ Kodeks Cywilny w zakresie sprzedaży oraz najmu i dzierżawy.
§ Ustawa z 29 września 1994 o rachunkowości (Dz. U. Nr 121, poz. 591 z późn. Zm.
§ Ustawa z 15 lutego 1992 o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 1993r nr 106, poz. 482 z późn. zm.)
§ Ustawa z 8 stycznia 1993 o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (DZ. U. nr 11 poz. 50 z późn. zm.)
§ Rozporządzenie ministra finansów z 15 grudnia 1997 w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (dz. U. nr 156, poz. 1024; dalej: rozporządzenie o VAT)
§ ...
klejarka