SPIS TREŚCI
Strona:
Wstęp 2 Rozdział I
Podstawowe przesłanki relacji bank-przedsiębiorstwo 3
2.1. rodzaje rachunków bankowych 17
2.2. ogólne zasady otwierania i prowadzenia rachunku 18
2.3. kredyt w rachunku bieżącym 21
2.4. sposoby rozliczeń pieniężnych 23
2.5. porównanie sposobu prowadzenia rachunków proponowanych
przez różne banki 27
2.6. lokaty terminowe – rodzaje 31
2.7. porównanie warunków lokowania wolnych środków
w różnych bankach komercyjnych 34
Kredytowanie działalności gospodarczej 37
3.1. rodzaje kredytów bankowych 37
3.2. zasady udzielania i korzystania z kredytu 44
3.3. wymagane zabezpieczenia kredytu 48
3.4. porównanie warunków udzielania i korzystania z kredytów
oferowanych przez poszczególne banki komercyjne 65
Spis załączników 79
I Podstawowe przesłanki relacji bank-przedsiębiorstwo
„Pierwsze zmiany dostosowujące działalność systemu bankowego do potrzeb gospodarki rynkowej nastąpiły na mocy ustawy o prawie bankowym przyjętej przez Sejm w lutym 1982r.(...)Zostało to osiągnięte dzięki wyodrębnieniu aparatu bankowego z resortu finansów i przekształceniu go w samodzielny pion gospodarczy, w pełni niezależny podporządkowany bezpośrednio najwyższym organom państwa – Radzie Ministrów i Sejmowi” 1
„Przełomowe znaczenie dla reformy bankowej miała budowa dwuszczeblowego systemu bankowego; został on zapoczątkowany przekształceniem NBP w klasyczny bank centralny, z równoczesnym utworzeniem (1.02.1989), na bazie oddziałów operacyjnych NBP, dziewięciu banków komercyjnych. Oznaczało to budowanie niezależności NBP od rządu (na początku w sensie formalnym), a równocześnie kształtowanie nowych relacji pomiędzy bankami komercyjnymi a bankiem centralnym, czyli posługiwanie się instrumentacją ekonomiczną. „Dziewiątka” nowych banków wraz z funkcjonującymi już bankami stworzyła strukturalne podstawy konkurencyjności w systemie bankowym. Kolejne etapy reformy są związane ze zmianą struktury własnościowej banków, która następowała poprzez liberalną politykę licencjonowania działalności bankowej, a obecnie dokonywana jest za pomocą przekształceń w obrębie sektora banków państwowych. Równocześnie sektor bankowy podlega coraz ostrzejszym rygorom konkurencyjności – jego funkcjonowanie, a wręcz istnienie zależy od twardych wymogów ekonomicznych i bezwzględnych praw rynku”2
1 W.Jaworski, Z.Krzyżkiewicz, B.Kosiński – Banki – rynek, operacje, polityka, Warszawa 1996r. Poltext str.24
2 praca zbiorowa pod red. prof. dr hab. K. Opolski, prof. dr hab. R. Wierzba – ABC... bankowości, Gdańska Akademia Bankowa Warszawa 1996r. str.15
Podczas reformy banki podzielone zostały na:
- państwowe,
- spółdzielcze,
- jednoosobowe spółki Skarbu Państwa,
- prywatne,
- z udziałem kapitału zagranicznego,
- komunalne dla obsługi budżetu gminy,
- regionalne.
W gospodarce rynkowej banki komercyjne są względem siebie konkurencyjne. Mogą one konkurować ze sobą poprzez:
- oprocentowanie np. kredytów, rachunków lokat terminowych itp.,
- ustalanie wysokości prowizji i opłat pobieranych od wykonywania czynności bankowych,
- rozwijanie i organizację sieci oddziałów operacyjnych.
Ważnym elementem konkurencji, o znaczeniu nie zawsze docenianym, jest sposób obsługi klientów. Wbrew pozorom oraz podświadomemu mniemaniu, że klienci zawsze przyjdą, nie zawsze jest to tak oczywiste.
Klient może wybrać bank, z którego usług chce korzystać, kieruje się przy tym swoim rozumieniem i odczuciami. Bank powinien starać się poznać poglądy klientów, bo tylko wtedy może odpowiednio działać.
Rozumowanie i odczucia klientów mogą być kształtowane wieloma różnymi czynnikami. Dzieli się je najczęściej na miejscowe, specyficzne dla każdego oddziału, miasta, czy regionu, a także uniwersalne.
Powszechnie uznaje się, iż duży wpływ na postawy klientów i reakcje wyrażające się w przychylnym lub nawet wrogim stanowisku wobec konkretnego banku ma:
- stosunek pracowników i kierownictwa do klientów,
- warunki finansowe oferowane w danym banku,
- wystrój i estetyka lokalu bankowego,
- sprawność obsługi klientów,
3 M.Rajczyk – Podstawy bankowości komercyjnej – Fundacja Banku Śląskiego Bielsko Biała str.17
Duży wpływ na postawy klientów ma także wystrój i estetyka lokalu bankowego. Człowiek bowiem podświadomie dostosowuje swoje reakcje i zachowanie do otoczenia w jakim się znajduje, a wystrój banku jest obok personelu i jego postawy elementem tego otoczenia. O ile te czynniki są niewymierne, o tyle sprawność obsługi można mierzyć i wyrazić liczbowo. Można przecież zmierzyć przeciętny czas załatwiania sprawy, czas oczekiwania przy okienku lub kasie, długość kolejek itp. W tym przypadku załatwianie spraw w banku zajmuje klientowi określoną ilość czasu, który najprawdopodobniej przeznaczyłby na inne cele. Nie ulega wątpliwości, iż czas oczekiwania na załatwienie spraw bankowych jest czynnikiem, który w przypadkach rażących może przesądzać o utrzymaniu lub zerwaniu stosunków z bankiem przez niezadowolonego klienta.
Jak wiadomo bardzo duże znaczenie dla każdego banku mają jednostki gospodarcze mogące przynieść bankowi spore korzyści finansowe. Każdej firmie jest najwygodniej współpracować z takim bankiem, który może i potrafi obsłużyć ją kompleksowo. Inaczej mówiąc chodzi tutaj o pełny wachlarz oferowanych przez banki usług, wykonywanych fachowo i sprawnie.
Wszystkie jednostki gospodarcze są powiązane z bankiem. Są to różnego rodzaju powiązania: prowadzenie rachunku bankowego, lokowanie wolnych środków pieniężnych na lokatach terminowych, zakup akcji, obligacji. Mogą być również powiązane poprzez kredyt zaciągnięty na prowadzenie działalności.
Jednostki gospodarcze zobligowane do prowadzenia ksiąg przychodów i rozchodów są zobowiązane do wydatkowania środków pieniężnych za pomocą rachunku bankowego, gdy jednorazowa wartość realizowanych należności lub zobowiązań przekroczyła:
- 3 000 EURO czyli 12 846,00 zł,
lub między danymi kontrahentami:
- 1 000 EURO czyli 4 282,00 zł, gdy suma wartości należności i zobowiązań powstałych w miesiącu poprzednim przekroczyła 10 000 EURO (42 820,00 zł), gdzie kwota 4,2820 zł to równowartość 1 EURO w zł na dzień 30.11.1999 r. ustalona wg kursu kupna z Tabeli NBP nr 231/99/NBP z dnia 30.11.1999r.
Oprócz tego obowiązku istnieje wiele innych czynników przemawiających za korzystaniem z rachunku bankowego. Można tutaj wymienić m.in.:
- wygodę i bezpieczeństwo,
- łatwy kontakt z kontrahentami,
- a także fakt, że „posiadanie rachunku bankowego jest w pewnym sensie uwiarygodnieniem istnienia firmy jako podmiotu gospodarczego. Powszechnie wiadomo, że bank otwiera rachunek dopiero po otrzymaniu i sprawdzeniu dokumentacji prawnej.”4
Przedsiębiorstwa wybierając bank zwracają uwagę na wiele aspektów. Kierują się warunkami oferowanymi przez bank np. oprocentowaniem lub bogactwem oferty bankowej.
Jednostki gospodarcze wybierają taki bank, który najsprawniej wykona wszystkie ich zlecenia, nawet te nietypowe, wymagające rozwiązań oraz stopnia skłonności do podejmowania zwiększonego ryzyka.
Występują również banki, które specjalizują się w wykonywaniu pewnych czynności lub obsłudze specyficznych podmiotów np. banki inwestycyjne lub Bank Gospodarki Żywnościowej. Tak więc w/w jednostki wybierają banki, które mogą obsłużyć je fachowo i sprawnie.
4 M.Rajczyk -Interesy jednostek gospodarczych w bankach komercyjnych CHW Comfort Warszawa 1993r. str. 50
Innym rodzajem działalności banków komercyjnych, zaliczanym do działalności kredytowej jest operacja zwana leasingiem. Jest to szczególny rodzaj kredytu. Leasing powstał dopiero po drugiej wojnie światowej w latach pięćdziesiątych i rozwija się bardzo dynamicznie. Leasing stosuje się, jeśli podmiot gospodarczy zamierza i ma szansę powiększenia działalności lub polepszenia efektów przez zakup nowych urządzeń, a nie posiada na ten cel własnych środków. Niektóre firmy stosują także leasing jako metodę finansowania zakupów niezależnie od stanu własnych zasobów i możliwości uzyskania kredytu. Najczęściej przesądzają o tym względy podatkowe. Istotą leasingu jest oddanie przez leasingodawcę jego kontrahentowi rzeczy będącej przedmiotem leasingu do korzystania za opłatą Są to najczęściej maszyny, urządzenia środki transportu do zastosowania w produkcji i usługach. Leasingodawcą zawierającym umowę bywa najczęściej producent rzeczy, jednostka handlowa lub firma wyspecjalizowana w tej dziedzinie.
Możemy rozróżnić:
- leasing finansowy,
- leasing bieżący.
W przypadku leasingu finansowego użytkownik otrzymuje rzecz do używania na czas zbliżony do przewidywanego okresu jej funkcjonowania. Umowa leasingowa obejmuje w tym wypadku cały okres ekonomicznej żywotności rzeczy.
W drugim przypadku umowa obejmuje znacznie krótszy okres a więc tylko część przewidywanego okresu żywotności rzeczy.
Kolejne umowy lub przedłużenie pierwszej zamykają ten okres. Opłaty leasingowe zazwyczaj pokrywają leasingobiorcy . W umowach określa się, która strona będzie płacić podatki, ponosić ryzyko dotyczące rzeczy, koszty ubezpieczeniowe, napraw, konserwacji itp.
W przypadku banku pole działania przy operacjach leasingowych jest dosyć szerokie. Leasingodawca, chcąc mieć zapewnienie, że jego kontrahent wywiąże się z podjętych zobowiązań finansowych żąda gwarancji bankowych. Użytkownik zwraca się więc o wydanie takiej gwarancji, a bank ocenia, czy jest to zasadne i w danym przypadku możliwe. Jeżeli taka gwarancja zostanie wydana wtedy transakcja może dojść do skutku. W innym przypadku, bank może kredytować każdego leasingodawcę, producenta, jednostkę handlową oraz wyspecjalizowaną firmę. W tym ostatnim przypadku kredytowanie leasingu zależy od rodzaju działalności firmy. Bank, w myśl swojej strategii może także założyć własną firmę leasingową, która będzie samodzielna lub jako spółkę z inną firmą wyspecjalizowaną i finansować leasing z zasobów banku. W takim przypadku bank staje się poprzez własną firmę leasingową organizatorem i stroną umowy leasingowej.
Inną ofertą banków jest faktoring. Jest to krótkoterminowe finansowanie usług i dostaw towarów przez podmiot, który pośredniczy w procesie rozliczeń finansowych pomiędzy dostawcą i odbiorcą. Tutaj dostawca przekazuje towary i świadczy usługi nabywcy, któremu przekazuje też faktury. Jednocześnie kieruje kopie faktur do faktora. Faktor niezwłocznie przelewa na rachunek dostawcy wymienioną część faktury, zwykle około 80 %.
Część pozostałą pomniejszoną o prowizję faktora otrzymuje dostawca po uiszczeniu zapłaty przez odbiorcę. Udział banku i kredytu bankowego w faktoringu może być dwojaki.
Bank udziela kredytu faktorowi na zasadach ogólnych, zabezpieczając go ewentualnie na jego należnościach albo też jest właścicielem lub udziałowcem takiej firmy. W drugim wypadku wnosi do sprawy nie tylko zasoby finansowe, ale także swoją wiedzę o sytuacji rynkowej oraz zdolności kredytowej potencjalnych uczestników transakcji.
„Umowa między przedsiębiorstwem a faktorem jest zawierana na dłuższy a nawet nie oznaczony okres trwania, z obustronną możliwością jej rozwiązania za wypowiedzeniem. Banki pobierają od faktorowania stosunkowo dużą prowizję, której wysokość zależy od stopnia ryzyka.” 5
Banki komercyjne wśród wielu przeprowadzanych operacji dokonują rozliczeń za pomocą akredytywy.
Akredytywa jest formą rozliczeń bezgotówkowych określonych wierzytelności. Przeprowadzana jest na warunkach określonych przez dłużnika.
Akredytywa dokumentowa jest tradycyjną metodą rozliczeń zapewniającą korzyści zarówno dostawcy jak i odbiorcy. Dostawcy pozwala na natychmiastowe otrzymywanie należności, natomiast odbiorcy pozwala na zapłatę dopiero w momencie spełnienia określonych warunków przez dostawcę. Z tych względów akredytywa często stosowana jest w przypadku gdy kontrahenci są z różnych miejscowości lub gdy ze słabo znanymi kontrahentami.
Sposób rozliczeń za pomocą akredytywy podlega na wyodrębnieniu przez bank wierzyciela środków z rachunku wierzyciela.
Jeżeli wierzyciel jest dobrym klientem, bank może mu zapewnić pokrycie zobowiązań z kredytu bankowego. Wówczas nie musi on zamrażać swoich środków co jest dla niego dużym ułatwieniem.
Zgodnie z art. 85 pkt 2 Prawa bankowego Dz. U. Nr 140 z 21.11.1997r. akredytywa dokumentowa musi w szczególności zawierać:
- nazwę i adres zleceniodawcy,
- ...
maveric3